Ma`rifat-e Adyan, Volume 10, Issue 1, No 37, Year 2025 , Pages 65-83
The Duality of Power in Avesta's Theme of Trinity
Article Type:
Research
Writers:
✍️ محمدابراهیم مالمیر / Associate Professor, Persian Language and Literature, Razi University / dr.maalmir@gmail.com
Sahar Yousefi / PhD. Student in Persian Language and Literature, Razi University
Abstract:
Avesta is one of the oldest Iranian hymns and text, which was once among the heavenly books and at various stages, it undergoes fundamental changes and has separated it from its monotheistic foundations. Duality and Trinity are among the beliefs that have long been manifested in theistic and nontheistic rituals and religions. The research on Avesta shows that this book, centered on the two powers of "Ahura Mazda" and "Ahriman" is more inclined to dualism, which is influenced by the "Zurvanism". The historical research in various texts relies on the on the power triangle of Ahuramazda, Anahita and Mitra. Using a descriptive-analytical method and focusing on the Avesta and other sources, this paper seeks to study the role of clerics and kings of the Achaemenid and Sassanid era in Avesta along with a branch of the trinity in Zoroastrianism, which has its origins in Mitralism rather than in Zurvanism.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :ثنویت قدرت در بن‌مایه‌های تثلیث «اوستا»
Abstract:
کتاب اوستا، در شمار کهن ترین سرودها و متن های ایرانی است که روزگاری در شمار کتاب های آسمانی بوده و طی مراحل گوناگون، دست خوش تحوّلاتی بنیادین شده و آن را از بن مایه‌ی توحیدی اش دور ساخته است. ثنویت و تثلیث هر یک مبانی اعتقادی هستند که از دیرباز تاکنون در آیین ها و مذاهب الهی و غیرالهی نمود می یابند. پژوهش های انجام شده درباره‌ی اوستا، بیشتر معتقد به ثنوی گری با تأثیر از آیین «زروان» با محوریت دو قدرت «اهورامزدا» و «اهریمن» است و پژوهش های تاریخی در متون گوناگون، به مثلث قدرت اهورامزدا، آناهیتا و میترا تکیه دارد. این پژوهش به شیوه‌ی «توصیفی ـ تحلیلی» می کوشد با استناد مستقیم به اوستا و غیرمستقیم به سایر منابع، بازتاب نقش روحانیان در تاریخ و نیز شاهان عصر هخامنشی و ساسانی را در اوستا بررسی می کند و شاخه ای از پوشش تفکر تثلیثی را در دین زرتشت نشان دهد که ریشه های آن را بیش و پیش از آنکه در زروانیسم بجوییم، باید در میتراییسم جست وجو کنیم.
References:
- اوستا (کهن‌ترین سرودهای ایرانیان)، 1382، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، چ نهم، تهران، مروارید.
- آزادگان، جمشید، 1376، «زروانیسم»، پژوهش‌نامه‌ی علوم انسانی، ش22، ص150-159.
- ـــــ ، 1384، تاریخ ادیان ابتدایی و قدیم، چ اول، تهران، س‍ازم‍ان م‍طال‍ع‍ه و ت‍دوی‍ن ک‍ت‍ب علوم انسانی دان‍ش‍گ‍اه‍ه‍ا (سمت).
- ـــــ ، 1389، تاریخ ادیان ابتدایی و قدیم، چ چهارم، تهران، سمت.
- آشتیانی، جلال‌الدین، 1369، زرتشت مزدیسنا و حکومت، چ پنجم، تهران، شرکت سهامی.
- اوشیدری، جهانگیر، 1371، دانشنامة مزدیسنا، چ دوم، تهران، مرکز.
- اولانسی، دیوید، 1387، پژوهشی نو در آیین میتراپرستی، ترجمه مریم امینی، چ سوم، تهران، چشمه.
- بختورتاش، نصرت‌الله، 1380، نشان رازآمیز گردونة خورشید یا گردونة مهر، چ سوم، تهران، فروهر.
- بلاغی، شیخ محمدجواد، 1412ق، التوحید و التثلیث، چ دوم، بیروت، دارالمؤرخ العربی.
- پورجهان، فاطمه، 1384، «ثنویت در ادبیات مزدیسنی»، زبان و ادبیات دانشکدة علوم انسانی مشهد، ش150، ص145-156.
- پورداوود، ابراهیم، 1378، گاتها، کهن‌ترین بخش اوستا، تهران، اساطیر.
- تاراپورووالا، ا.جي.اس، 1387، «آیین میترا»، ترجمه فرشید نادری، تاریخ پژوهشي، ش36و 37، ص181-189.
- جعفی، مفضل بن عمر، 1404ق، التوحید، تحقیق و تعلیق کاظم مظفر، چ دوم، بیروت، مؤسسة الوفاء.
- جلالی نائینی، سید محمدرضا، 1384، ثنویان در عهد باستان، تهران، طهوری.
- ـــــ ، 1385، گزیده سرودهای ریگ ودا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- خاتمی، احمد، 1370، فرهنگ علم کلام، تهران، صبا.
- دوبلوا، فرانسوا، 1332، «ثنویت در سنت ایرانی و مسیحیت»، نامة پارسی، ش1، ص99-126.
- دوشن گیمن، ژاک، 1375، دین ایران باستان، ترجمه رؤیا منجم، تهران، فکر روز.
- دولت‌آبادی، هوشنگ، 1395، ردّ پای زروان (خدای بخت و تقدیر)، تهران، نی.
- دیلمی، حسن بن محمد، 1427ق، إرشادالقلوب، چ دوم، قم، شریف رضی.
- راغب اصفهاني، حسين بن محمد، 1414ق، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دارالقلم.
- رضائی باغ بیدی، حسن، 1380، «بازنگری واژگان اهورایی و اهریمنی در اوستا»، نامة فرهنگستان، ش2، ص68-76.
- رضوی، مرتضی، 1390، کابلا و پایان تاریخ‌اش، تهران، مؤلف تاریخ.
- رضی، هاشم، 1382، آیین مغان، پژوهشی دربارة دین‌های ایران باستان، تهران، سخن.
- زنر، آر. سی، 1375، طلوع و غروب زرتشتی‌گری، ترجمه تیمور قادری، تهران، چاپ و صحافی سوره.
- ـــــ ، 1384، زروان یا معمای زرتشتی‌گری، ترجمه تیمور قادری، تهران، امیر کبیر.
- عاملی، حر، 1414ق، وسایل‌الشیعه (آل‌البیت)، چ دوم، قم، مؤسسه آل‌البیت.
- فراهیدی، خلیل، 1409ق، العین، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سراموائی، چ دوم، قم، مؤسسة دارالهجره.
- فیروزکوهی، محمد و علی‌اکبر احمدی افرمجانی، 1394، «ثنویت در الاهیات افلاطونی»، دانشگاه قم، ش66، ص52-72.
- قبانجی، سید حسن، 1421، مسند امام علی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- قرشی، امان الله، 1389، ایران نامک، چ سوم، تهران، هرمس.
- سجادی، سیدجعفر، 1373، فرهنگ معارف اسلامی، چ سوم، تهران، دانشگاه تهران.
- شاکد، شائول، 1387، تحول ثنویت، ترجمه سید احمدرضا قائم مقامی، تهران، ماهی.
- صدوق، شیخ، 1398ق، التوحید، قم، مؤسسه اسلامی.
- ـــــ ، 1417ق، الأمالی، قم، مؤسسة البعثه.
- صلیبا، جمیل و منوچهر صانعی دره‌بیدی، 1366، فرهنگ فلسفی، تهران، حکمت.
- طارمی‌راد، حسین و جمعی از نویسندگان، 1389، توحید تثلیث ثنویت، تهران، کتاب مرجع.
- طبرسی، شیخ، 1415ق، تفسیر مجمع‌البیان، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
- کریستن سن، آرتور، 1382، مزداپرستی در ایران قدیم، چ پنجم، ترجمه ذبیح‌الله صفاف، تهران، هیرمند.
- ـــــ ، 1385، ایران در زمان ساسانیان، چ پنجم، ترجمه رشید یاسمی، تهران، صدای معاصر.
- کومن، فرانس، 1386، دین مهری، ترجمه احمد آجودانی، تهران، ثالث.
- مبارکه، بهنام، 1388، گاتها، تهران، فروهر.
- مجلسی، علامه، 1403ق، بحارالأنوار، ج2، بیروت، مؤسسة الوفاء.
- مطهری، مرتضی، 1389، دین و دوران، چ نهم، تهران، دانشگاه امام صادق.
- منوچهرپور، منوچهر، 1377، بدانیم و سربلند باشیم، چ سوم، تهران، فروهر.
- ناظریان‌فر، موسی، 1387، «ثنویت در کلام و فلسفه»، معارف عقلی، ش22، ص119-154.
- ورمازون، مارتین، 1380، آیین میترا، چ سوم، ترجمه نادر بزرگ‌زاده، تهران، چشمه.
- هاتف اصفهانی، سید احمد، 1347، دیوان، تصحیح وحید دستگردی، با مقدمه ایرج افشار، تهران، کتابخانه ابن‌سینا.
- هروی، عبدالله بن محمد، 1404ق، دلایل‌التوحید، تحقیق علی بن محمد فقیهی، مدینه منوّره.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
, , Yousefi, Sahar.(2025) The Duality of Power in Avesta's Theme of Trinity. Ma`rifat-e Adyan, 10(1), 65-83
; Sahar Yousefi."The Duality of Power in Avesta's Theme of Trinity". Ma`rifat-e Adyan, 10, 1, 2025, 65-83
, , Yousefi, S.(2025) 'The Duality of Power in Avesta's Theme of Trinity', Ma`rifat-e Adyan, 10(1), pp. 65-83
