Ma`rifat-e Adyan, Volume 12, Issue 3, No 47, Year 2025 , Pages 101-122

    The Representation of Educational Centers for Monotheistic Religions in Sasanian Iran Case Study: Tarsayan (Christians)

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Behroz Rafiee / Professor and Faculty of member of Department of Educational Sciences, Hawzeh and University Research Center / brafiee@rihu.ac.ir
    Abstract: 
    This interdisciplinary (historical-religious) paper seeks to introduce the educational centers for the Tarsayan (Christians) of Iran during the Sassanid era. Based on historical findings, it tries to analyze issues such as types, geographical distribution, names of teachers and students, educational materials and scientific achievements, economics and education. For scrutinizing the issue, this basic-historical research which is done through the descriptive-analytical method has collected and organized historical information. The research findings are as follows: 1- historical reports on Tarsayan educational centers are much more than reports on Zoroastrian educational institutions; 2- Tarsayan training centers have been of three types; 3- the geographical dispersion of these centers has been unbalanced; 4- the names of a number of these centers and their teachers and students have not been mentioned in history; 5- the main focus of their curriculum was the Bible; but Greek sciences such as philosophy, logic, mathematics, medicine, etc. were also taught; 6- the economy of these centers has been focused on public aid and endowments and assistance of bishops 7- all these centers were established and presided by the bishops; 8- a number of these centers were built in temples 9- in economics, management, ethics, and etiquette, these centers have been governed and supported by the church.
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بازنمود مراکز آموزشی ادیان توحیدی در ایران عصر ساسانی مطالعة موردی: ترسایان
    Abstract: 
    این مقالۀ بینارشته ای (تاریخی ـ ادیانی)، در پی معرفی مراکز آموزشی ترسایان ایران عصر ساسانی است تا بر پایه‌ی یافته های تاریخی، به واکاوی درباره‌ی اموری همچون انواع، پراکندگی جغرافیایی، نام و نشان معلمان و متعلمان، مواد آموزشی و دستاوردهای علمی، اقتصاد، و آموزش و پرورش در آنها بپردازد. در این پژوهش بنیادی ـ تاریخی، که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است، برای کندوکاو درباره‌ی موضوع، به گردآوری و سامان دهی اطلاعات تاریخی لازم پرداخته و پس از بررسی یافته ها معلوم شد: 1. گزارش های تاریخی درباره‌ی مراکز آموزشی ترسایان، بسیار بیش از گزارش درباره‌ی نهادهای آموزشی زرتشتیان است؛ 2. مراکز آموزشی ترسایان سه گونه بوده است؛ 3. پراکندگی جغرافیایی این مراکز نامتوازن بوده است؛ 4. از نام و نشان شماری از این مراکز و مدرسان و شاگران آنها در تاریخ هیچ یاد نشده است؛ 5. محور اصلی برنامه‌ی درسی آنها کتاب مقدس بوده؛ اما علوم یونانی چون فلسفه و منطق و ریاضیات و پزشکی و... هم در آنها تدریس می شده است؛ 6. اقتصاد این مراکز بر کمک های مردمی و موقوفات و مساعدت های اسقف ها متمرکز بوده است؛ 7. همه‌ی این مراکز را اسقف ها برپا داشته اند و ریاست آنها نیز با همین افراد بوده است؛ 8. شماری از این مراکز در دیرها ساخته می شدند؛ 9. این مراکز در اقتصاد و مدیریت و اخلاق و آداب آموزشی، تحت حاکمیت و پوشش حمایتی کلیسا بوده اند.
    References: 
    • ابن‌اسحاق، محمد بن يسار المطلبی المدنی، 1424ق، السيرة النبوية لابن اسحاق، بيروت، دارالکتب العلميه.
    • ابن‌الجوزی، جمال‌الدین ابی‌الفرج عبدالرحمن بن علی الشهیر بـ.، 1342ق، مناقب بغداد، بغداد، دارغریب للطباعة و النشر و التوزیع.
    • ابن‌خلدون، عبدالرحمن محمد، 1425ق، مقدمة، بیروت، دار الکتاب العربی.
    • ابن‌سلیمان، ماری، 1989م، اخبار فطارکة کرسی المشرق، بغداد، مکتبة المثنی.
    • ابن‌عساکر، ابوالقاسم علی بن الحسن بن هبةالله بن عبدالله الشافعی المعروف بـ.، 1415ق، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر.
    • ابیض، ملکة، 1980م، التربیة و الثقافة العربیة الاسلامیة فی الشام و الجزیرة خلال القرون الثلاثة الاولی للهجرة، بیروت، دار العلم للملایین.
    • احد رهبان بریة القدیس مقاریوس (اعداد)، 2000م، دراسات فی آباء الکنیسة، شبرا، دار مجلة مرقس.
    • اذکائی، پرویز، 1398، ماتیکان فلسفی: بیست گفتار درباره حکمت و عرفان، تهران، دکتر محمود افشار با همکاری نشر سخن.
    • اسحاق، رفائیل بابو، 2006م، مدارس العراق قبل الاسلام، لندن، شرکة دار الوراق للنشر المحدودة.
    • اسطفانوس، القس عبدالمسیح، 2012م، تاریخ الفکر المسیحی فی القرون الاولی، القاهرة، المؤلف.
    • اسماعیل، نادر محمد، 2020م، الترجمة فی الحضارة الاسلامیة قراءة احصائیة وثائقیة جدیدة، بیروت، دار الکتب العلمیة.
    • اصفهانی، ابوالفرج، 1422ق، الاغانی، بیروت، دار الکتب العملیة.
    • اعظمی، علی ظریف، 1927م، تاریخ الدول الیونانیة و الفارسیة فی العراق، بغداد، مطبعة الفرات.
    • اولِیِری، دُلَیسی، 1374، انتقال علوم یونانی به عالم اسلامی، ترجمه احمد آرام، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
    • باغبانی، جواد و عباس رسول‌زاده، 1393، شناخت کلیسای کاتولیک، زیر نظر حسین توفیقی، تهران ـ قم، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
    • برصوم، اغناطیوس أفرام الاول، 1996م، الؤلؤ المنثور فی تاریخ العلوم و الآداب السریانیة، حلب، دار مادرین و دار الرها.
    • بلاذری، احمد بن ‌يحيی ‌بن‌جابر، 1412ق، البلدان و فتوحها و احکامها، بيروت، دارالفکر.
    • پیگولوسکایا، ن، 1387، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمه عنایت‌الله رضا، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    • تفضلی، احمد، 1393، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به‌کوشش ژاله آموزگار، تهران، سخن.
    • تکمیل‌همایون، ناصر، 1382، نظام و نهادهای آموزشی در ایران باستان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • ـــــ ، 1384، دانشگاه گندی‌شاپور ـ از ایران چه می‌دانم؟/ 60، ویراستار منصور کیایی، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
    • حبی، یوسف، 1999م، مجامع کنیسة المشرق، الکسیلک ـ لبنان، منشورات کلیة اللاهوت الحبریة، جامعة الروح القدس.
    • حبیب، کاظم، 1439ق، مسیحیو العراق: أصالة... إنتماء...مواطنة، دمشق، دار نَینوی للدراسات و النشر و التوزیع.
    • حکمت، علی‌اصغر، 1387، تاریخ ادیان: ادیان بدوی و منقرضه و حیّه در جهان و در ایران از بدو تاریخ تاکنون، تهران، پژواک کیوان.
    • حکمت، علیرضا، 1350، آموزش و پرورش در ایران باستان، تهران، مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی.
    • حموی رومی بغدادی، امام شهاب‌الدین ابی‌عبدالله یاقوت بن عبدالله، 1399ق، معجم البلدان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
    • دانش‌پژوه، محمدتقی، 1357، «دانشگاه‌های ایرانی ادس و نصیبین»، نهمین کنگرة تحقیقاتی ایرانی، به‌کوشش ایرج افشار، تهران، دانشگاه تربیت معلم.
    • دریایی، تورج، 1390، شاهنشاهی ساسانی، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران، ققنوس.
    • دوفال، روبنس، 1371، تاریخ الأدب السریانی، ترجمه الأب لویس قصاب، بغداد، منشورات‌ مطرانیة‌ السریا‌ن‌ الکا‌ثولیک‌.
    • دینوری، ابی‌محمد عبدالله بن مسلم بن قتیبة، 2011م، المعارف، بیروت، دار الکتب العلمیة.
    • رسول‌زاده، عباس و جواد باغبانی، 1389، شناخت مسیحیت، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
    • سیوطی، عبدالرحمن جلال‌الدین، 1406ق، المزهر فی علوم اللغة و أنواعها، بیروت، منشورات المکتبة العصریة.
    • شیخو، لویس، 1991م، شعراء النصرانیة قبل الإسلام، بیروت، دار المشرق.
    • شیر، أدی، 1900م، سیرة اشهر شهداء المشرق القدیسین، الموصل، دیر الآباء الدمنکیین.
    • ـــــ ، 1984م، «مدرسة نصیبین الشهیرة»، قالا سوریایا، بغداد، العدد32-33.
    • ـــــ ، 2010م، التاریخ السعردی (تاریخ نسطوری غیر منشور ـ وقائع سیرت)، معهد التراث الکردی.
    • صفا، ذبیح‌الله، 1330، دانش‌های یونانی در شاهنشاهی ساسانی، تهران، چاپخانه نگین.
    • ـــــ ، 1363، آموزش و دانش در ایران، تهران، نوین.
    • ـــــ ، 1371، تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی تا اواسط قرن پنجم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
    • طیرهانی، عمرو بن متی و ماری بن سلیمان، 2012م، من المجدل للاستبصار و الجدل و تسبقه دراسة: النساطرة و الاسلام جدلیة علاقة و تأثیر، بیروت، دار و مکتبة بیبلیون.
    • عبدالباقی، شیماء، 1435ق، «التعلیم و مراکزه عند النصاری فی العراق»، الدراسات التاریخیة و الحضاریة (علمیة محکمة)، مجلد 6، العدد.19، ص246-275.
    • عبدالغنی، عارف، 1414ق، تاریخ الحیرة فی الجاهلیة و الاسلام، دمشق، دار کنان للطباعة و النشر و التوزیع.
    • عریان، سعید، 1382، راهنمای کتیبه‌های ایرانی میانه پهلوی ـ پارتی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور و معاونت پژوهشی پژوهشکده زبان و گویش.
    • عمرو بن متی، 1896م، اخبار فطارکة کرسی المشرق من کتاب المجدل، رومیة الکبری.
    • فرشادی، مهدی، 1366، تاریخ علم در ایران، تهران، امیرکبیر.
    • قاشا، سهیل، 1431ق، تاریخ نصاری العراق، بیروت، دار الرافدین.
    • قرچانلو، حسین، 1380، جغرافیای تاریخی کشورهای اسلامی، تهران، سمت.
    • قزانجی، فؤاد یوسف، 2010م، اصول الثقافة السریانیة فی بلاد ما بین النهرین، عمان ـ بغداد، دار دجلة ناشرون و موزعون.
    • کریستنسن، آرتور، 1393، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران، صدای معاصر.
    • لسترنج، کی، بی‌تا، بلدان الخلافة الشرقیة یتناول صفة العراق و الجزیرة و ایران و أقالیم آسیة الوسطی منذ الفتح الاسلامی حتی أیام تیمور، نقله الی العربیة و أضاف الیه تعلیقات بلدانیة و تاریخیة و اثریة و وضع فهارسه بشیر فرنسیس و کورکیس عواد، بغداد، مطبوعات المجمع العملی العراقی.
    • محل، سالم احمد، 1434ق، العلاقات العربیة الساسانیة خلال القرنین الخامس و السادس للمیلاد، عمان، دار غیداء للنشر و التوزیع.
    • مسعودی، ابوالحسن علی بن الحسین بن علی، بي‌تا، التنبیه و الاشراف، قم، مؤسسة نشر منابع الثقافة الاسلامية.
    • موصلی، سلیمان صائغ، 1342ق، تاریخ الموصل، القاهرة، المطبعة السلفیة.
    • میراحمدی، مریم، 1393، تاریخ تحولات ایران‌شناسی: پژوهشی در تاریخ فرهنگ ایران در دوران باستان، تهران، مولی.
    • میلر، و. م، 1981م، تاریخ کلیسای قدیم در امپراطوری روم و ایران، ترجمه علی نخستین (به‌مساعدت عباس آریان‌پور)، بی‌جا،
    • حیات ابد.
    • نفیسی، سعید، 1384، مسیحیت در ایران تا صدر اسلام، تهران، اساطیر.
    • ولایتی، علی‌اکبر و همکاران، 1392، تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران، ج1، بخش1، تهران، مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
    • یارشاطر، احسان، 1389، تاریخ ایران کمبریج، ج3، قسمت2، ترجمه حسن انوشه، تهران، امیرکبیر.
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Rafiee, Behroz.(2025) The Representation of Educational Centers for Monotheistic Religions in Sasanian Iran Case Study: Tarsayan (Christians). Ma`rifat-e Adyan, 12(3), 101-122

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Behroz Rafiee."The Representation of Educational Centers for Monotheistic Religions in Sasanian Iran Case Study: Tarsayan (Christians)". Ma`rifat-e Adyan, 12, 3, 2025, 101-122

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Rafiee, B.(2025) 'The Representation of Educational Centers for Monotheistic Religions in Sasanian Iran Case Study: Tarsayan (Christians)', Ma`rifat-e Adyan, 12(3), pp. 101-122

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Rafiee, B. The Representation of Educational Centers for Monotheistic Religions in Sasanian Iran Case Study: Tarsayan (Christians). Ma`rifat-e Adyan, 2025; 12(3): 101-122