Ma`rifat-e Adyan, Volume 8, Issue 4, No 32, Year 2025 , Pages 7-22

    A Comparative Study of Quranic and Avestan Words about Man’s Immaterial Aspect

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Seyyed Mohammad Hajati Shuroki / MA of Religions, IKI / m.hajati@qom.ac.ir
    Sayed Ali Hassani Amoli / Assistant Professor IKI / seyedAli5@Gmail.com
    Pages: 7-22 Receive Date: 2025/03/12 Accept Date: 2025/03/12
    Abstract: 
    Like Islam, Zoroastrian religion considers that man has two dimensions and that in addition to his corporal and apparent body, which is visible, he has an immaterial dimension. This study examines what the Qur'an and Avesta say about man’s immaterial aspect and makes a comparison between the two. In the Qur'an, five words are used to refer to the immaterial dimension of man:”ruh”,”nafs”,”qalb”,”fu’ad” and “sadr”. In Avesta also five words are used to refer to the immaterial nature of human beings: "ahou", "da’ena", "ba’uz", "oravan" and "farawshi". Using a comparative- descriptive method and emphasizing on the Quran and Avesta, especially the Gathas of Zarathushtra, the present paper first reviews these words, highlights the similarities and differences between them, and then makes a new analysis in this regard. In addition to the similarities between the Qur'anic words and Avestan words, there are significant differences as well, the most important of which is that we find correct explanation and objective analysis in the Qur'anic words and lack of proper content analysis in many Avestan vocabulary and its contradiction with the objective evidence about the real unity of man.
    Keywords: 
    spirit
    soul
    Heart
    Farawshi
    Oravan
    Da’ena
    Ba’uz.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بررسی تطبیقی واژگان قرآنی و اوستایی درباره ساحت غیرمادی انسان
    Abstract: 
    دین زرتشت مانند اسلام، به دو ساحتی بودن انسان باور داشته، معتقد است: انسان علاوه بر ساحت جسمانی و بدن ظاهری، که قابل مشاهده است، دارای ساحت غیرمادی است. این پژوهش به توصیف و بررسی تطبیقی واژگان قرآنی و اوستایی درباره بُعد غیرمادی انسان می پردازد. در قرآن، از پنج واژه «روح»، «نفس»، «قلب»، «فؤاد» و «صدر» یاد شده است که اشاره به بعد مجرد انسانی دارند. در اوستا نیز پنج واژه «اَهو»، «دَئِنا»، «بَئوذَ»، «اوروان» و «فرَوَشی» واژگانی هستند که به ساحت غیرمادی انسان دلالت دارند. این مقاله با روش توصیفی ـ تطبیقی و با تأکید بر قرآن و اوستا به ویژه گاهان زرتشت، نخست به توصیف این واژگان پرداخته، شباهت ها و تفاوت های این واژگان را برجسته کرده، سپس، تحلیلی نو در این زمینه ارائه می کند. افزون بر شباهت هایی که میان واژگان قرآنی و اوستایی وجود دارد، تفاوت های اساسی نیز به چشم می خورد، از مهم ترین آنها، می توان به تبیین و تحلیل عقلی صحیح از واژگان قرآنی و فقدان تحلیل محتوایی صحیح از تعدد واژگان اوستایی و منافات آن با بداهت عقلی درباره‌ی وحدت حقیقی انسان اشاره کرد.
    Keywords: 
    روح، نفس، قلب، فروشي، اوروان، دئنا، بئوذ.
    References: 
    • صحیفه سجادیه، امام سجاد.
    • ابن بابويه، محمدبن علي، 1376، الأمالي، تهران، کتابچي.
    • ـــــ ، 1406ق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال‏، قم، دار الشريف الرضي للنشر.
    • ابن منظور، ابي الفضل جمال‌الدين محمدبن مکرم، 1300ق، لسان العرب، بيروت، دار صادر.
    • اشيدري، جهانگير، 1371، دانشنامه مزديسنا: واژه‌نامه توضيحي آئين زرتشت، تهران، مرکز.
    • اشيدري، جهانگير، 1381، راهنماي آشنايي با دين و آموزش‌هاي اشو زرتشت، تهران، فروهر.
    • اورنگ، م، 1335، فروهر يا شاهين، بي‌جا، بي‌نا.
    • آذرگشسب، اردشير، 1354، خرده اوستا، چ سوم، بي‌جا، بي‌نا.
    • آذرگشسب، فيروز، 1384، گاتها سرودهاي زرتشت، چ سوم، تهران، فروهر.
    • آلوسى، سيدمحمود، 1415ق، روح المعانى فى تفسير القرآن العظيم‏ و السبع المثاني، تحقيق على عبدالبارى عطية، بيروت، دارالكتب العلمية. ‏
    • بویس، مری، 1376، تاريخ کيش زرتشت: اوائل کار، ترجمه همايون صنعتي‌زاده، چ دوم، تهران، توس.
    • ـــــ ، 1377، چکيده تاريخ کيش زرتشت، ترجمه همايون صنعتي‌زاده، صفعليشاه.
    • بهار، مهرداد، 1374، جستاري چند در فرهنگ ايران، چ دوم، تهران، فکر روز.
    • ـــــ ، 1375، پژوهشي در اساطير ايران، تهران، آگاه.
    • ـــــ ، 1376، از اسطوره تا تاريخ، گردآورنده ابوالقاسم اسماعيل‌پور، تهران، چشمه.
    • ـــــ ، 1384، اديان آسيايي، چ پنجم، تهران، چشمه.
    • پورداوود، ابراهیم، 1377، يشت‌ها، تهران، اساطير.
    • ـــــ ، 1380، يسنا، تهران، اساطير.
    • ـــــ ، 1384، خرده اوستا، تهران، دنياي کتاب.
    • ـــــ ، 1384، گاتها کهن‌ترين بخش اوستا، چ‌دوم، تهران، اساطير.
    • جوادي آملي، عبدالله، 1378، تفسير موضوعي قرآن کريم: قرآن در قرآن، تنظيم و ويرايش محمد محرابي، چ‌يازدهم، قم، اسراء. 
    • ـــــ ، 1379، تفسير موضوعي قرآن کريم: معرفت‌شناسي در قرآن، تنظيم و ويرايش حميد پارسانيا، قم، اسراء. 
    • ـــــ ، 1380، تفسير موضوعي قرآن کريم: معاد در قرآن، تنظيم علي زماني قمشه اي، قم، اسراء. 
    • ـــــ ، 1383، تفسير موضوعي قرآن کريم: توحيد در قرآن، تنظيم حيدرعلي ابويي، قم، اسراء.
    • ـــــ ، 1386، تسنيم، تحقيق و تنظيم محمدحسين الهي زاده، قم، اسراء.
    • ـــــ ، 1387، تفسير موضوعي قرآن کريم: هدايت در قرآن، تحقيق و تنظيم علي عباسيان، چ‌سوم، قم، اسراء.
    • ـــــ ، 1390، تفسير موضوعي قرآن کريم: حيات حقيقي انسان در قرآن، تحقيق و تنظيم غلامعلي امين دين، چ ششم، قم، اسراء 
    • ـــــ ، 1392، تفسير انسان به انسان، تحقيق و تنظيم محمدحسين الهي زاده، چ هفتم، قم، اسراء 
    • ـــــ ، جلسات مکتوب صوتي تفسير تسنيم، به نشاني portal.esra.ir
    • حويزي، عبد على‌بن جمعة، 1415 ق‏، تفسير نور الثقلين‏، مصحح سيدهاشم رسولي محلاتي، چ چهارم، اسماعيليان.
    • دوستخواه، جلیل، 1374، اوستا: گزارش و پژوهش، چ دوم، تهران، مرواريد.
    • دهخدا، علي‌اكبر، 1339، لغت‌نامه، زير نظر محمد معين، تهران، سيروس. 
    • راشد محصل، محمدتقي، 1386، «زبان‌ها و فرهنگ ايران باستان در گفتگو با دکتر محمدتقي راشد محصل»، پژوهشگران، ش12و 13، ص36ـ41.
    • راغب اصفهاني، حسن‌بن محمد، 1416ق، مفردات الفاظ القرآن، تحقيق صفوان عدنان داوودي، بيروت، دار الشامية.
    • رضي، هاشم، 1344، اديان بزرگ جهان، تهران، آسيا.
    • ـــــ ، 1381، دانشنامه ايران باستان: عصر اوستايي تا پايان دوران ساساني، تهران، سخن.
    • ـــــ ، 1385، ونديداد، ترجمه، پژوهش، شروح و واژه‌نامه‌ها، تهران، بهجت.
    • روايت اِميد اَشَوَهيشتان، ترجمه نزهت صفاي اصفهاني، 1376، تهران، مرکز.
    • زنر، آر. سي، 1384، طلوع و غروب زردشتي‌گري، ترجمه تيمور قادري، تهران، اميرکبير.
    • ژينيو، فيليپ، 1392، انسان و کيهان در ايران باستان، ترجمه ليندا گودرزي، تهران، ماهي.
    • سيوطى، عبدالرحمن بن ابى‏بكر، 1404ق، الدر المنثور فى تفسير المأثور، قم، كتابخانه آيت‌الله مرعشى نجفى. ‏
    • شاکد، شائول، 1386، تحول ثنويت (تنوع آراي ديني در عصر ساساني)، ترجمه احمدرضا قائم‌مقامي. تهران، ماهي.
    • شهزادي، رستم، 1380، مجموعه سخنراني‌هاي موبد موبدان رستم شهزادي، به کوشش مهرانگيز شهزادي، تهران، مهرانگيز شهزادي.
    • شیخی، موریس، 1376، نگرشی بر اسلام وزرتشت، تهران، سازمان آموزشی و انتشاراتی علوی،
    • صدرالدين شيرازى، محمد بن ابراهيم، 1366، تفسير القرآن الكريم‏، تحقيق محمد خواجوي، چ دوم، قم، بيدار.
    • طباطبايي، سيدمحمدحسين، 1417ق، الميزان في تفسيرالقرآن، صححه حسين الاعلمي، بيروت، اعلمي 
    • طريحي، فخرالدين بن محمد، 1430، معجم مجمع البحرين، بيروت، موسسه الاعلمي للمطبوعات. 
    • طوسى، محمد بن حسن‏، بي تا، التبيان فى تفسير القرآن، احمد قصيرعاملى، بيروت، دار احياء التراث العربى‏.
    • العايلي، عبدالله، 1974، الصحاح في اللغه و العلوم، بيروت، دارالحضاره العربيه. 
    • عفيفي، رحيم، 1374، اساطير و فرهنگ ايراني در نوشته‌هاي پهلوي، تهران، توس. 
    • فراهيدي، الخليل بن احمد، ۱۴۱۴ق، العين، تحقيق مهدي المحزومي، ابراهيم السامرائي؛ تصحيح [و تدوين] اسعد الطيب، قم، اسوه. 
    • فياضي، غلامرضا، 1389، علم النفس فلسفي، تحقيق و تدوين محمد تقي يوسفي، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني. 
    • قرشي، سيد علي اکبر، 1371، قاموس قرآن‏، چ ششم، تهران، دار الکتب الاسلاميه. 
    • كلينى، محمد بن يعقوب‏، 1407، الکافي، مصحح علي‌اکبر غفارى و محمد آخوندى، تهران، دار الكتب الإسلامية.
    • مجلسي، محمدتقي، 1414، لوامع صاحبقراني مشهور به شرح فقيه، چ دوم، قم، اسماعيليان.
    • مزداپور، کتايون، 1382، زرتشتيان، از ايران چه مي‌دانم، تهران، دفتر پژوهشهاي فرهنگي.
    • ـــــ ، 1391، چند سخن، به کوشش ويدا نداف، تهران، فروهر. 
    • مصباح، محمدتقي و ديگران، 1391، جنسيت و نفس، ويراسته هادي صادقي، قم، هاجر. 
    • مصباح، محمدتقي، 1376، معارف قرآن: خداشناسي، جهان‌شناسي، انسان‌شناسي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1379، پند جاويد: شرح وصيت اميرالمؤمنين به امام حسن مجتبي، نگارش علي زينتي، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1382، به‌سوي او، تحقيق محمدمهدي نادري. قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ،  1387، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1389، سجاده‌هاي سلوک، تدوين و نگارش کريم سبحاني، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1393، جرعه اي از درياي راز، نگارش محمدعلي محيطي اردکان، قم، مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • مصطفوي، حسن، 1430ق، التحقيق في کلمات القرآن الکريم، چ سوم، بيروت، دارالكتب العلمية.
    • موله، ماريژان، 1372، ايران باستان، ترجمه ژاله آموزگار، تهران: توس.
    • مهر، فرهنگ، 1374، ديدي نو از ديني کهن (فلسفه زرتشت)، چ سوم، تهران، جامي.
    • ميرفخرايي، مهشید، 1386، هادخت نسک، چ‌ دوم، تهران، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي.
    • ميرفخرايي، مهشيد، 1366، آفرينش در اديان، تهران، موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
    • ميستري، خجسته، 1387، زرتشتيان پارسي: گفت و گو با موبد خجسته ميستري، هفت آسمان، ش39، ص 19ـ44.
    • نیکنام، کوروش، 1385، آیین اختیار، تهران، تیس.
    • نيبرگ، هنريک ساموئل، 1383، دين‌هاي ايران باستان، ترجمه سيف‌الدين نجم آبادي، کرمان، دانشگاه شهيد باهنر کرمان.
    • Boyce, Mary, 2000, Fravasi, in (Encycloaedia of Iranica), Edited by Ehsan Yarshater, London, New York, Routledge & Kegan Paul/Mazda Publishers, p. 195-199
    • Shaki, Mansour, 1996 , Den, in (Encycloaedia of Iranica), Edited by Ehsan Yarshater, London, New York, Routledge & Kegan Paul/Mazda Publishers, p. 279-281.
    • 92 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hajati Shuroki , Seyyed Mohammad, Hassani Amoli , Sayed Ali.(2025) A Comparative Study of Quranic and Avestan Words about Man’s Immaterial Aspect. Ma`rifat-e Adyan, 8(4), 7-22

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Seyyed Mohammad Hajati Shuroki ; Sayed Ali Hassani Amoli ."A Comparative Study of Quranic and Avestan Words about Man’s Immaterial Aspect". Ma`rifat-e Adyan, 8, 4, 2025, 7-22

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hajati Shuroki , S, Hassani Amoli , S.(2025) 'A Comparative Study of Quranic and Avestan Words about Man’s Immaterial Aspect', Ma`rifat-e Adyan, 8(4), pp. 7-22

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hajati Shuroki , S, Hassani Amoli , S. A Comparative Study of Quranic and Avestan Words about Man’s Immaterial Aspect. Ma`rifat-e Adyan, 2025; 8(4): 7-22