بررسی پندارة اثرپذیری مکتب تشیع از آیین زرتشت
نویسندگان:
جلال ترکاشوند / استادیار گروه الهیات و معارف دانشگاه افسری امام علی (ع) / jalaltorkashvand56@yahoo.com
چکیده:
از مباحث مطرح در حوزة علم ادیان، موضوع تأثیر و تأثر ادیان و مذاهب از یکدیگر است. این نوشتار به نقد و بررسی پندارة اثرپذیری مکتب تشیع از آیین زرتشت اختصاص دارد. برخی نویسندگان اهل‌سنت، به‌ویژه وهابیون، باورها و آموزه‌هایی را برای مکتب تشیع نام برده و مدعی شده‌اند که اینها متأثر از آیین زرتشت است. این نوشتار، نخست آموزه‌های ادعاشده را توصیف و سپس نقد و بررسی می‌کند. مهم‌ترین دلیل آنان، شباهت نسبی میان برخی باورهای شیعیان با زرتشتیان است. در برخی موارد، میان شیعة امامیه و فرقه‌های غالیان خلط کرده و آموزه‌های غالیان را به شیعیان نسبت داده‌اند. جالب اینکه برخی آموزه‌هایی که از موارد وام‌گیری تشیع از آیین زرتشت نام برده شده‌اند، نه زرتشتیان به آن باور دارند و نه شیعیان. این مقاله به‌روش توصیفی ـ تحلیلی و با هدف دفاع از مکتب تشیع در برابر پندارة اقتباس و گرته‌برداری از آیین زرتشت نگاشته شده است.
کلمات کلیدی:
Article data in English (انگلیسی)
Title:
Investigating the Concept of the Influence of Zoroastrianism on the Shiite School
Abstract:
Among the topics discussed in religious studies is the mutual influence of religions and denominations. This article seeks to present a review of the idea of the influence of Zoroastrianism on the Shiite School. Some Sunni authors, especially Wahhabis, have argued that some of the beliefs and teachings of the Shiite school have been influenced by Zoroastrianism. This article describes and reviews such teachings. The Sunni authors’ most important reason is the relative similarity between some Shiite and Zoroastrian beliefs. In some cases, they have confused the Imamiyya Shiites and the Ghalian sects and attributed the Ghalian teachings to the Shiites. Interestingly, neither Zoroastrians nor Shiites believe and confirm some teachings mentioned as cases of Shiite borrowing from Zoroastrianism. Using the descriptive-analytical method, this article aims at defending the Shiite school against the assumption of adoption and appropriation of Zoroastrianism.
References:
- Quran.
- The Bible.
- Abu Zuhrah, M. (2009). History of Islamic schools in politics, creeds, and history of jurisprudential schools. Cairo: Dar al-Fikr al-Arabi.
- Al-Jaziri, A. R. (n.d.). Jurisprudence according to four schools. Cairo: Dar al-Kitab al-Arabi.
- Al-Kashif al-Ghita', M. H. (2009). Our faith (Aṣl al-Shīʿah). Translated by N. Makarem Shirazi. Qom: Imam Ali ibn Abi Talib Publishing House.
- Amin, A. (2008). Dawn of Islam. Beirut: Modern Library.
- Amini, A. H. (2014). Al-Ghadir. Translated by S. J. Musavi. Tehran: Be'that Foundation.
- Ash'ari Qomi, S. b. A. (1981). Articles and sects. Tehran: Center for Scientific and Cultural Publications.
- Bahar, M. (1997). Research on Iranian mythology. Tehran: Agah Publishers.
- Bandari, M. (1999). Shiism between the concept of imams and Persian understanding. Amman: Dar Ammar.
- Barak, F. (1984). Jewish and Iranian schools in Iraq. Baghdad: Dar al-Rashid.
- Boyce, M. (1996). History of Zoroastrianism: Achaemenians. Translated by Homayoun Sanati-Zadeh. Tehran: Tous Publishers.
- Fazelat, F. (trans.) (2020). Third book of Din Dabireh. Tehran: Barsem.
- Gharib, A. M. (1987). And came the turn of the Magians. Cairo: Maktab Bared.
- Haddad, M. S. (2002). Wahhabi encyclopedia and Imami Shiism. Beirut: Al-Ghadir Publications.
- Hajati Shourki, S. M. (2018). Resurrection in Islam and Zoroastrianism. Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
- Hajati Shourki, S. M. (2022). Proper and improper Zoroastrian religion. Qom: Heritage Publications.
- Hajati Shourki, S. M. (2024). Zoroaster and Zoroastrians in Quran and traditions. Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
- Hajati Shourki, S. M., Lazgi, A. N., & Torkashvand, J. (2023). Beliefs and practices of Zoroastrians in Sunni traditions with emphasis on prophetic hadiths. Comparative Religious and Mystical Studies, 7(1), 66-88.
- Harbi, M. (2009). Summary of Shia beliefs according to Sunni criteria. Cairo: Dar al-Yaqeen.
- Hayyim, S. (n.d.). Hebrew-Persian dictionary. Tehran: Iranian Jewish Association.
- Hosseini Marakashi, I. (1995). Difficult path from religion to religion. Translated by Malik Mahmoudi. Qom: Dar al-Quran al-Karim.
- Hosseini Qazvini, S. M. (2013). Critique of the book "Principles of Shia doctrine". Qom: Vali-e-Asr Institute.
- Hussein, J. A. O. (2009). The belief of Rawafid and ideological foundations that differ from the methodology of Ahl al-Sunnah wa al-Jama'ah. Cairo: Library of Religious Culture.
- Ibn Abdul Wahhab, M. (2007). Response to the rejectionists. Edited by N. S. Al-Rashed. [Place of publication not specified]: [Publisher not specified].
- Ja'farian, R. (1996). History of Shiism in Iran. Qom: Ansarian Publications.
- Ja'farian, R. (2008). Intellectual and political life of Shia imams. Qom: Ansarian Publications.
- Jamshidian, A. (2016). Critique of the claim of borrowing the belief of raj'a among Imami Shias from Iranian Zoroastrians. Imamology Research, 5(18), 105-130.
- Khoei, A. Q. (1996). Laws of breastfeeding in Shia jurisprudence. Compiled by M. M. Musavi Khalkhali. Qom: Al-Manir Publishing House.
- Majlisi, M. B. (1982). Bihar al-Anwar. Corrected by a team of researchers. Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi.
- Mazdapour, K. (2014). Family in ancient Iran. In Comprehensive History of Iran (Vol. 1). Edited by S. M. K. Mosavi Bojnordi. Tehran: Center for Great Islamic Encyclopedia.
- Mesbah Yazdi, M. T. (2008). Investigations and challenges. Compiled by M. M. Naderi Qomi and S. E. Hosseini. Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
- Mirfakhraei, M. (trans.) (1988). Pahlavi narrative. Tehran: Institute for Cultural Studies and Research.
- Motahhari, M. (2005). Collection of works by Martyr Motahhari. Tehran: Sadra Publishers.
- Mu'in, M. (2015). Mazdeism and Persian literature. Tehran: University of Tehran.
- Nubakhti, H. b. M. (1983). Sects of Shi'a. Beirut: Dar al-Adwa'.
- Pourahmadi, H., & Heidari, S. (2014). Review and critique of orientalists' views on the emergence of Shiism. Shi'a Studies, 2, 27-44.
- Qaffari, N. b. A. (1994). Principles of Twelver Imami Shia doctrine: Presentation and critique. [Place of publication not specified]: [Publisher not specified].
- Qazvini Razi, A. J. (1979). Refutation (known as Some flaws of Nasibi in refuting some scandals of Rawafid). Edited by Mir Jalaluddin Mohaddeth. Tehran: Series of National Heritage Publications.
- Razavi, M. R. (1984). They lied about Shiites. Tehran: Chihil Sutun School and General Libraries.
- Razavi, R., & Jamshidian, A. (2014). Critique of the claim of influence of Imami belief regarding characteristics of imams from ancient Iranian beliefs. Islamic Theology, 24(92), 77-99.
- Rezaei, H. (2006). Vendidad: Translation, research, commentaries and glossaries. Tehran: Behjat Publishers.
- Safari Forushani, N. (2009). Ghulat: An investigation into currents and outcomes until the end of the third century AH. Mashhad: Foundation for Islamic Research.
- Shahidi, J. (1995). Life of Ali ibn al-Husain. Tehran: Office of Cultural Publication.
- Tabataba'i, S. M. H. (2003). Shi'a: Discussions and correspondence between Professor Henry Corbin and Ayatollah Sayyed Muhammad Husayn Tabataba'i. Prepared by Ali Ahmadi Miyanji and Hadi Khosroshahi. Tehran: Institute for Wisdom and Philosophy of Iran.
- Yousefi, M. T. (2009). Metempsychosis from the perspective of reason and revelation. Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute.
- Zahir, E. (1994). Shi'a and Sunnah. Lahore: Administration of Tarjuman al-Sunnah.
References:
- قرآن کریم.
- کتاب مقدس.
- آل‌کاشف‌الغطاء، محمدحسین (1388). آیین ما (اصل الشیعه). ترجمة ناصر مکارم شیرازی. قم: امام علیبنابیطالب(ع).
- ابن‌عبدالوهاب، محمد (1428ق). رسالة فی الرد علی الرافضة. تحقیق: ناصر بن سعد الرشید. بی‌جا: بی‌نا.
- ابوزهره، محمد (1430ق). تاریخ المذاهب الاسلامیة فی السیاسة و العقائد و تاریخ المذاهب الفقهیة. قاهره: دار الفکر العربی.
- اشعری قمی، سعد بن عبدالله (1360). المقالات و الفرق. تهران: مرکز انتشارات علمى و فرهنگى.
- امین، احمد (1429ق). فجر الاسلام. بیروت: المکتبة العصریة.
- امینی، عبدالحسین (1393). الغدیر. ترجمة سیدجمال موسوی. تهران: بنیاد بعثت.
- براک، فاضل (1984م). المدارس الیهودیة و الایرانیة فی العراق. بغداد: دار الرشید.
- بنداری، محمد (1420ق). التشیع بین مفهوم الائمة و المفهوم الفارسی. عمان: دار عمار.
- بویس، مری (1375). تاریخ کیش زرتشت: هخامنشیان. ترجمة همایون صنعتی‌زاده. تهران: توس.
- بهار، مهرداد (1376). پژوهشی در اساطیر ایران. تهران: آگاه.
- پوراحمدی، حسین و حیدری، سلیمان (1393). بررسی و نقد دیدگاه‌های شرق‌شناسان دربارة پیدایش تشیع. شیعه‌شناسی، 2، ص27ـ44.
- جزیری، عبدالرحمن (بی‌تا). الفقه علی المذاهب الاربعه. مصر: دار الکتاب العربی.
- جعفریان، رسول (1375). تاریخ تشیع در ایران. قم: انصاریان.
- جعفریان، رسول (1387). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، قم: انصاریان.
- جمشیدیان، احمد (1395)، نقد ادعای وام‌گیری باور رجعت در میان شیعة امامیه از زرتشتیان ایرانی. امامت‌پژوهی، 5(18)، ص105ـ130.
- حاجتی شورکی، سیدمحمد (1403). زردشت و زردشتیان در قرآن و روایات. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- حاجتی شورکی، سیدمحمد (1401). شایست و ناشایست دین زرتشت. قم: تراث.
- حاجتی شورکی، سیدمحمد، لزگی، علینقی و ترکاشوند، جلال (1402). باورها و کردارهای زرتشتیان در روایات اهل‌سنت با تأکید بر احادیث نبوی. مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی، 7(1)، ص66ـ88.
- حاجتی شورکی، سیدمحمد (1397). معاد در اسلام و آیین زرتشت. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- حداد، محمد شوقی (1423ق). الموسوعة الوهابیة و الشیعة الامامیة. بیروت: الغدیر.
- حربی، ممدوح (1430ق). مجمل عقاید الشیعة فی میزان اهل السنة و الجماعة. قاهره: دار الیقین.
- حسین، جیهان احمد عثمان (2009م). عقیدة الروافض و الاسُس العقیدیة التی یخالفون فیها منهج اهل السنة و الجماعة. قاهره: مکتبة الثقافة الدینیة.
- حسینی قزوینی، سیدمحمد (1392). نقد کتاب اصول مذهب الشیعه. قم: مؤسسة ولی‌عصر (عج).
- حسینی مراکشی، ادریس (1374). راه دشوار از مذهب به مذهب. ترجمة مالک محمودی. قم: دار القرآن الکریم.
- حییم، سلیمان (بی‌تا). فرهنگ عبری ـ فارسی. تهران: انجمن کلیمیان تهران.
- خوئی، ابوالقاسم (1417). احکام الرضاع فی فقه الشیعه. گردآوری محمدمهدی موسوی خلخالی. قم: المنیر للطباعة و النشر.
- رضوی، رسول و جمشیدیان، احمد (1393). نقد ادعای اثرپذیری اعتقاد امامیه دربارة ویژگی‌های امامان از باورهای ایرانیان باستان. کلام اسلامی، 24(92)، ص77ـ99.
- رضوی، محمدرضی (1403ق). کذبوا علی الشیعه. تهران: مدرسة چهل‌ستون و مکتبتها العامة.
- رضی، هاشم (1385). وندیداد: ترجمه، پژوهش، شروح و واژه‌نامه‌ها. تهران: بهجت.
- شهیدی، جعفر (1374). زندگانی علی‌بن‌الحسین. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
- صفری فروشانی، نعمت‌الله (1388). غالیان: کاوشی در جریان‌ها و برآیندها تا پایان سدة سوم هجری. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1382). شیعه: مذاکرات و مکاتبات پروفسور هانری کربن با علامه سیدمحمدحسین طباطبائی. تهیه و تنظیم: علی احمدی میانجی و هادی خسروشاهی. تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
- ظهیر، احسان‌الهی (1415ق). الشیعة و السنة. لاهور: ادارة ترجمان السنة.
- غریب، عبدالله محمد (1408ق). و جاء دور المجوس. قاهره: مکتب برید.
- فضیلت، فریدون (مترجم) (1399). کتاب سوم دینکرد. تهران: برسم.
- قزوینی رازی، عبدالجلیل (1358). نقض (معروف به بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض. تصحیح میرجلال‌الدین محدث. تهران: سلسلة انتشارات انجمن آثار ملی.
- قفاری، ناصر بن عبدالله (1415ق). اصول مذهب الشیعة الامامیة اثنی عشریة: عرض و نقد. بی‌جا: بی‌نا.
- مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. تصحیح: جمعی از محققان. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- مزداپور، کتایون (1393). خانواده در ایران باستان. در: تاریخ جامع ایران. زیر نظر سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی. تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- مصباح یزدی، محمدتقی (1387). کاوش‌ها و چالش‌ها. تدوین و نگارش: محمدمهدی نادری قمی و سیدابراهیم حسینی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
- مطهری، مرتضی (1384). مجموعه آثار استاد شهید مطهرى. تهران: صدرا.
- معین، محمد (1394). مزدیسنا و ادب پارسی. تهران: دانشگاه تهران.
- میرفخرایی، مهشید (مترجم) (1367). روایت پهلوی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- نوبختی، حسن بن موسی (1404ق). فرق الشیعه. بیروت: دار الاضواء.
- یوسفی، محمدتقی (1388). تناسخ از دیدگاه عقل و وحی. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
لزگی، علینقی، ترکاشوند، جلال، حاجتی شورکی، سیدمحمد.(1403) بررسی پندارة اثرپذیری مکتب تشیع از آیین زرتشت. فصلنامه معرفت ادیان، 16(1)، 82-99 https://doi.org/10.22034/marefateadyan.2024.2022179
علینقی لزگی؛ جلال ترکاشوند؛ سیدمحمد حاجتی شورکی."بررسی پندارة اثرپذیری مکتب تشیع از آیین زرتشت". فصلنامه معرفت ادیان، 16، 1، 1403، 82-99
لزگی، علینقی، ترکاشوند، جلال، حاجتی شورکی، سیدمحمد.(1403) 'بررسی پندارة اثرپذیری مکتب تشیع از آیین زرتشت'، فصلنامه معرفت ادیان، 16(1), pp. 82-99
