معرفت ادیان، سال ششم، شماره اول، پیاپی 21، زمستان 1393، صفحات 105-122

    زن در هستی شناسی زرتشتی؛ محبوب یا منفور؟

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ ابوالقاسم جعفری / دانشجوي دكتري دين پژوهي دانشگاه اديان و مذاهب / Agjafari@yahoo.com
    محمدمهدی علیمردی / استاديار دانشگاه اديان و مذاهب / alim536@yahoo.com
    فائزه بیدگلی / كارشناس ارشد دانشگاه اديان و مذاهب / f.bidgoli@ymail.com
    چکیده: 
    در کیش زرتشت، که جهان کنونی را از منظر دوگانه انگار خویش، محل تازش اهریمن به آفریده های نیک اهورامزدا می داند، هویت و هستی زن جایگاه ویژه ای دارد. زن از یک سو، مزداآفریده و دارای سرشتی پاک دانسته می شود که همانند مرد دارای اختیار و مسئول اعمال خویش است. از سوی دیگر، به دلیل برخی نشانه های زنانه، از نظر جسمانی آسیب پذیر و محل تازش اهریمن است؛ هر ماه باید دوران دشتان خود را به دور از خانواده و با احکامی سخت بگذراند. این نگاه خاص به زن، به عنوان موجودی آسیب پذیر، در مقابل مرد که بهترین آفریدة اهورامزدا است، تا بدانجا پیش می رود که در برخی متون، او را موجودی طفیلی و ثانوی جنس مذکر دانسته و دلیل آفرینش او را تنها به زادن مرد محدود کرده اند. این نوشتار که به روش توصیفی ـ تحلیلی و بهره گیری از منابع اولیه اوستایی و پهلوی و نیز از آثار علمی محققان پیشتاز مطالعات زرتشتی، به روش اسنادی تدوین شده است، ابتدا اشاره ای اجمالی به هستی شناسی آیین زرتشت کرده، سپس، دیدگاه های گوناگون در پیرامون جایگاه زن در آفرینش دوگانه انگار(ثنوی) زرتشتی مورد بررسی قرار می دهد. حاصل اینکه دو نگاه مثبت نگر و منفی نگر در مورد زن در متون و سنت آیین زرتشت وجود دارد که اولی، در متون و ادبیات نخستین آیین زرتشت و دومی، به مرور زمان در سنت و متون پهلوی، که متونی متأخر و مربوط به دورة ساسانیان می باشد، دیده می شود. با فاصله گرفتن آیین زرتشت از بنیانگذار آن و نفوذ انحرافات اساسی در ادبیات دینی این آیین، دیدگاه موبدان نسبت به زن نیز به افراط گراییده و نگاه منفی مذاهب گنوسی، مانویت و مانویت در این نگرش خود را نمایان کرده است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Women in Zoroastrian Ontology; Hateful Or Admirable?
    Abstract: 
    Abstract In Zoroastrianism, which considers this world as a place where good creatures of Ormazd are subject to the Devil’s attacks, women’s identity and existence enjoy special status. On one hand, Mazda has created woman with a pure and, like man she has free will and is responsible for what she does. On the other hand, because woman has some feminine characteristics, is physically vulnerable and is subject to the Devil’s attack; whenever has a the period she has to be apart from the other members of family and observe strict rules. This special view about woman, that is, considering her as a vulnerable creature and man as the best creature of Ormazd to the extent that some texts consider her as a parasite and inferior to man and procreation as the only reason of her creation. Using a descriptive-analysis method, and referring to ancient Avesta and Pahlavi sources and to the Zoroastrian scientific works of pioneer researchers, this library-based study first presents an overview of the ontology of Zoroastrianism and then investigates the different views about the status of women in Zoroastrian dual creation. In conclusion, there are two views about women in the texts and tradition of Zoroastrianism: positive and negative The positive view is found in the texts and ancient literature of Zoroastrianism and the negative view is found in Pahlavi tradition and texts, that is, the recent texts related to the Sasanian period. The dissociation of Zoroastrianism from its founder and the influence of significant deviant thought on the religious literature of this religion made Zoroastrian priests develop about women and the negative view of Gnostics and manichaeanism should be taken in to consideration, too.
    • اون وآلا، مانك رستم، 1301، روايات داراب هرمزد، بي‌جا، بي‌نا.
    • آذرگشسب، اردشير، 1362، آئين زناشوئي زرتشتيان، چ دوم، تهران، كانون زرتشتيان شريف‌آباد مقيم مركز.
    • آزاديان، مصطفي، 1389، «ثنوي‌گري در آيين گنوسي و نقد آن»، معرفت اديان، ش 4، ص 57 ـ 82.
    • آموزگار، ژاله، 1380، تاريخ اساطيري، تهران، سمت.
    • باربور، ايان، 1388، علم و دين، ترجمة بهاء‌الدين خرمشاهي، تهران، مركز نشر دانشگاهي.
    • بارتلمه، كريستيان، 1337، زن در حقوق ساساني، ناصر صاحب الزماني، موسسه مطبوعاتي عطايي.
    • بويس، مري، 1374، تاريخ كيش زرتشت، ترجمة همايون صنعتي‌زاده، تهران، توس.
    • چوكسي، جمشيد كرشاسپ، 1381، ستيز و سازش، تهران، ققنوس.
    • حجازي، بنفشه، 1385، زن تاريخ، تهران، قصيده سرا.
    • حسيني قلعه‌بهمن، سيداكبر، 1389، «زردشتي گري، توحيدي يا ثنوي»، معرفت اديان، ش 3، ص 23 ـ 46.
    • خواجه‌نوري، بيژن و سيد‌سعيد زاهد، 1382، «نقش اجتماعي زنان در تاريخ ايران»، علوم انساني فرهنگ، ش 48، ص 51ـ138.
    • رضي، هاشم، 1377، ونديداد، تهران، اساطير.
    • زنر، رابرت چارلز، 1389، طلوع و غروب زردشتي گري، تيمور قادري، اميركبير.
    • سلطاني، فاطمه، 1388، ازدواج در ايران باستان و بازتاب آن در آثار منظوم فارسي، قم، فارس الحجاز.
    • شكي، منصور، 1380، «آموزه‌هاي هستي‌شناختي تكويني و جهان‌شناختي مزدك»، ترجمة منيژه اذكائي، نامه پارسي، ش 22، ص13ـ33.
    • شهزادي، رستم، 1365، قوانين مدني زرتشتيان در عهد ساساني، تهران، زرتشتيان.
    • صفاي اصفهاني، نزهت، 1376، روايت اميد اشوهيشتان، تهران، مركز.
    • عريان، سعيد، 1383، متن هاي پهلوي، سازمان ميراث فرهنگي كشور.
    • كانت، ايمانوئل، 1381، دين در محدودة عقل تنها، ترجمة منوچهر صانعي دره‌بيدي، تهران، نقش و نگار.
    • كليما، اوتاكر، 1371، تاريخچة مكتب مزدك، جهانگير فكري، تهران، توس.
    • لوكونين، ولاديمير گريگورويچ، 1380، تمدن ايران ساساني، ترجمة رضا عنايت‌الله، تهران، علمي و فرهنگي.
    • مزداپور، كتايون، 1371، زن در آئين زرتشتي، بي‌جا، انتشارات نويد(آلمان).
    • مهر، فرهنگ، 1374، ديدي نو از ديني كهن، تهران، جامي.
    • نقبايي، حسام، 1351، تاريخ و تعاليم زرتشت، بي‌جا، بي‌نا.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    جعفری، ابوالقاسم، علیمردی، محمدمهدی، بیدگلی، فائزه.(1393) زن در هستی شناسی زرتشتی؛ محبوب یا منفور؟. فصلنامه معرفت ادیان، 6(1)، 105-122

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ابوالقاسم جعفری؛ محمدمهدی علیمردی؛ فائزه بیدگلی."زن در هستی شناسی زرتشتی؛ محبوب یا منفور؟". فصلنامه معرفت ادیان، 6، 1، 1393، 105-122

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    جعفری، ابوالقاسم، علیمردی، محمدمهدی، بیدگلی، فائزه.(1393) 'زن در هستی شناسی زرتشتی؛ محبوب یا منفور؟'، فصلنامه معرفت ادیان، 6(1), pp. 105-122

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    جعفری، ابوالقاسم، علیمردی، محمدمهدی، بیدگلی، فائزه. زن در هستی شناسی زرتشتی؛ محبوب یا منفور؟. معرفت ادیان، 6, 1393؛ 6(1): 105-122