Ma`rifat-e Adyan, Volume 16, Issue 2, No 62, Year 2025 , Pages 131-150

    A Comparative Study of Eschatology in Islam and Hinduism with Emphasis on the Yogic Philosophical School

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    ✍️ Shadi varshochi / Ph.D. in Islamic Speculative Theology, Bint al-Huda Higher Education Complex, Al-Mustafa International University, Qom, Iran / varshoochi@gmail.com
    Jafar Ahmadi / Assistant Professor, Department of Religions, The Imam Khomeini Institute for Education and Research, Qom, Iran / Jafarahmadi@iki.ac.ir
    Pages: 131-150 Receive Date: 2025/10/15 Accept Date: 2025/10/15
    dor 20.1001.1.20088116.1404.16.2.8.9
    doi 10.22034/marefateadyan.2024.5000961
    Abstract: 
    Eschatology, a significant doctrine across religions, addresses human destiny after death. Hinduism, with its six philosophical schools, offers a unique perspective, particularly through Yoga, which incorporates eschatological principles such as *Samsara* (cycle of rebirth) and union with Brahman. Today, Yoga is often perceived merely as physical exercise, overlooking its divergent theological foundations from Islam. This library-based analytical study compares Islamic and Hindu (Yogic) eschatology to highlight these differences, crucial for Muslims engaging in Yoga for physical or spiritual wellness.
    Keywords: 
    Yoga
    samsara
    Kundalini Energy
    Yogic Eschatology
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :بررسی تطبیقی فرجام شناسی در اسلام و هندو با تأکید بر یوگا
    Abstract: 
    فرجام‌شناسی از جمله عقاید مهم همة ادیان است که بخشی از آن ناظر به عاقبت انسان پس از مرگ می‌باشد. یکی از آیین‌هایی که رویکردی قابل توجه در این زمینه دارد، آیین هندوست که شامل شش مکتب فلسفی است و یوگا یک مکتب از آن است‌. این مکتب شامل مبانی فرجام‌شناسی همچون سمساره و رسیدن به مقام برهمن در رابطه با فرجام انسان است؛ اما در عصر حاضر، افراد یوگا را معمولاً به‌عنوان رشتة ورزشی می‌شناسند؛ غافل از اینکه در مراحل سلوک یوگا، مبانی اعتقادی متفاوتی با عقیدة مسلمانان وجود دارد و برای رسیدن به نهایت یوگا، باید به این مبانی اعتقاد پیدا کرد. در این تحقیق با رویکرد کتابخانه‌ای تحلیلی درصدد تطبیق عقاید دو آیین اسلام و هندو با تأکید بر مکتب یوگا در باب فرجام انسان هستیم؛ چراکه ضروری است مسلمانی که در وهلة اول جهت ورزش جسم و در نهایت به‌منظور آرامش روح، یوگا را انتخاب می‌کند، از این تفاوت‌ها مطلع باشد.
    Keywords: 
    يوگا
    سمساره
    نيروي کنداليني
    فرجام يوگا
    References: 
    • قرآن مجید. ترجمة ناصر مکارم شیرازی.
    • آملی، حیدر ‌بن ‌علی (1394). انوار الحقیقه و اطوار الطریقه و اسرار الشریعه. تحقیق: محسن موسوی تبریزی. قم: نورٌ علی نور.
    • ابن‌عربی، محیی‌الدین (1400). فتوحات مکیه. ترجمة محمد خواجوی. تهران: مولوی.
    • بابا رکن‌الدین شیرازی، مسعود بن‌ عبدالله (1395). نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص. تهران: سخن.
    • بایرناس، جان (1984م). تاریخ جامع ادیان. ترجمة علی‌اصغر حکمت. تهران: علمی و فرهنگی.
    • بحرالعلوم، محمدمهدی و حسینی طهرانی، محمدحسین (بی‌تا). رسالة سیر و سلوک. نسخة الکترونیکی در کتابناک.
    • پاولسون، ژِنِویو لِویس (1386). کُندالینی و چاکراها. ترجمة آرام. تهران: تجسم خلاق.
    • چاترچی، ساتیش چاندرا و داتا دریندا، موهان (1384). معرفی مکتب‌های فلسفی هند. ترجمة دکتر فرناز ناظرزاده کرمانی. قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
    • حارث محاسبی، حارث ‌بن ‌اسد (1986م). الوصایا. بیروت: دار الکتب العلمیه.
    • داسگوپتا، سوراما (1997م). تاریخ فلسفة هند. دهلی: موتیلال بانرسیداس.
    • دوسن، پل (1979م). فلسفة اوپانیشادها. دهلی نو: بی‌تا.
    • راغب اصفهانی، حسین ‌بن ‌محمد (1367). المفردات فی غریب القرآن. تهران: مرتضوی.
    • ساراسواتی، سوامی ساتیاناندا (1402). هاتا یوگا. ترجمة جلال موسوی‌نسب. تهران: فراروان.
    • ساراسواتی، سوامی نیرانجان آناندا (1380). گنجینة اسرار یوگا. ترجمة ساناز فرهت و جلال موسوی‌نسب. تهران: فردوسی.
    • ساراسواتی، سوامی نیرانجان آناندا (1401). یوگاسوتره‌های پتنجلی. ترجمة جلال موسوی‌نسب. تهران: فراروان.
    • سبحانی، جعفر (1412ق). الإلهیات على هدى الکتاب و السنة و العقل‏. بی‌جا: مرکز دراسات اسلامیه.
    • سمنانی، علاءالدوله (1369). مصنفات فارسی سمنانی. تهران: علمی و فرهنگی.
    • شایگان، داریوش (1386). ادیان و مکتب‌های فلسفی هند. تهران: امیرکبیر.
    • شیخ مفید (1414ق). اوائل المقالات. بیروت: دار المفید.
    • صادقی شهیر، علی (1393). اخلاقیات سلوک عرفان یوگایی. علمی ـ پژوهشی (حوزۀ علمیه)، 2(6)، 145ـ176.
    • غزالی، ابوحامد محمد (1375). احیاء علوم الدین. ترجمة مؤیدالدین محمد خوارزمی. تهران: علمی و فرهنگی.
    • فعالی، محمدتقی (1390). آفتاب و سایه‌ها. تهران: عابد.
    • فیض کاشانی، محسن (1396). محجة البیضاء. تهران: فرهوش.
    • قیصری رومی، محمد داود و آشتیانی، جلال‌الدین (1375). شرح فصوص الحکم. تهران‌: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
    • کاشانی، عزالدین محمود (1393). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة. تهران: هما.
    • کوهدشتی، علی (1395). عرفان هند. اصفهان: قائمیه.
    • لانگ، ج. بروس (1987م). «تناسخ». دایرة المعارف دین. ویرایش: میرچا الیاده. نیویورک: بی‌نا.
    • مجلسی، محمدباقر (1390). بحار الانوار. بی‌جا: دار الکتب الاسلامیه.
    • مرادی، حسن (1386). بررسی و نقد فرضیة کارما از نگاه حکمت متعالیه. کتاب نقد، 11(45)، 247ـ271.
    • مظاهری سیف، حمیدرضا (1402). حقیقت یوگا. تهران: معنویت‌پژوهی.
    • نیرانجاناندا، سوامی (1384). گنجینة اسرار یوگا. ترجمة جلال موسوی‌نسب و ساناز فرهت. تهران: فردوس.
    • وثوق، زینب (1397). فرجام‌شناسی فردی. قم: ادیان.
    • ولی‌بیگی، مجتبی و البرزی، منوچهر (1399). یوگای خرد و فرزانگی. تهران: مهر سمان.
    • ویتمن، سیمین (1391). آیین هندو. ترجمة علی موحدیان عطار. قم: ادیان.
    • هیلنز، جان راسل (1390). فرهنگ ادیان جهان. ترجمة عسکری پاشایی. تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب.
    • یوگاناندا، پارام هانسا (1380). انسان در جست‌وجوی جاودانگی. ترجمة توراندخت مالکی. تهران: تعالیم حق.
    References: 
    • Quran Majid. Translation by Naser Makarem Shirazi.
    • Ameli, Heydar bin Ali (2015). Anwar al-Haqiqah wa Athwar al-Tariqah wa Asrar al-Shariah. Research by Mohsen Mousavi Tabrizi. Qom: Nurun 'ala Nur.
    • Baba Ruknuddin Shirazi, Masoud bin Abdullah (2016). Nass al-Khass fi Tarjamat al-Fusus. Tehran: Sokhan.
    • Bahralolum, Mohammad Mehdi and Hoseini Tehrani, Mohammad Hussein (Undated). Risalah Sir wa Suluk. Electronic version in Ketabnak.
    • Bernard, Jean (1984). Comprehensive History of Religions. Translation by Ali Asghar Hekmat. Tehran: Scientific and Cultural Publishing.
    • Chatterjee, Satish Chandra and Datta, Dhirendra Mohan (2005). Introduction to Indian Philosophical Schools. Translation by Dr. Farnaz Nazarzadeh Kermani. Qom: Center for Studies and Research on Religions and Sects.
    • Dasgupta, Surendranath (1997). History of Indian Philosophy. Delhi: Motilal Banarsidass.
    • Dawson, Paul (1979). Philosophy of Upanishads. New Delhi: Undated.
    • Faali, Mohammad Taghi (2011). Sunlight and Shadows. Tehran: Abed.
    • Faiz Kashani, Mohsen (2017). Misbah al-Bidayah. Tehran: Farahosh.
    • Ghazzali, Abu Hamid Muhammad (1996). Ihya Ulum al-Din. Translation by Moayeddin Mohammad Khwarzami. Tehran: Scientific and Cultural Publishing.
    • Harith al-Mohasibi, Harith bin Asad (1986). Al-Wasiyya. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyah.
    • Helens, John Russell (2011). Culture of World Religions. Translation by Osquehri Pashaee. Tehran: University of Religious Studies.
    • Ibn Arabi, Muhyiddin (2019). Fusus al-Hikam. Translation by Mohammad Khajawi. Tehran: Molavi.
    • Kashani, Izzoddin Mahmoud (2014). Mishkat al-Hidayah wa Miftah al-Kifayah. Tehran: Homa.
    • Kuhdashti, Ali (2016). Indian Mysticism. Isfahan: Ghaimieh.
    • Lang, J. Bruce (1987 CE). "Reincarnation." Encyclopedia of Religion. Edited by Mircea Eliade. New York: No publisher listed.
    • Majlesi, Mohammad Baqer (2011). Bihar al-Anwar. Undated: Dar al-Kutub al-Islamiyah.
    • Moradi, Hasan (2007). Analysis and Critique of Karma Hypothesis from the Perspective of Transcendent Philosophy. Book Review, 11(45), 247-271.
    • Mozaheri Seif, Hamidreza (2023). Reality of Yoga. Tehran: Spirituality Studies.
    • Niranjanananda, Swami (2005). Treasure of Yoga Secrets. Translation by Jalal Mousavinaseb and Sanaz Farhat. Tehran: Niranjan.
    • Paulson, Gene Lewis (2007). Kundalini and Chakras. Translation by Aram. Tehran: Creative Visualization.
    • Qaisari Rumi, Muhammad Dawood and Ash'ari, Jalaloddin (1996). Sharh Fusus al-Hikam. Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company.
    • Raghib Isfahani, Hussein bin Muhammad (1988). Al-Mufradat fi Gharib al-Quran. Tehran: Mortazavi.
    • Sadeghi Shahir, Ali (2014). Ethics of Yogic Mystical Practice. Scientific-Research Journal (Religious Seminary), 2(6), 145-176.
    • Saraswati, Swami Niranjana Ananda (2001). Treasure of Yoga Secrets. Translation by Sanaz Farhat and Jalal Mousavinaseb. Tehran: Ferdowsi.
    • Saraswati, Swami Niranjana Ananda (2022). Patanjali's Yogasutras. Translation by Jalal Mousavinaseb. Tehran: Fararavan.
    • Saraswati, Swami Satyananda (2023). Hatha Yoga. Translation by Jalal Mousavinaseb. Tehran: Fararavan.
    • Semnani, Alaoddowleh (1990). Persian Works of Semnani. Tehran: Scientific and Cultural Publishing.
    • Shayegan, Dariush (2007). Religions and Philosophical Schools of India. Tehran: Amirkabir.
    • Sheikh Mofid (1993). Awail al-Maqalat. Beirut: Dar al-Mofid.
    • Subhani, Ja'far (1993). Ilahiyyat 'ala Huda al-Kitab wa al-Sunnah wa al-'Aql. Undated: Center for Islamic Studies.
    • Valibeigi, Mojtaba and Alborzi, Manuchehr (2020). Union of Wisdom and Intellect. Tehran: Mehr-e Saman.
    • Vathogh, Zeinab (2018). Individual Eschatology. Qom: Adyan.
    • Whitman, Simone (2012). Hindu Rituals. Translation by Askari Pashehaye. Qom: Adyan.
    • Yogananda, Param Hansa (2001). Man's Eternal Quest. Translation by Tourandokht Maleki. Tehran: Teachings of Truth.
    • 82 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    varshochi, Shadi, Ahmadi, Jafar.(2025) A Comparative Study of Eschatology in Islam and Hinduism with Emphasis on the Yogic Philosophical School. Ma`rifat-e Adyan, 16(2), 131-150 https://doi.org/10.22034/marefateadyan.2024.5000961

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Shadi varshochi; Jafar Ahmadi."A Comparative Study of Eschatology in Islam and Hinduism with Emphasis on the Yogic Philosophical School". Ma`rifat-e Adyan, 16, 2, 2025, 131-150

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    varshochi, S, Ahmadi, J.(2025) 'A Comparative Study of Eschatology in Islam and Hinduism with Emphasis on the Yogic Philosophical School', Ma`rifat-e Adyan, 16(2), pp. 131-150

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    varshochi, S, Ahmadi, J. A Comparative Study of Eschatology in Islam and Hinduism with Emphasis on the Yogic Philosophical School. Ma`rifat-e Adyan, 2025; 16(2): 131-150