Ma`rifat-e Adyan, Volume 13, Issue 2, No 50, Year 2025 , Pages 27-40

    Teleological Ideas on the Mi’raj of Prophet Mohammad and the “Book Arda Viraf”

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Zhra Alizade Birjandi / Associate Professor, Department of History, Birjand University / Zalizadehbirjandi@Birjand.ac.ir
    Abstract: 
    Teleology is one of the main issues of religious studies and one of the mental concerns of human being. This concern is mentioned in religious texts and the works of nations in various ways. Books on the Prophet’s Mi’raj and spiritual travelogues is one of the places to put forward teleological ideas. The theme of books on Mi’raj, which is based on morality and commitment to good deeds and avoidance of sin and wrongdoing, mentions the foundations of teleology. Comparative studies, with a teleological approach, is important from various aspects, especially the knowledge of religions. Given the importance of such studies, the purpose of this article is to make a comparative study between the Prophet's Mi’raj and the journey of Arda Viraf with a teleological approach. This descriptive-analytical study has tried to investigate the conditions and backgrounds affecting the development of these journeys and study the manifestations of teleology in these works. The findings of this study, especially the similarities between the “book of Arda Viraf" and the narrations of Prophet Mohammad’s Mi’raj, indicate teleology of the world, meaningfulness of existence and the belief in the resurrection and the hierarchy of the virtuous and the wicked in these texts.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :انگاره‌های فرجام‌گرایانه در معراج پیامبر(ص) و ارداویراف‌‌نامه
    Abstract: 
    فرجام گرایی از جمله مباحث اساسی در حوزه دین پژوهی و از دغدغه های ذهنی بشر به شمار می آید. این دغدغه به شیوه های گوناگون در متون دینی و آثار ملل بازتاب پیدا کرده است. یکی از جایگاه های طرح انگاره های فرجام گرایانه، معراج نامه ها و سفرنامه های روحانی است. درون مایه معراج نامه ها که بر اخلاقیات و التزام به اعمال خیر و احتراز از گناه و کردارهای ناشایست استوار است، متضمن طرح مبانی فرجام شناسی است. انجام مطالعات تطبیقی با رویکرد فرجام شناسی از جنبه های گوناگون، به ویژه معرفت ادیان حائز اهمیت است. با توجه به اهمیت این گونه مطالعات، هدف نوشتار حاضر بررسی تطبیقی معراج پیامبر اکرم (ص) با سفر ارداویراف با رویکرد فرجام شناسی است. این بررسی که به روش توصیفی ـ تحلیلی صورت گرفته، کوشیده است تا شرایط و زمینه های مؤثر بر تکوین این سفرها و نمودهای فرجام گرایی در این آثار را واکاوی نماید. یافته های حاصل از این بررسی، به ویژه همسانی های موجود در «ارداویراف نامه» و روایت های معراج پیامبر(ص) نشانگر غایتمندی عالم، معناداری هستی و باور به رستاخیز و سلسله مراتب نیکوکاران و بدکاران در این متون است.
    References: 
    • ابن‌سينا، ۱۳۶۶، معراج‌نامه، به تصحيح نجيب مايل هروي، چ دوم، مشهد، بنياد پژوهش‌هاي آستان قدس.
    • ابن‌هشام، عبدالملک بن‌هشام، ۱۳۸۳، سيرت رسول‌الله (ترجمه سيرت ابن‌اسحاق)، ترجمه رفيع‌الدين بن اسحق بن محمد همداني (قاضي ابرقوه)، چ سوم، تهران، مرکز.
    • ايزدي، مهدي و باب‌الله محمدي نبي‌کندي، 1394، «تحليل و بررسي تطبيقي معراج پيامبر از ديدگاه مايکل سلز و آنه ماري شيمل با نگاه درون مذهب»، الهيات تطبيقي، ش13، ص58-43.
    • بازگیر، نورالدین، علي حیدری، محمدرضا حسنی جلیلیان و علي نوری خاتونبانی، ۱۳۹۷، «بررسي و تحليل اهداف و ويژگي‌هاي پنج سفرنامه روحاني (گيلگمش، ارداويرافنامه، افسانه ارافلاطون، سيرالعباد سنايي، کمدي الهي دانته)»، متن پژوهي ادبي، ش۷۶، ص۳۳-۶۰.
    • بيگ‌زاده، خليل و احسان زندي‌طلب، 1396، «تحليل سفر روحاني ويراف در ارداويراف‌نامه براساس الگوي کمبل»، جستارهاي نوين ادبي، ش196، ص55-76.
    • توراني، اعلا و منيره سلطان‌احمدي، 1393، «کندوکاوي پيرامون فرجام‌شناسي از ديدگاه پل تيليش»، جستارهاي فلسفه دين، ش47، ص1-19.
    • حاجي‌زاده، مجيد، ۱۳۹۱، «بازتاب معراج پيامبر در شعر فارسي از آغاز تا پايان قرن هشتم»، عرفانيات در ادب فارسي (ادب و عرفان)، ش۱۱، ص۶۵-۸۸.
    • حسن‌زاده، مهدي و زهره زهاني‌زهان، 1389، «فرجام‌شناسي زردشتي»، پژوهش ديني، ش20، ص239-260.
    • دهقان‌زاده، سجاد، سيمين ياري و نسترن حبيبي، 1398، «فرجام‌شناسي انسان با توجه به مهابهاراتا و ارداويراف‌نامه»، معرفت اديان، ش41، ص101-118.
    • زرين‌کوب، عبدالحسين، 1369، در قلمرو وجدان، تهران، علمي.
    • ـــــ ، ۱۳۷۱، پله پله تا ملاقات خدا، چ دوم، تهران، علمي.
    • ژينيو، فيليپ، 1372، ارداويراف‌نامه، ترجمه و تحقيق ژاله آموزگار، تهران، معين.
    • سرامي، قدم‌علي و سلما ساعدي، 1389، «سيري در معراج‌نامه‌ها و سفرنامه‌هاي شهودي»، تحقيقات زبان و ادب فارسي، ش3، ص79-109.
    • سرگلزايي، علي، ۱۳۷۹، «بهشت و دوزخ در دين زردشتي»، دانشکده ادبيات مشهد، ش۴۷ و۴۸، ص۲۰۳-۳۱۹.
    • سگاي، ماري‌رز، ۱۳۸۵، معراج‌نامه، ترجمه مهناز شايسته‌فر، تهران، مؤسسه مطالعات هنر اسلامي.
    • سلطاني، سيما، 1384، «گناهان زنان در ارداويراف‌نامه»، پژوهش زنان، ش13، ص143-154.
    • سلطاني، منظر و کلثوم قرباني‌جويباري، 1392، «تحليل مقايسه‌اي ارداويراف‌نامه، سيرالعباد، کمدي الهي»، پژوهش زبان و ادبيات فارسي، ش28، ص39-66.
    • شاکر، کريم، 1386، «تحليل اسطوره سدرةالمنتهي در متون اصيل عرفاني»، اديان و عرفان، ش12، ص133-149.
    • شيمل، آنه‌ماري، 1383، محمد رسول خدا، ترجمه حسن لاهوتي، تهران، شرکت انتشارات علمي و فرهنگي.
    • ضرغام، ادهم و ندا عظيمي، ۱۳۹۵، «مطالعه تطبيقي شرايط اجتماعي ـ سياسي تأثيرگذار بر شکل‌گيري کمدي الهي دانته و معراج‌نامه»، پژوهش‌هاي ادبيات تطبيقي، ش9، ص۲۷-۵۸.
    • طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1363، تفسير الميزان، ج13، ترجمه سيدمحمدباقر موسوي همداني، بنياد علمي و فکري علامه طباطبائي.
    • عباسي، علي و کبري بهمني، 1397، «مقايسه سطوح معنايي معراج پيامبر و سفر اسکندر»، متن پژوهي ادبي، ش76، ص240-266.
    • عطار نيشابوري، ۱۳۶۱، اسرارنامه، تصحيح سيد صادق گوهرين، چ دوم، تهران، زوار.
    • کامجو، سهيلا، ۱۳۹۹، «متن‌شناسي و تحليل قوانين حقوقي زنان در آيين زردشتي از اواخر دوره ساساني تا پايان قرن چهارم هجري قمري»، رساله دکتري دانشگاه آزاد اسلامي واحد داراب، رشته تاريخ گرايش ايران باستان.
    • گواهي، احمدرضا و حشمت‌السادات معيني‌فر، ۱۳۹۸، «نگاهي به خداشناسي و فرجام‌شناسي در دين اسلام و آيين سيک»، تحقيقات کلامي، ش۲۵، ص۷-۲۴.
    • مجلسي، محمدباقر بن محمدتقي، 1379، معراج پيامبر اسلام، به کوشش مرتضي جنتيان، اصفهان، کانون پژوهش.
    • محمدي اشتهاردي، محمد، 1376، سيماي معراج پيامبر اسلام از ديدگاه‌هاي گوناگون، قم، حوزه علميه.
    • محمدي، گردآفرين و جليل نظري، ۱۳۸۷، «مقايسه نگاه ارداويراف‌نامه و رسالة الغفران در دنياي پس از مرگ»، ادبيات تطبيقي، ش۸، ص۱۹۵-۲۱۱.
    • مکارم شيرازي و ديگران، بي‌تا، تفسير نمونه، قم، دارالکتب الاسلاميه.
    • مکاريک، ايرناريما، 1385، دانشنامه نظريه‌هاي ادبي معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوي، تهران، آگه.
    • ميرزايي، عليرضا، 1397، «رويکرد انتقادي به نگاه انديشمندان اسلامي درباره معراج»، انسان‌پژوهي ديني، ش40، ص185-209.
    • ناس، جان، 1369، تاريخ جامع اديان، ترجمه علي اصغر حکمت، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Alizade Birjandi, Zhra.(2025) Teleological Ideas on the Mi’raj of Prophet Mohammad and the “Book Arda Viraf”. Ma`rifat-e Adyan, 13(2), 27-40

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Zhra Alizade Birjandi."Teleological Ideas on the Mi’raj of Prophet Mohammad and the “Book Arda Viraf”". Ma`rifat-e Adyan, 13, 2, 2025, 27-40

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Alizade Birjandi, Z.(2025) 'Teleological Ideas on the Mi’raj of Prophet Mohammad and the “Book Arda Viraf”', Ma`rifat-e Adyan, 13(2), pp. 27-40

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Alizade Birjandi, Z. Teleological Ideas on the Mi’raj of Prophet Mohammad and the “Book Arda Viraf”. Ma`rifat-e Adyan, 2025; 13(2): 27-40