Ma`rifat-e Adyan, Volume 16, Issue 3, No 63, Year 2025 , Pages 45-64
The Reflection of the End of Jesus' life (PBUH) in Islamic Hadiths
Article Type:
Research
Writers:
Mojtaba Nikzad
/ M.A. in Religions and Mysticism, Farabi Campus, University of Tehran / M.nikzad.edu@gmail.com
/ M.A. in Religions and Mysticism, Farabi Campus, University of Tehran / M.nikzad.edu@gmail.com✍️ Hosein Saberi Varzaneh / Assistant Professor, Department of Philosophy of Religion, Religions and Mysticism, Farabi Campus, University of Tehran / h_saberi_v@ut.ac.ir
/ Assistant Professor, Department of Philosophy of Religion, Religions and Mysticism, Farabi Campus, University of Tehran / h_saberi_v@ut.ac.irAbstract:
The issue of the final destiny of Jesus (PBUH) is one of the issues that has been addressed in Quranic verses and Islamic hadiths. The vast majority of Muslims, unlike most Christians, believe in the life and ascension of Jesus(PBUH) rather than the doctrine of the cross; although this is not a universal view. The ambiguity in some relevant verses, which has led to different interpretations, doubles the need for a hadith study of this issue. Many hadiths in this regard are consistent, and their acceptance depends on the researcher's basis. In this research, we have attempted to conduct a descriptive-analytical study of the contents of the relevant narrations (hadith research), regardless of the content of the historical reality of the issue (historical study) and the implications of the Quranic verses (interpretive study). Examining the documentary and interpretative evidence of the narrations, we find that the ascension of Jesus (PBUH) to heaven and his subsequent descent at the appointed time can be proven repeatedly; however, it is not possible to achieve a dogmatic and universal belief regarding the end of Jesus' (PBUH) life. However, it would be possible to believe in the life of the Son of Mary, assuming that the epistemological value of the single news is proven and, of course, the documentary validity of the relevant individual news.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :بازتاب فرجام زندگی عیسی (ع) در احادیث اسلامی
Abstract:
یکی از مسائلی که در آیات قرآنی و احادیث اسلامی دربارة حضرت عیسی(ع) مورد توجه قرار گرفته، مسئلۀ فرجام اوست. اکثریت قریب به اتفاق مسلمانان، برخلاف قاطبۀ مسیحیان، به‌جای آموزۀ صلیب، قائل به حیات و عروج عیسی(ع) هستند؛ اگرچه این دیدگاهی فراگیر نیست. ابهام در برخی آیات مربوطه که به تفاسیر مختلفی منجر شده، لزوم بررسی حدیثی این مسئله را دوچندان می‌کند. بسیاری از روایات در این زمینه، خبر واحدند که پذیرش آنها به مبنای پژوهشگر ارتباط دارد. ما در این تحقیق تلاش کرده‌ایم که فارغ از محتوای واقعیت تاریخی مسئله (بررسی تاریخی) و دلالت آیات قرآنی (بررسی تفسیری)، به مطالعۀ توصیفی ـ تحلیلی مفاد روایات مربوطه (پژوهش حدیثی) بپردازیم. با بررسی سندشناختی و دلالی روایات درمی‌یابیم که رفعت حضرت عیسی(ع) به آسمان و نزول دوبارۀ ایشان در موعد مقرر، به تواتر قابل اثبات است؛ اما نمی‌توان در خصوص فرجام زندگی حضرت عیسی(ع) به باور جزمی فراگیری نائل شد. باری اعتقاد به حیات فرزند مریم(ع)، با فرض اثبات ارزش معرفتی خبر واحد و البته اعتبار سندی اخبار آحادِ مربوطه، ممکن خواهد بود.
Keywords:
References:
- قرآن کریم.
- کتاب مقدس.
- ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419ق). تفسیر ابن‌ابی‌حاتم. ریاض: مکتبة نزار مصطفی الباز.
- ابن‌الصلاح، عثمان بن عبدالرحمن بن الشهروزیری (1406ق). علوم الحدیث. دمشق: دار الفکر.
- ابن‌حبان، محمد (1393). الثقات. حیدرآباد: دائرة المعارف العثمانیة.
- ابن‌حنبل، احمد بن محمد (1416ق). مسند احمد‌بن‌حنبل. بیروت: موسسة الرسالة.
- ابن‌سعد، محمد (1410ق). الطبقات الکبری. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- ابن‌عساکر، علی بن الحسن (1415ق). تاریخ دمشق. بیروت: دار الفکر.
- ابن‌عماد، عبدالحی (1406ق). شذرات الذهب. دمشق: دار ابن‌کثیر
- ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1376). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: آستان قدس رضوی.
- ابوالنور زهیر، محمد (بی‌تا). اصول الفقه. قاهره: المکتبة الازهریة للتراث.
- ابوزرعه، عبیدالله (1402ق). الضعفاء. مدینه: عمادة البحث العلمی بالجامعة الاسلامیة.
- ابوزهره، محمد (بی‌تا). اصول الفقه. تهران: دار الفکر العربی.
- ابوزید، نصر حامد (1395). نوسازی، تحریم و تأویل. ترجمۀ محسن آرمین. تهران: نی.
- افندی، عبدالله (1401ق). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء. قم: خیام.
- اکرمی، غلام‌رضا (1398). حضرت عیسی در روایت فریقین و مقایسة آن با روایات عهد جدید. پایان‌نامة دکتری. رشتة علوم قرآن و حدیث. دانشکدة الهیات. دانشگاه مازندران.
- بخاری، محمد بن اسماعیل (1410ق). صحیح البخاری. قاهره: جمهوریة مصر العربیة، وزارۀ الاوقاف.
- برقعی، ابوالفضل (1353). تابشی از قرآن. تهران: مسجد گذر وزیر دفتر.
- برنجکار، رضا و نصرتیان اهور، مهدی (1393). اعتبار ظن در اعتقادات. اندیشة نوین دینی، 10(39). 67ـ82.
- بقلی، روزبهان (1388). عرایس البیان فی حقایق القرآن. تهران: مولی.
- ثعلبی، احمد بن محمد (1422ق). الکشف و البیان. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- جرجانی، حسین بن حسن (1337). تفسیر گازر (جلاء الاذهان و جلاء الاحزان). بی‌جا: بی‌نا.
- جزائری، نعمت‌الله (1404ق). النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین. قم: مکتبة آیةالله المرعشی.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله (1435ق). مستدرک علی الصحیحین. بیروت: دار التأصیل.
- حلی، حسن بن یوسف (1406ق). مبادی الوصول الی علم الاصول. بیروت: دار الاضواء.
- حمیدیان‌پور، هاشم (1438ق). مسألۀ رفع عیسی فی الاسلام و المسیحیه. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. گروه تفسیر و علوم قرآن. جامعة المصطفی العالمیه.
- جوینی، حجازی (1433ق). نثل النبال بمعجم الرجال. مصر: دار ابن‌عباس.
- خازن، علاءالدین علی بن محمد (1415ق). لباب تأویل فی معانی التنزیل. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- خالدی، صلاح (1428ق). القرآن ونقض مطاعن الرهبان. دمشق: دار القلم.
- خطیب بغدادی، احمد بن علی (1417ق). تاریخ بغداد و ذویله. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- خوانساری، محمدباقر (1390). روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات. قم: اسماعلیان.
- دروزه، محمد عزت (1383). التفسیر الحدیث. قاهره: دار احیاء الکتب العربیه.
- دهلوی، عبدالحق (1426ق). مقدمة فی اصول الحدیث. بیروت: دار ابن‌کثیر.
- ذهبی، شمس‌الدین (1405ق). سیر اعلام النبلاء. بیروت: الرساله.
- ذهبی، شمس‌الدین (1382). میزان الاعتدال. بیروت: دار المعرفة للطباعة و النشر.
- راوندی، قطب‌الدین (بی‌تا). قصص الانبیاء. قاهره: مجمع البحوث الاسلامیه.
- رشید رضا، محمد (1990م). تفسیر القرآن الکریم (تفسیر المنار). قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
- رضوی، مدثر حسین (1395). بررسی بازگشت مسیح از دیدگاه عهد جدید و منابع شیعی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. رشتة ادیان ابراهیمی. مدرسة تاریخ و ادیان. جامعة المصطفی العالمیة.
- سمعانی، عبدالکریم (1382). الانساب. حیدرآباد: مجلس دائرة المعارف العثمانیه.
- سمرقندی، ابولیث (بی‌تا). تفسیر السمرقندی. بیروت: دار الفکر.
- سید قطب، ابراهیم (1412ق). فی ظلال القرآن. بیروت ـ قاهره: دار الشروق.
- سیوطی، عبدالرحمن (1403ق). طبقات الحفاظ. بیروت: دار الکتب العلمیه.
- شبیری زنجانی، محمدجواد (1402). استناد در روش شناخت رجال اسناد. قم: مرکز فقهی امام محمدباقر(ع).
- شلتوت، محمود (1379). الفتاوی دراسة لمشکلات المسلم المعاصر فی حیاته الیومیة و العامة. قاهره: دار القلم.
- شنقیطی، محمدامین بن محمد (بی‌تا). اضواء البیان فی ایضاح القرآن بالقرآن. بیروت: عالم الکتب.
- شهید اول، محمد بن مکی (1419ق). ذکری الشیعة فی احکام الشریعه. قم: موسسة آل البیت(ع).
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1408ق). شرح البدایة فی علم الدرایة. قم: محلاتی.
- صالح، صبحی (1428ق). علوم الحدیث. قم: ذوی القربی.
- صدر، محمدباقر (1406ق). دروس فی علم الاصول. بیروت: دار الکتاب اللبنانی.
- صدوق، محمد بن علی (1395). کمال الدین و تمام النعمه. تهران: اسلامیه.
- صدوق، محمد بن علی (1376). الأمالی. تهران: کتابچی.
- صدوق، محمد بن علی (1416ق). التوحید. قم: جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیة و موسسة النشر الاسلامی.
- صدوق، محمد بن علی (1404ق). عیون اخبار الرضا. بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.
- صنعانی، عبدالرزاق (1411ق). تفسیر عبدالرزاق الصنعانی. بیروت: دار المعرفه.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین (بی‌تا). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: اسماعلیان.
- طبرانی، سلیمان بن احمد (1409ق). مسند الشامیین. بیروت: موسسة الرسالة.
- طبری، محمد بن جریر (1422ق). جامع البیان عن تأویل آی القرآن. قاهره: هجر.
- طحان، محمود (1415ق). تیسیر مصطلح الحدیث. اسکندریه: مرکز الهدی للدراسات.
- طوسی، محمد بن حسن (1363). اختیار معرفة الرجال. قم: آل البیت(ع).
- طوسی، محمد بن حسن (1373). رجال الطوسی. قم: دار المدرسین.
- طوسی، محمد بن حسن (1417ق). الفهرست. قم: مؤسسة نشر الفقاهه.
- عسقلانی، احمد بن علی (1406ق). تقریب التهذیب. سوریه: دار الرشید.
- عسقلانی، احمد بن علی (1390). لسان المیزان. بیروت: مؤسسة العلمی للمطبوعات.
- علوی‌نژاد، زینب (1392). تفسیر روایی داستان حضرت عیسی(ع). پایان‌نامة کارشناسی ارشد. رشتة تفسیر و قرآن کریم. دانشکدة الهیات. دانشگاه قم.
- عیاشی، محمد بن مسعود (1389). تفسیر العیاشی. تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة.
- فاضل لنکرانی، محمد (1428ق). مدخل التفسیر. قم: مرکز فقه الائمة الاطهار(ع).
- فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
- فیض کاشانی، محمد بن مرتضی بن محمود (1416ق). التفسیر الصافی. تهران: مکتبة الصدر.
- قرطبی، محمد بن احمد (1384). الجامع لأحکام القرآن. قاهره: دار الکتب المصریه.
- قشیری، عبدالکریم بن هوازن (بی‌تا). لطائف و الاشارات. قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
- قمی، علی بن ابراهیم (1404ق). تفسیر القمی. قم: دار الکتاب.
- قیسی، مکی بن ابی‌طالب (1429ق). الهدایة الی بلوغ النهایة فی علم القرآن و تفسیره. شارقه: مجموعة بحوث الکتاب و السنة کلیة الشریعة و الدراسات الاسلامیه.
- کاشانی، ملافتح‌الله (1336). منهج الصادقین فی الزام المخالفین. تهران: کتابفروشی محمدحسن علمی.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- گلپایگانی، محسن و گودرزوند، عارفه (1393). تصلیب و مرگ عیسی از نگاه مفسران اسلامی. پژوهش‌های ادیانی، 2(4)، 71ـ88.
- مامقانی، عبدالله (1428ق). مقباس الهدایة فی علم الدرایة. قم: دلیل ما.
- محمدی مبارز، حسین، دادبه، اصغر و مدرس‌زاده، عبدالرضا (1401). تفسیر تثلیث، تصلیب، عروج و رجعت عیسی در ادب فارسی. عرفان اسلامی، 19(73)، 105ـ129.
- مسلم، ابن‌حجاج (1412ق). صحیح مسلم. قاهره: دار الحدیث.
- نجاشی، احمد بن علی (1418ق). رجال النجاشی. قم: موسسة النشر الاسلامی.
- نخجوانی، نعمةالله بن محمود (1419ق). الفواتح الإلهیة والمفاتح الغیبیة الموضحة للکلم القرآنیة والحکم الفرقانیة. غوریة مصر: دار رکابی للنشر.
- نمازی، علی (1414ق). مستدرکات علم رجال الحدیث. تهران: فرزند مؤلف.
- هندی، احمدخان (1338). تفسیر القرآن و هو الهدی و الفرقان. ترجمۀ محمدتقی فخر داعی. تهران: صبح.
- هوشنگی، لیلا (1387). بررسی دو رویکرد اساسی در حوزة مطالعات اسلامی دربارة گزارش قرآنی از عیسی. تحقیقات فلسفی ـ کلامی، 9(4)، 179ـ194.
References:
- Holy Quran.
- Holy Bible.
- Abu Zayd, N. H. (2016). Modernization, Prohibition and Interpretation. Translated by M. Armin. Tehran: Ni.
- Abu Zuhrah, M. (No date). Principles of Jurisprudence. Tehran: Dar Al-Fikr Al-Arabi.
- Abu Zur'ah, U. (1981). The Weak Narrators. Medina: Research Department of Islamic University.
- Abul-Futooh Razi, H. b. A. (1997). Garden of Souls and Spirit of Souls in Quran Interpretation. Mashhad: Astan Quds Razavi.
- Abul-Nour Zahir, M. (No date). Principles of Jurisprudence. Cairo: Al-Azhar Heritage Library.
- Afandi, A. (1980). Gardens of Scholars and Meadows of Virtue. Qom: Khiyam.
- Akrami, G. R. (2019). Prophet Jesus in the Narratives of Both Parties and Comparison with New Testament Narratives. PhD Thesis. Department of Quran and Hadith Sciences. Faculty of Theology. University of Mazandaran.
- Alavi-Najad, Z. (2013). Narrative Interpretation of Prophet Jesus' Story. Master's Thesis. Department of Quran Interpretation. Faculty of Theology. University of Qom.
- Asqalani, A. b. A. (1986). Approximation of Refinement. Syria: Dar Al-Rashid.
- Asqalani, A. b. A. (2011). The Tongue of the Balance. Beirut: Al-Ilmiyyah Foundation for Publications.
- Ayashi, M. b. M. (2010). Ayashi's Interpretation. Tehran: Islamic Scientific Library.
- Baqli, R. (2009). The Brides of Elucidation in Quranic Realities. Tehran: Moli.
- Barnjkar, R., & Nasrati Ahour, M. (2014). The Authority of Opinion in Beliefs. Modern Religious Thought, 10(39), 67-82.
- Boroujerdi, A. (1974). A Glimpse of the Quran. Tehran: Vazir Office Mosque.
- Bukhari, M. b. I. (1989). Sahih Bukhari. Cairo: Egyptian Ministry of Religious Endowments.
- Daroze, M. I. (2004). Modern Interpretation. Cairo: Dar Ihya Al-Kutub Al-Arabiyyah.
- Dehlawi, A. H. (2005). Introduction to the Principles of Hadith. Beirut: Dar Ibn Kathir.
- Dhahabi, S. (1985). Biographies of Noble Figures. Beirut: Al-Risalah.
- Dhahabi, S. (2003). The Balance of Justice. Beirut: Dar Al-Ma'rifah for Printing and Publishing.
- Fakhr Razi, M. b. O. (1999). The Great Interpretation. Beirut: Dar Ih
- Fazel Lankarani, M. (2007). Introduction to Interpretation. Qom: Center for the Jurisprudence of the Pure Imams.
- Hakim Nishapuri, M. b. A. (2014). Supplement to the Two Authentic Collections. Beirut: Dar Al-Tas'il.
- Hemidianpour, H. (2017). The Issue of Jesus' Ascension in Islam and Christianity. Master's Thesis. Department of Quran Interpretation and Sciences. Al-Mustafa International University.
- Hilli, H. b. Y. (1986). The Beginnings of Access to the Science of Principles. Beirut: Dar Al-Adwa.
- Ibn Abi Hatim, A. b. M. (1998). Ibn Abi Hatim's Interpretation. Riyadh: Nizar Mustafa Al-Baz Publishing House.
- Ibn al-Salah, U. b. A. b. al-Shahruziri (1986). Sciences of Hadith. Damascus: Dar Al-Fikr.
- Ibn Asakir, A. b. al-H. (1994). History of Damascus. Beirut: Dar Al-Fikr.
- Ibn Hanbal, A. b. M. (1995). Musnad Ahmad ibn Hanbal. Beirut: Al-Risalah Foundation.
- Ibn Hibban, M. (2014). The Reliable Ones. Hyderabad: Da'irat al-Ma'arif al-Uthmaniyyah.
- Ibn Imad, A. H. (1986). Golden Fragments. Damascus: Dar Ibn Kathir.
- Ibn Sa'd, M. (1989). The Great Classes. Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmiyah.
- Jawini, H. (2012). The Arrow's Target in the Dictionary of Men. Egypt: Ibn Abbas Publishing House.
- Jazairi, N. (1983). The Illuminating Light in the Stories of Prophets and Messengers. Qom: Mar'ashi Library.
- Jorjani, H. b. H. (1958). Gazar Interpretation (Illumination of Minds and Illumination of Sorrows). No place: No publisher.
- Khalidi, S. (2007). The Quran and Refutation of Monks' Objections. Damascus: Dar Al-Qalam.
- Khansari, M. B. (2011). Gardens of Paradise Regarding the Lives of Scholars and Sayyids. Qom: Ismailian.
- Khatib Baghdadi, A. b. A. (1996). History of Baghdad and Its Appendices. Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmiyah.
- Khazen, A. b. M. (1994). The Essence of Interpretation in the Meanings of Revelation. Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmiyah.
- Rashid Rida, M. (1990). Interpretation of the Holy Quran (Al-Manar Interpretation). Cairo: Egyptian General Book Organization.
- Rawandi, Q. (No date). Stories of the Prophets. Cairo: Islamic Research Assembly.
- Rizvi, M. H. (2016). Study of Jesus' Return from the Perspective of New Testament and Shi'a Sources. Master's Thesis. Department of Abrahamic Religions. School of History and Religions. Al-Mustafa International University.
- Sadr, M. B. (1986). Lessons in the Science of Principles. Beirut: Lebanese Book House.
- Saduq, M. b. A. (1995). The Lights of Wisdom Regarding Al-Rida's Traditions. Beirut: Al-Alemi Foundation for Publications.
- Saduq, M. b. A. (1997). Al-Amali. Tehran: Ketabchi.
- Saduq, M. b. A. (2016). Perfection of Faith and Complete Blessings. Tehran: Islamic Publishing House.
- Saleh, S. (2007). Sciences of Hadith. Qom: Dhawi al-Qurba.
- Sam'ani, A. K. (2003). Genealogies. Hyderabad: Da'irat al-Ma'arif al-Uthmaniyyah.
- Samarqandi, A. L. (No date). Samarqandi's Interpretation. Beirut: Dar Al-Fikr.
- San'ani, A. R. (1990). San'ani's Interpretation. Beirut: Dar Al-Ma'rifah.
- Sayyid Qutb, I. (1991). In the Shade of the Quran. Beirut-Cairo: Dar Al-Shorouq.
- Shahid al-Awwal, M. b. M. (1998). Shi'a References in Shariah Laws. Qom: Al-Bayt Institute.
- Shahid al-Thani, Z. b. A. (1987). Commentary on the Beginning in the Science of Hadith Studies. Qom: Mohlati.
- Shaltut, M. (2000). Fatwas: A Study of Contemporary Muslim's Daily and General Life Problems. Cairo: Dar Al-Qalam.
- Shibiri Zanjani, M. J. (1981). Reference in the Methodology of Narrators' Authentication. Qom: Imam Muhammad Baqir Center.
- Shinqiti, M. A. b. M. (No date). Illuminations of Elucidation in Illuminating the Quran by the Quran. Beirut: Alam Al-Kutub.
- Suyuti, A. R. (1982). Classes of Hadith Scholars. Beirut: Dar Al-Kutub Al-Ilmiyah.
- Tabarani, S. b. A. (1988). Musnad al-Shamiyyin. Beirut: Al-Risalah Foundation.
- Tabari, M. b. J. (2001). Comprehensive Explanation of Quran Interpretation. Cairo: Hajar.
- Tabatabaei, S. M. H. (No date). Al-Mizan in Quran Interpretation. Qom: Ismailian.
- Tahan, M. (1994). Facilitation of Hadith Terminology. Alexandria: Al-Hadi Center for Studies.
- Tha'labi, A. b. M. (2001). The Revelation and Elucidation. Beirut: Dar Ihya Al-Turath Al-Arabi.
- Tusi, M. b. H. (1984). Selection of Knowledge of Men. Qom: Al-Bayt Institute.
- Tusi, M. b. H. (1994). Tusi's Men. Qom: Dar Al-Mudarrisin.
- Tusi, M. b. H. (1996). The Index. Qom: Publishing of Jurisprudence.
- Khalidi, Tarif (2001). The Muslim Jesus. London: Harvard University Press.
- Marshal, David (2013). Christianity in Quran. In: Islamic Interpretations of Christianity. edited by Lloyd Ridgeon. London: Routledge.
- Parrinder, Geoffrey (1995). Jesus in the Quran. London: Oneworld Pub.
- Robinson, Neal (1991). Christ in Islam and Christianity. Albany: State University of New York Press.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Nikzad, Mojtaba, Saberi Varzaneh, Hosein.(2025) The Reflection of the End of Jesus' life (PBUH) in Islamic Hadiths. Ma`rifat-e Adyan, 16(3), 45-64 https://doi.org/10.22034/marefateadyan.2025.5001361
Mojtaba Nikzad; Hosein Saberi Varzaneh."The Reflection of the End of Jesus' life (PBUH) in Islamic Hadiths". Ma`rifat-e Adyan, 16, 3, 2025, 45-64
Nikzad, M, Saberi Varzaneh, H.(2025) 'The Reflection of the End of Jesus' life (PBUH) in Islamic Hadiths', Ma`rifat-e Adyan, 16(3), pp. 45-64
