Ma`rifat-e Adyan, Volume 6, Issue 4, No 24, Year 2025 , Pages 25-46

    A Comparative Study of the Possibility, Necessity and the Characteristics of Resurrection in Zoroastrianism and Islam

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Seyyed Mohammad Hajati Shuroki / MA Student of Religion, IKI / m.hajati@qom.ac.ir
    Mohammad Jafari / Assistant Professor of Theology, IKI / mjafari125@yahoo.com
    Pages: 25-46 Receive Date: 2025/03/12 Accept Date: 2025/03/12
    Abstract: 
    Abstracts The belief in Resurrection is one of the basic principles of divine religions. This paper is comparative study of the view of Islam and Zoroastrianism about the possibility, necessity and characteristics of the resurrection. Like Muslems, Zoroastrians believe in the Resurrection and the books entitled Avesta and Pahlavi deal with the resurrection and the Day of Judgment in many occasions. This paper first addresses three topics: the possibility, necessity and the characteristics of the resurrection from the viewpoint of Zoroastrianism and Islam, and then underlines the points of differences and points of similarity between them in this regard. Among the similarities which the two religions have in their belief about the resurrection are the necessity of the resurrection and the belief in corporeal and spiritual resurrection. Among the differences between them are: the resurrection is discussed at greater length in Islamic texts when compared with Zoroastrian texts, besides, the resurrection of the dead is not dealt with in Avesta, whereas it is referred to in the Holy Quran. Using a comparative and analytical method, this paper focuses on the subjects of discussions which come in the Holy Qur’an, Avesta and Pahlavi.
    Keywords: 
    Zoroastrians
    Islam
    Resurrection
    the possibility of the resurrection
    human body in the hereafter body
    corporeal resurrection.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بررسی تطبیقی امکان، ضرورت و کیفیت معاد در دین زرتشت و اسلام
    Abstract: 
    باور به معاد، از اصول اساسی ادیان الهی است. موضوع این نوشتار، بررسی تطبیقی امکان، ضرورت و کیفیت معاد از منتظر دین زرتشت و اسلام است. دین زرتشت مانند اسلام، معتقد به حیات پس از مرگ و رستاخیز مردگان بوده و در متون اوستایی و پهلوی در موارد متعددی به حیات پس از مرگ و داوری نهایی اشاره شده است. این نوشتار، پس از تبیین سه محور امکان، ضرورت و کیفیت معاد از دیدگاه دین زرتشت و اسلام، به بیان شباهت ها و تفاوت ها در این زمینه پرداخته است. از جمله شباهت های دو دین در آموزه معاد، می توان به ضرورت معاد و اعتقاد به معاد جسمانی و روحانی اشاره کرد. فراوانی بحث معاد در متون اسلامی، در مقایسه با متون زرتشتی، عدم طرح رستاخیز مردگان در اوستا و ذکر آن در قرآن، از جمله تفاوت ها به شمار می آید. این مقاله، با روش تطبیقی و تحلیلی تدوین یافته و تأکید آن در ارائه مباحث بر قرآن، اوستا و متون پهلوی است.
    Keywords: 
    معاد
    معاد جسمانی
    اسلام
    زرتشتو
    امکان معاد
    تن پسین
    References: 
    • ابن منظور،ابي الفضل جمال الدين محمد بن مكرم، 1300ق، لسان العرب، بيروت، دار صادر.
    • ارداويراف نامه، فيليپ ژينيو، ترجمه ژاله آموزگار، 1372، تهران، معين.
    • اشيدري، جهانگير، 1371، دانشنامه مزديسنا: واژه‌نامه توضيحي آئين زرتشت، تهران، مركز.
    • اوستا، گزارش و پژوهش: جليل دوستخواه،1374، چ دوم، تهران، مرواريد.
    • آذرگشسب، فيروز، 1365، «اصول بنيادي دين زرتشت از ديد گات‌ها»، فروهر، ش 5و6، ص4ـ6.
    • آموزگار، ژاله و احمد تفضلي، 1382، زبان پهلوي: ادبيات و دستورآن، چ چهارم، تهران، معين.
    • آموزگار، ژاله، 1374، تاريخ اساطيري ايران، تهران، سمت.
    • بار،كاي و ج. پ. آسموسن و مري بويس، 1389، ديانت زرتشتي، چ دوم، تهران، ثالث.
    • باقري، مهري، 1385، دين‌هاي ايران باستان، تهران، قطره.
    • باهنر، محمدجواد، 1361، دين شناسي تطبيقي، تهران، دفتر نشرفرهنگ اسلامي.
    • بحراني، سيد هاشم، 1419ه.ق، البرهان في تفسير القرآن، بيروت ـ لبنان، الاعلمي.
    • بندهش هندي: متني به زبان پارسي ميانه (پهلوي ساساني)، ترجمه رقيه بهزادي، 1368، تهران، موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
    • بويس، مري، 1376، تاريخ كيش زرتشت: اوائل كار، ترجمه همايون صنعتي‌زاده، چ دوم، تهران، توس.
    • ـــــ ، 1377، چكيده تاريخ كيش زرتشت، ترجمه همايون صنعتي‌زاده، صفعليشاه.
    • بهار، مهرداد، 1376، پژوهشي در اساطير ايران، تهران، آگاه.
    • ـــــ ، 1382، اديان آسيايي، چ چهارم، تهران، چشمه.
    • جعفري، علي اكبر، 1353، پيام زرتشت، چ دوم، فروهر.
    • جوادي آملي، عبدالله، 1380، تفسير موضوعي قرآن كريم: معاد در قرآن، قم، اسراء.
    • ـــــ ، 1392، تفسير موضوعي قرآن كريم: قرآن در قرآن، چ يازدهم، قم، اسراء.
    • حسيني‌علوي، ابوالمعالي محمد، 1312، بيان الاديان در شرح اديان و مذاهب جاهلي، تصحيح عباس اقبال، تهران، مطبعة مجلس.
    • حسيني طهراني، محمدحسين، 1421ق، معادشناسي، چ پنجم، مشهد، علامه طباطبايي.
    • حلي، جمال الدين، 1351، كشف المراد: شرح تجريد الاعتقاد، ترجمه و شرح فارسي ابوالحسن شعراني، تهران، كتاب‌فروشي اسلامي.
    • حويزي، عبدعلي بن جمعه، 1389، تفسير نور الثقلين، ترجمه جمعي از فضلاي حوزه تفسير با اشراف عقيقي بخشايشي، قم، نويد اسلام.
    • خداوندي، مهربان، 2536 شاهنشاهي، شناسائي زرتشت، چ دوم، تهران، فروهر.
    • خرازي، سيد محسن، 1371، قيامت بررسي مستند در اثبات معاد، قم، قيام.
    • خرده اوستا، با ترجمه و تفسير اردشير آذرگشسب، 1354، چ سوم، بي‌جا، بي‌نا.
    • خودپتت(=توبه خويش)، ترجمه ابراهيم ميرزاي ناظر، 1367، تهران، فروهر.
    • خورشيديان، اردشير، 1387، جهان بيني اشوزرتشت، چ دوم، تهران، فروهر.
    • ـــــ ، 1386، پاسخ به پرسش‌هاي ديني زرتشتيان، چ دوم، تهران، فروهر.
    • دارمستتر، جيمس، 1382، تفسير اوستا، ترجمه موسي جوان، تهران، دنياي كتاب.
    • راشد محصل، محمدتقي، 1369، نجات‌بخشي در اديان، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
    • ـــــ ، 1382، اوستا «ستايش نامه راستي و پاكي»ـ از ايران چه مي‌دانم، تهران، دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي.
    • راغب اصفهاني، حسين‌بن محمد، 1416ق، مفردات الفاظ القرآن، تحقيق صفوان عدنان داوودي، بيروت، دار الشاميه.
    • رباني گلپايگاني، علي، 1380، عقايد استدلالي، قم، نصايح.
    • رضائيان حق، محمد، 1392، كلام زرتشتي، تهران، فروهر.
    • روايات داراب هرمزد، مانك رستم اون والا، 1922،بمبئي، بي‌نا.
    • روايت پهلوي متني به زبان فارسي ميانه (پهلوي ساساني)، ترجمه مهشيد فخرايي، 1367، تهران، موسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
    • زنر، آر. سي، 1384، طلوع و غروب زردشتي‌گري، ترجمه تيمور قادري، تهران، اميركبير.
    • زندوهومن يسن، ترجمه صادق هدايت، 1342، تهران، اميركبير.
    • سبحاني، جعفر، 1369، منشور جاويد: پيرامون معاد در قرآن، قم، موسسه سيدالشهداء عليه‌السلام.
    • ـــــ ، 1370، معادشناسي در پرتوي كتاب، سنت و عقل، ترجمه علي شيرواني، تهران، الزهراء عليها‌السلام.
    • سروده‌هاي زرتشت: ترجمه گاتها، ترجمه سرودها از بزرگمهر كياني؛ مقدمه و تفسير از پورداوود، 1382، تهران، جامي.
    • شاكد، شائول، 1387، تحول ثنويت (تنوع آراي ديني در عصر ساساني)، ترجمه سيداحمدرضا قائم مقامي، تهران، ماهي.
    • شاهرخ، كيخسرو، 1380، زرتشت پيامبري كه از نو بايد شناخت«فروغ مزديسني»، تهران، جامي.
    • شريعتي سبزواري، محمدباقر،1363، معاد در نگاه وحي و فلسفه، تهران، دانشگاه تهران.
    • شهرستاني، محمدبن عبدالكريم، الملل و النحل، 1335، ترجمه افضل‌الدين صدر تركه اصفهاني، تصحيح و ترجمه و تحشيه محمدرضا جلالي نائيني، تهران، اقبال.
    • شهزادي، رستم، 1367، جهان‌بيني زرتشتي، تهران، فروهر.
    • طباطبايي، سيدمحمدحسين، 1348، شيعه در اسلام، بي‌جا، الغدير.
    • ـــــ ، 1417ق، الميزان في تفسيرالقرآن، صححه حسين الاعلمي، بيروت، اعلمي.
    • الطبرسي، ابوعلي الفضل بن الحسن، 1379ق، مجمع البيان في تفسير القرآن، بيروت، دار احياء التراث العربي.
    • عدلي، محمدرضا، 1389، فرجام‌شناسي مسيحي با نگاهي به پيشينه فرجام‌شناسي در سنت‌هاي زردشتي و يهودي، قم، اديان.
    • علي، امير، 1366، روح اسلام، ترجمه ايرج رزاقي و محمدمهدي حيدپور، مشهد، آستان قدس رضوي.
    • فخررازي، محمدبن عمر، 1411ق، التفسير الكبير او مفاتيح الغيب، بيروت، دار الكتب العلميه.
    • قدردان قراملكي، محمدحسن، 1393، پاسخ به شبهات كلامي؛ دفتر پنجم: معاد، چ دوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي.
    • قدردان، مهرداد، 1386، جستاري در آيين زرتشت، شيراز، خورشيد.
    • قدياني، عباس، 1392، مذهب و باورهاي ديني در ايران «از ايران باستان تا پايان سلسله زنديه»، تهران، آرون.
    • قلي‌زاده، خسرو، 1387، فرهنگ اساطيرايراني برپايه متون پهلوي، تهران، كتاب پارسه.
    • كتاب پنجم دينكرد، ترجمه و تعليق ژاله آموزگار و احمد تفضلي، 1386، تهران، معين.
    • كريستن سن ،آرتور، 1388، مزداپرستي در ايران قديم، ترجمه ذبيح الله صفا؛ تهران، هيرمند.
    • گات‌ها. كهن ترين بخش اوستا، تأليف و ترجمه ابراهيم پورداوود، 1384، چ دوم، تهران، اساطير.
    • گات‌ها سرودهاي زرتشت، ترجمه و تفسير فيروز آذر گشسب، 1384، چ سوم، تهران، فروهر.
    • گزيده‌هاي زاد سپرم، ترجمه محمدتقي راشد محصل، 1366، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقيقات فرهنگي.
    • متن‌هاي پهلوي، گردآوريده جاماسب جي منوچهر جاماسب آسانا، پژوهش سعيد عريان، 1391، تهران، علمي.
    • مجلسي، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء.
    • مجموعه قوانين زردشت يا ونديداد اوستا: ترجمه از سانسكريت و پهلوي، نويسنده جيمس دارمستتر، 1382، ترجمه موسي جوان، تهران، دنياي كتاب.
    • محلوجي، محمد، 1370، انسان و ابديت (معاد در آئينه تاريخ)، تهران، مؤسسة تحقيقاتي و انتشاراتي فيض كاشاني.
    • مرتضي الزبيدي، محمد، ‎۱۳۰۶ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بيروت، دارالمكتبة الحياة.
    • مزداپور، كتايون، 1382، زرتشتيان (از ايران چه مي‌دانم)، تهران، دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي.
    • ـــــ ، 1391، چند سخن، به كوشش ويدا نداف، تهران، فروهر.
    • مصباح، محمدتقي، 1376، معارف قرآن: خداشناسي، كيهان‌شناسي، انسان‌شناسي، قم، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1388، قرآن شناسي، چ دوم، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • ـــــ ، 1387، اخلاق در قرآن، چ هشتم، قم، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني.
    • معرفت، محمدهادي، 1416ق، التمهيد في علوم القرآن، ط.الثانية، قم، موسسة النشر الاسلامي.
    • مقدسي، ابي‌زيد احمدبن سهل البلخي، بي‌تا، البدء و التاريخ، بي‌جا، المكتبة الثقافة الدينية.
    • مكارم شيرازي، ناصر، 1396ق، معاد و جهان پس از مرگ، قم، هدف.
    • ـــــ ، 1374، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الإسلامية.
    • خوئي، سيد ابوالقاسم، 1394ق، البيان في تفسيرالقرآن، ط.الثالثة، قم، المطبعة العلمية.
    • مهر، فرهنگ، 1374، ديدي نو از ديني كهن (فلسفه زرتشت)، چ سوم، تهران، جامي.
    • مهرين، مهرداد، 1361، آيين راستي يا يكتاپرستي زرتشت، چ دوم، تهران.
    • مينوي خرد، ترجمه احمد تفضلي،1380، چ سوم، تهران، توس.
    • نيكنام، كوروش، 1385، آيين اختيار، تهران، تيس.
    • ويدن گرن، گئو، 1381، جهان معنوي ايراني از آغاز تا اسلام، برگردان محمود كندري، تهران، ميترا.
    • هينلز، جان راسل، 1371، شناخت اساطير ايران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلي، چ دوم، تهران: چشمه؛ بابل: كتابسراي بابل.
    • يسنا، تفسير و تأليف ابراهيم پورداوود، 1380، تهران، اساطير.
    • يشت‌ها، تفسير ابراهيم پورداوود،1377، تهران، اساطير.
    • Boyce, Mary & Frantz Grenet,1991, History of Zoroastrianism, With A Contribution, leiden:E.J.Brill.
    • Boyce, Mary, 1985, Zoroastrianism(Their Religion Beliefs and Practices), London, Routledge & Kegan Paul.
    • Shaked, shaul, 1985, eschatology in zoroastrianism, in (Encycloaedia of Iranica), Edited by Ehsan Yarshater, London, New York, Routledge & Kegan Paul/Mazda Publishers.
    • Williams, alan, 1997, Later Zoroastrianism, in (Companion encyclopedia of Asian philosophy) Edited by Brain Carr and Indira Mahalingam, London, Routledge.
    • 63 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hajati Shuroki , Seyyed Mohammad, Jafari, Mohammad.(2025) A Comparative Study of the Possibility, Necessity and the Characteristics of Resurrection in Zoroastrianism and Islam. Ma`rifat-e Adyan, 6(4), 25-46

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Seyyed Mohammad Hajati Shuroki ; Mohammad Jafari."A Comparative Study of the Possibility, Necessity and the Characteristics of Resurrection in Zoroastrianism and Islam". Ma`rifat-e Adyan, 6, 4, 2025, 25-46

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hajati Shuroki , S, Jafari, M.(2025) 'A Comparative Study of the Possibility, Necessity and the Characteristics of Resurrection in Zoroastrianism and Islam', Ma`rifat-e Adyan, 6(4), pp. 25-46

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Hajati Shuroki , S, Jafari, M. A Comparative Study of the Possibility, Necessity and the Characteristics of Resurrection in Zoroastrianism and Islam. Ma`rifat-e Adyan, 2025; 6(4): 25-46