Ma`rifat-e Adyan, Volume 16, Issue 4, No 64, Year 2025 , Pages 7-26

    A Comparative Analysis of the Doctrine on the Divinity of Jesus in the Holy Quran and the Views of Those Deemed Heretical in Early Christianity

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Jafar Rezaei / PhD in Religions and Mysticism, Imam Khomeini Education and Research Institute / Rezaei.majidpour@gmail.com
    Javad Baghbani Arani / Assistant Professor, Department of Religions, Imam Khomeini Education and Research Institute / baghbani@iki.ac.ir
    Hosein Naqavi / Associate Professor, Department of Religions, Imam Khomeini Education and Research Institute / naqavi@iki.ac.ir
    Pages: 7-26 Receive Date: 2025/11/06 Accept Date: 2025/11/06
    doi 10.22034/marefateadyan.2025.5001632
    Abstract: 
    The Holy Quran considers the belief in the divinity of Jesus as a deviation in Christianity and refutes it with various arguments. Although official Christianity presents the divinity of Jesus within the framework of the doctrine of the Trinity as its theological basis, the history of Christian theology shows that in early Christianity, there were individuals and groups who opposed the divinity of Jesus. These groups are considered heretical by official Christianity. This paper, using an analytical-descriptive method, comparatively examines the perspective of the Holy Quran on the rejection of Jesus's divinity and the positions of the groups deemed heretical in early Christianity. By focusing on sects such as the Arians, Ebionites, Elcesaites, and Monarchians, it becomes clear that these groups also regarded Jesus merely as a chosen human and a divine prophet, not as God. The result is that the views of these groups show significant alignment with the Quranic teachings on authentic Christianity, and their condemnation as heretics appears unjust; rather, their views seem closer to authentic Christianity.
    Keywords: 
    Quran
    Christianity
    divinity
    Trinity
    Heretics Early Christianity
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :تحلیل تطبیقی آموزه الوهیت عیسی(ع) در قرآن کریم و دیدگاه‌های بدعت‌انگاشته‌شدگان صدر مسیحیت
    Abstract: 
    قرآن کریم باور به الوهیت عیسی(ع) را انحرافی در دین مسیحیت می‌داند و با دلایل مختلف، آن را رد می‌کند. هرچند مسیحیت رسمی الوهیت عیسی(ع) را در قالب آموزة تثلیث به‌عنوان مبنای الهیاتی خود معرفی می‌کند، اما تاریخ الهیات مسیحی نشان می‌دهد که در صدر مسیحیت، افراد و گروه‌هایی مخالف الوهیت عیسی(ع) وجود داشته‌اند. این گروه‌ها در مسیحیت رسمی بدعت‌گذار شناخته می‌شوند. این نوشتار با روش تحلیلی ـ توصیفی به بررسی تطبیقی دیدگاه قرآن کریم دربارة رد الوهیت عیسی(ع) و مواضع گروه‌های بدعت‌انگاشته‌شده در اوایل مسیحیت می‌پردازد. ازاین‌رو با تمرکز بر فرقه‌هایی مانند آریوسی‌ها، ابیونی‌ها، الکسایی‌ها و مونا‌رشیست‌ها روشن می‌شود که این گروه‌ها نیز حضرت عیسی(ع) را صرفاً انسانی برگزیده و پیامبری الهی می‌دانستند، نه خدا. حاصل اینکه دیدگاه این گروه‌ها با آموزه‌های قرآن در باب مسیحیت اصیل همخوانی قابل توجهی دارد و محکومیت آنها به‌عنوان بدعت‌گذار، ناعادلانه بوده است، بلکه دیدگاه‌های آنان به مسیحیت اصیل نزدیک‌تر به‌نظر می‌رسد.
    Keywords: 
    قرآن
    مسیحیت
    الوهیت
    تثلیث
    بدعت‌انگاشته‌شدگان صدر مسيحيت
    References: 
    • قرآن کریم.
    • کتاب مقدس، ترجمة قدیم.
    • آشتیانی، جلال‌الدین (1368). تحقیقی در دین مسیح. تهران: نگارش.
    • آکادمی علوم اتحاد شوروی (1366). مبانی مسیحیت. ترجمۀ اسدالله مبشری. بی‌جا: کتاب‌سرای بابل.
    • ارمان. بارت دی (1402). عهد جدید: مقدمه‌ای تاریخی بر نوشته‌های مسیحی قدیم. ترجمة حسین توفیقی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
    • اُگریدی، جُوان (1384). مسیحیت و بدعت‌ها. ترجمة عبدالرحیم سلیمانی اردستانی. قم: طه.
    • وان اوستین، هاروی (1390). فرهنگ الهیات مسیحی. ترجمۀ جواد طاهری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    • بوش، ریچارد و دیگران (1386). ادیان در جهان امروز (جهان مذهبی). ترجمۀ عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    • بهادیوند چگینی، ابراهیم و صانعی، مرتضی (1403). تحلیل و بررسی ماهیت عیسی مسیح از منظر فرقه‌های یکتاپرست صدر مسیحیت. معرفت ادیان، 15(4)، 85ـ104.
    • تیسن، هنری (بی‌تا). الهیات مسیحی. ترجمۀ ط. میکائیلیان. بی‌جا: حیات ابدی.
    • چارلز زینر، رابرت (1389). دانشنامۀ فشردۀ ادیان زندة جهان. ترجمۀ نزهت صفای اصفهانی. تهران: مرکز.
    • دانیلو، ژان (1383). ریشه‌های مسیحیت در اسناد بحرالمیت. ترجمۀ علی مهدی‌زاده. قم: ادیان.
    • روبنستاین، ریچارد ای (1396). وقتی عیسا خدا شد. ترجمۀ راضیه سلیم‌زاده. تهران: مرکز.
    • زمخشرى، محمود ‌بن ‌عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل‏. بیروت: دار الکتاب العربی.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین (۱۳۹۰ق). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    • طبری، محمد بن ‌جریر (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.
    • کرنز، ارل (1994م). سرگذشت مسیحیت در طول تاریخ. ترجمة رشدی. بی‌جا: شورای جماعت کلیساهای ربانی.
    • مک‌گراث، آلیستر (1385). درآمدی بر الهیات مسیحی. ترجمۀ عیسی دیباج. تهران. کتاب روشن.
    • مک‌گراث، آلیستر (1393الف). درسنامة الاهیات مسیحی. ترجمة بهروز حدادی. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
    • مک‌گراث، آلیستر (1393ب). درسنامة الاهیات مسیحی. ترجمة محمدرضا بیات و دیگران. قم: ادیان و مذاهب.
    • میلر، دی. ام (1389). تاریخ کلیسای قدیم روم و ایران. ترجمة علی نخستین. تهران: اساطیر.
    References: 
    • The Holy Quran.
    • Holy Bible (Old Translation).
    • Ashthiani, Jalal al-Din (1989). Research on Christianity. Tehran: Negarsh.
    • Academy of Sciences of the USSR (1987). Fundamentals of Christianity. Translated by Asadollah Mobasheri. Publisher: Ketabsara-ye Babel.
    • Erman, Bart D. (2023). New Testament: A Historical Introduction to Ancient Christian Writings. Translated by Hussein Tavafi. Qom: University of Religions and Denominations.
    • Ugridi, Juan (2005). Christianity and Heresies. Translated by Abdulrahim Sulaymani Ardastani. Qom: Toha.
    • Van Oosten, Harvey (2011). Dictionary of Christian Theology. Translated by Javad Taheri. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies.
    • Bush, Richard et al. (2007). Religions in Today's World (Religious World). Translated by Abdulrahim Gavahi. Tehran: Office of Islamic Culture Publications.
    • Bahadvand Chegini, Ibrahim & Saneei, Mortaza (2024). Analysis and Investigation of Jesus Christ's Nature from the Perspective of Monotheistic Sects of Early Christianity. Knowledge of Religions, 15(4), 85-104.
    • Thiessen, Henry (No date). Christian Theology. Translated by T. Mikaelian. Publisher: Eternal Life.
    • Zinner, Robert Charles (2010). Compressed Encyclopedia of Living World Religions. Translated by Nezhat Safai Esfahani. Tehran: Center.
    • Daniélou, Jean (2004). Roots of Christianity in Red Sea Documents. Translated by Ali Mahdizadeh. Qom: Religions.
    • Rubenstein, Richard E. (2017). When Jesus Became God. Translated by Radia Saleemzadeh. Tehran: Center.
    • Zamakhshari, Mahmoud ibn Omar (1986 CE). Al-Kashshaaf About the Realities of the Obscurities of Revelation and the Sources of Sayings in Interpretation Aspects. Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.
    • Tabatabaei, Seyyed Mohammad Hussein (1969 CE). Al-Mizan fi Tafsir al-Quran. Beirut: Al-Aalami Institute for Publications.
    • Tabari, Muhammad ibn Jarir (1991 CE). Jame' al-Bayan fi Tafsir al-Quran. Beirut: Dar al-Marefa.
    • Kerns, Earl (1994 CE). History of Christianity Throughout History. Translated by Rashidi. Publisher: Council of Evangelical Churches Assembly.
    • McGrath, Alister (2006). Introduction to Christian Theology. Translated by Issa Dibaj. Tehran: Ketab-e Roshan.
    • McGrath, Alister (2014a). Christian Theology Textbook. Translated by Behrouz Haddadi. Qom: University of Religions and Denominations.
    • McGrath, Alister (2014b). Christian Theology Textbook. Translated by Mohammad Reza Bayat et al. Qom: Religions and Denominations.
    • Miller, D.M. (2010). History of Ancient Roman and Iranian Church. Translated by Ali Nakhustin. Tehran: Asatir.
    • Ataur-Rahim, Muhammad and Thomson, Ahmad (1995). Jesus Prophet of Islam. Revised Edition. London: Ta-Ha Publishers Ltd. 
    • Harnack, Adolf von (1976). History of Dogma. United States: Peter Smith.
    • Hippolytos, (1868). The Refutation of All Heresies. Translated by the Rev. J.H. Macmahon, M.A, with fragments from his commentaries on various Books of Scripture; T. & T. Clark.
    • Ignat, Adrian (2012). The spread out of Arianism. A critical analysis of the Arian heresy. International Journal of Orthodox Theology, 3(105-128).
    • Joseph, Simon J. (2017). ‘I Have Come to Abolish Sacrifices’ (Epiphanius, Pan. 30. 16. 5): Reexamining a Jewish Christian Text and Tradition. New Testament Studies, 63(1), 92-110.
    • McManners, John (Ed), (1992).The Oxford Illustrated History of Christianity. Oxford and NewYork: Oxford University Press.
    • Murphy, F.X (1996). "Ebionites". In: The New Catholic Encyclopedia. The Catholic University of America.
    • Pritz, Ray (1988). Nazarene Jewish Christianity: From the End of the New Testament Period Until Its Disappearance in the Fourth Century. Brill Archive.
    • Quasten, Johannes (1960). "Patrology, Vol. III, The golden age of Greek patristic literature from the Council of Nicaea to the Council of Chalcedon. Utreth/Antwerp: Spectrum Publishers.
    • Rev. R. Wheler Bush, (1888). Athanasius: his life and times, New York: E. & J. B. Young & Co.
    • Rufus M. Jones, (1925). The Church ‘s debt to heretics, London: James Clarke & Co., Limited. 
    • Wiles, Maurice (1996). Archetypal heresy: Arianism through the centuries. OUP Oxford.
    • Williams, Rowan (2002). Arius: Heresy and tradition. Wm. B. Eerdmans Publishing, .
    • Wilson, R. McL (2009). The Panarion of Epiphanius of Salamis: Book 1 (Sects 1–46). Translated by Frank.
    • 55 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Rezaei, Jafar, Baghbani Arani , Javad, Naqavi, Hosein.(2025) A Comparative Analysis of the Doctrine on the Divinity of Jesus in the Holy Quran and the Views of Those Deemed Heretical in Early Christianity. Ma`rifat-e Adyan, 16(4), 7-26 https://doi.org/10.22034/marefateadyan.2025.5001632

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Jafar Rezaei; Javad Baghbani Arani ; Hosein Naqavi."A Comparative Analysis of the Doctrine on the Divinity of Jesus in the Holy Quran and the Views of Those Deemed Heretical in Early Christianity". Ma`rifat-e Adyan, 16, 4, 2025, 7-26

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Rezaei, J, Baghbani Arani , J, Naqavi, H.(2025) 'A Comparative Analysis of the Doctrine on the Divinity of Jesus in the Holy Quran and the Views of Those Deemed Heretical in Early Christianity', Ma`rifat-e Adyan, 16(4), pp. 7-26

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Rezaei, J, Baghbani Arani , J, Naqavi, H. A Comparative Analysis of the Doctrine on the Divinity of Jesus in the Holy Quran and the Views of Those Deemed Heretical in Early Christianity. Ma`rifat-e Adyan, 2025; 16(4): 7-26