Pages:
47-62
Receive Date: 2025/10/18
Accept Date: 2025/10/18
Abstract:
The concept of ascension (Miʿrāj) is present in various religions, particularly Islam and Zoroastrianism. This descriptive-analytical study seeks to answer the question: What is the typology of spiritual realms in Islamic ascension narratives and Zoroastrian revelatory texts? Islamic ascension texts discuss themes such as Hell, encounters with angels, Paradise, communion with God, traversing seas of light and darkness, icy realms, and visions of prophets’ spirits. Zoroastrian texts describe Hell with scenes of sinful women, dialogues with Ameshaspands (divine entities), Paradise, encounters with Ahura Mazda, passage through a fiery furnace or mountain, molten metal poured on chests, and disembowelment, as well as the realm of spirits. Zoroastrian texts mention multiple individuals undergoing ascension, while in Islam, ascension is uniquely attributed to the Prophet Muhammad (PBUH), with no such accounts for figures like the infallible Imams (AS). Zoroastrian ascension narratives focus on prophetic visions of the future and revelations of truth, as seen in Ardaviraf’s Vision, which details observations of Heaven, Hell, and the punishments of the blessed and damned. Islamic sources assert the Prophet’s ascension as both physical and spiritual, whereas Zoroastrian ascensions occur through dreams or visionary states. According to various narrations, the Prophet Muhammad (peace be upon him) ascended to heaven many times; however, in Zoroastrianism, only one ascension is mentioned for those who have gone on this spiritual journey. Shi’a scholars emphasize the Prophet’s ascension in a wakeful state, contrasting with Zoroastrian ascensions framed as mystical revelations or dreams.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :گونهشناسی عوالم معنوی در احادیث معراجیه اسلامی و متون مکاشفهای زرتشتی
Abstract:
معراج در ادیان مختلف، بهویژه اسلام و آیین زرتشت، مطرح است. این پژوهش درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال پاسخ دهد که گونهشناسی عوالم معنوی در احادیث معراجیة اسلامی و متون مکاشفهای زرتشتی چیست؟ در متون معراجی اسلام مباحثی مانند دوزخ، دیدار با فرشتگان، بهشت، مناجات با خداوند، عبور از دریاهای نور و ظلمت و دریاهایی از برف و یخ، و مشاهدة ارواح پیامبران مطرح است. در متون زرتشتی نیز مباحثی چون دوزخ و صحنههایی از زنان بدکار، همسخنی ﺑﺎ اﻣﺸﺎﺳﭙﻨﺪان، بهشت، دیدار و صحبت با اهورامزدا، ﮔﺬﺷﺘﻦ از کوره یا کوهی از آتش، ریختن روی گداخته بر سینه و پاره کردن شکم با کارد، و دنیای ارواح آمده است. در متون زرتشتی از عروج چند نفر و حالات آنها صحبت بهمیان آمده است؛ حال آنکه در اسلام معراج از ویژگیهای پیامبر(ص) است و در مورد افراد شاخص مانند امامان معصوم(ع) سخنی از معراج بیان نشده است. محتوای معراج زرتشت، در واقع پیشگویی از آینده و بهدست آمدن حقیقت اشیا بوده و در معراج ارداویراف از مشاهدات وی در مورد بهشت و دوزخ و شرح مجازات بهشتیان و دوزخیان سخن رفته است. طبق آیات و روایات، معراج پیامبر اسلام(ص) جسمانی و روحانی بوده؛ ولی در دین زرتشت، افرادی که برایشان ادعای عروج به عوالم معنوی شده است، در عالم خواب و رؤیا این مسیر را طی کردهاند. تعداد معراج پیامبر اسلام(ص) در روایات، متفاوت و متعدد بیان شده است؛ اما در دین زرتشت در مورد افرادی که به این سفر معنوی رفتهاند، به یک سفر اشاره شده است. مفسران و علمای شیعه معتقد به عروج آن حضرت در حالت بیداریاند؛ ولی عروج در دین زرتشت از نوع مکاشفه، خواب و رؤیاست.
References:
- قرآن کریم.
- ابنفارس، احمد (1389ق)، معجم مقاییس اللغه. بیروت: دار الفکر.
- ابنمنظور، محمد بن مکرم (1405ق). لسان العرب. قم: ادب الحوزه.
- ابنهشام، عبدالملک (بیتا). سیرة النبویه. بیروت: دار المعرفه.
- افتخارزاده، محمودرضا (1377). ایران؛ آیین و فرهنگ. تهران: رسالت.
- حقی، اسماعیل بن مصطفی (1405ق). تفسیر روح البیان. بیروت: دار الفکر.
- دهخدا، علیاکبر (1337). لغتنامه. تهران: دانشگاه تهران.
- ، دینکرد هفتم (بیتا). (Denkard. Book 7. Marvels of Zoroastrianism. West. E. W trans. . Sacred).
- رازی نیشابوری، حسین بن علی (1376). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
- راشد محصل، محمدتقی (1385). زند بهمن یسن: تصحیح متن، آوانویسی، برگردان فارسی و یادداشتها. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- راشد محصل، محمدتقی (مترجم) (بیتا). دینکرد هفتم. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- راشد محصل، محمدتقی (مترجم) (1897). وزیدگیهای زاداسپرم. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،
- الزبیدی، مرتضی (1414ق). تاج العروس. تحقیق: علی شیری. بیروت: دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع.
- زمخشری، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف. بیروت: دار الکتاب العربی.
- سمیعی گیلانی، احمد (1391). آشنایی با ادبیات عصر اشکانی و ساسانی (نگاشتهها و نوشتههای زبانهای ایرانی دورة میانه). تهران: سخن.
- سیوطی، عبدالرحمن (1414ق). الدر المنثور. بیروت: دار الفکر.
- شیخ صدوق، محمد بن على (1362). الخصال. قم: جامعة مدرسین حوزة علمیة قم.
- شیخ صدوق، محمد بن على (1376). الامالی. تهران: کتابچی.
- شیخ صدوق، محمد بن على (1378ق). عیون اخبار الرضا(ع). تهران: جهان.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (1375ق). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دار الکتب اسلامی.
- طبرسی، ابوعلی فضل بن الحسن (1408ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.
- طریحی، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع البحرین. تهران: مکتبة المرتضویه.
- طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن (1409ق). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- عفیفی، رحیم (1372). ارداویرافنامه یا بهشت و دوزخ در آیین مزدیسنی. تهران: توس.
- فخر رازی، محمد بن عمر (1371ق). تفسیر کبیر مفاتیح الغیب. ترجمة علیاصغر حلبی. تهران: اساطیر.
- فیض کاشانی، ملامحسن (1416ق). تفسیر الصافی. قم: مؤسسة الهادی.
- قمی، علی بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب.
- قیصری رومی، محمد داوود (1386). شرح فصوص الحکم. تهران: علمی و فرهنگی.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1388). فروع الکافی. قم: قدس.
- کمالی سروستانی، کوروش (1389). یکی قطره باران: گزیدة متون ادب فارسی و آیین نگارش.تهران: قلمکده.
- مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. قم: دار احیاء التراث العربی.
- مسعودی، علی بن حسین (1409ق). مروج الذهب. قم: مؤسسة دار الهجره.
- یارشاطر، احسان (1381). حضور ایران در جهان اسلام. ترجمة فریدون مجلسی. تهران: مروارید.
- یعقوبی، احمد بن اسحاق (1339). تاریخ یعقوبی. بیروت: دار صادر.
References:
- Holy Quran.
- Afiyfi, Rahim (1993). Ardavirafname or Heaven and Hell in Mazdean Faith. Tehran: Tous.
- Al-Zabidi, Mortaza (1993). Taj al-Arous. Research by Ali Shiri. Beirut: Dar al-Fikr for Printing and Publishing.
- Dehkhoda, Ali Akbar (1958). Loghatnameh. Tehran: University of Tehran.
- Denkard Book 7 (Undated). Marvels of Zoroastrianism. Translation by E. W. West. Sacred.
- Faiz Kashani, Mulla Mohsen (1995). Tafsir al-Safi. Qom: Muassassa al-Hadi.
- Fakhr Razi, Muhammad bin Omar (1991). Tafsir Kabir Mafatih al-Ghayb. Translation by Ali Asghar Halabi. Tehran: Asatir.
- Haqqi, Ismail bin Mustafa (1984). Tafsir Ruh al-Bayan. Beirut: Dar al-Fikr.
- Ibn Faris, Ahmad (1969). Mu'jam Maqayis al-Lughah. Beirut: Dar al-Fikr.
- Ibn Hisham, Abdulmalik (Undated). Sirat al-Nabawiyyah. Beirut: Dar al-Ma'rifa.
- Ibn Manzur, Muhammad bin Makram (1984). Lisan al-Arab. Qom: Adab al-Hawzah.
- Iftikharezadeh, Mahmoudreza (1998). Iran: Ayin va Farhang. Tehran: Rasalat.
- Kamali Sarvestani, Kourosh (2010). Yeki Qatre Baran: Selection of Persian Literary Texts and Writing Style. Tehran: Ghalamkadeh.
- Kulayni, Muhammad bin Ya'qub (2009). Furu al-Kafi. Qom: Quds.
- Majlesi, Muhammad Baqer (1982). Bihar al-Anwar. Qom: Dar Ihya al-Turath al-Arabi.
- Mas'udi, Ali bin al-Hussein (1988). Muruj al-Dhahab. Qom: Muassassa Dar al-Hijra.
- Qaysari Rumi, Muhammad Dawood (2007). Sharh Fusus al-Hikam. Tehran: Scientific and Cultural Publishing.
- Qomi, Ali bin Ibrahim (1983). Tafsir al-Qomi. Qom: Dar al-Kitab.
- Rashed Mohassel, Mohammad Taghi (2006). Zend Bahman Yasn: Text Correction, Transcription, Persian Translation and Notes. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.
- Rashed Mohassel, Mohammad Taghi (Translator) (1897). Vizidagiha-i Zadspram. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.
- Rashed Mohassel, Mohammad Taghi (Translator) (Undated). Denkard Seventh. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.
- Razi Neyshaburi, Hussein bin Ali (1997). Rawz al-Janan wa Ruh al-Janan fi Tafsir al-Quran. Mashhad: Astan Quds Razavi, Foundation for Islamic Research.
- Samiei Gilani, Ahmad (2012). Introduction to Literature of Ashkanian and Sassanian Eras (Writings and Texts of Middle Iranian Languages). Tehran: Sokhan.
- Sheikh Saduq, Muhammad bin Ali (1983). Al-Khisal. Qom: University of Teachers, Islamic Seminary.
- Sheikh Saduq, Muhammad bin Ali (1997). Al-Amali. Tehran: Ketabchi.
- Sheikh Saduq, Muhammad bin Ali (1999). Uyoun Akhbar al-Rida. Tehran: Jahan.
- Suyuti, Abdulrahman (1993). Al-Durr al-Manthur. Beirut: Dar al-Fikr.
- Tabarsi, Abu Ali Fazl bin al-Hasan (1987). Majma al-Bayan fi Tafsir al-Quran. Beirut: Dar al-Ma'rifa.
- Tabatabai, Sayyid Muhammad Hussein (1996). Al-Mizan fi Tafsir al-Quran. Tehran: Dar al-Kutub al-Islami.
- Tarihi, Fakhraddin bin Muhammad (1996). Majma al-Bahrain. Tehran: Maktabat al-Murtazawiya.
- Tusi, Abu Jafar Muhammad bin al-Hasan (1988). Al-Tibyan fi Tafsir al-Quran. Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi.
- Ya'qoubi, Ahmad bin Ishaq (1960). Tarikh Ya'qoubi. Beirut: Dar Sader.
- Yarshater, Ehsan (2002). Iran's Presence in the Islamic World. Translation by Fereydoun Moein. Tehran: Morvarid.
- Zamakhshari, Mahmoud bin Omar (1986). Al-Kashshaf. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
farsimadan, Ali, Qasemi, Rahman, Elmi Daneshvar, Mahdi.(2025) Typology of Spiritual Realms in Islamic Ascension Narratives and Zoroastrian Revelatory Texts. Ma`rifat-e Adyan, 16(2), 47-62 https://doi.org/10.22034/marefateadyan.2024.5000821
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
Ali farsimadan; Rahman Qasemi; Mahdi Elmi Daneshvar."Typology of Spiritual Realms in Islamic Ascension Narratives and Zoroastrian Revelatory Texts". Ma`rifat-e Adyan, 16, 2, 2025, 47-62
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
farsimadan, A, Qasemi, R, Elmi Daneshvar, M.(2025) 'Typology of Spiritual Realms in Islamic Ascension Narratives and Zoroastrian Revelatory Texts', Ma`rifat-e Adyan, 16(2), pp. 47-62
APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER
farsimadan, A, Qasemi, R, Elmi Daneshvar, M. Typology of Spiritual Realms in Islamic Ascension Narratives and Zoroastrian Revelatory Texts. Ma`rifat-e Adyan, 2025; 16(2): 47-62