معرفت ادیان

ضرورت بازخوانی آموزة جنگ مشروع در مسیحیت

الاهیات مسیحی در میراث سنّت یهودی ریشه دوانیده و خود را بر پایه های کهن آن بنیان نهاده است. مسیحیت در آموزه هایش، زایش هایی جدید نیز داشته است و همین امر، زمینه ساز گسترش آن در میان غیر بنی اسرائیلی ها شده است.

یکی از مسائلی که مسیحیت باید در برابر آن موضع می گرفت، موضوع جنگ است. رویارویی مسیحیت باستان با پدیدة جنگ کاملاً منفعل بوده است؛ شیوه ای که دوام چندانی نیافت و پس از تسلط کلیسا بر ارکان قدرت و تبدیل شدن آیین مسیحی به دین رسمیِ امپراتوری که منشأ اقتدار سیاسی کلیسا بود، به سرعت در اندیشة سیاسی علمای مسیحی تغییر کرد و فعّال شد؛ تغییری که به سبب آن، آوازهای جنگ طلبانه نیز به صدا درآمدند.

شاید بتوان گفت رویارویی نظامیِ دولت های مسیحی با دیگر ممالک جهان (مانند جنگ های صلیبی) زاییدة این تلقّی از مشروعیت جنگ در انگارة ارباب کلیسا بوده است. نکتة درخور درنگ این است که تلقّی افراطی در میان الاهی دانان مسیحی طرف داران کمتری داشته؛ اما تأثیر این تفکر بر سیاستمداران، عمیق تر بوده است.

به نظر می رسد عموم سیاستمداران ـ و نه لزوماً خداباوران ـ متناسب با منافع صرفاً دنیاییِ، سیستم های حکومتی خویش، آغاز یا پایان جنگ را محک می زنند. در این میان اگرچه سیاستمداران چندان تحت تأثیر برداشت های واقعی از دین و متون دینی در درستی یا غلط بودن اقدام به جنگ نباشند، اما این حقیقت پنهان کردنی نیست که تفسیرهای جنگ محورانه، همیشه شرایط روی آوری عمومی برای آغاز جنگ های بزرگ ـ به ویژه در جوامعی که صمیمانه دین ورزند ـ را فراهم کر ده و خطرپذیری چنین تصمیماتی را از سوی سیاستمداران کاهش داده اند.

اگر جوامع دینی ـ ازجمله کلیسا ـ به مبانی صلح معتقد باشد و دیدگاه های صلح طلبانه به روشنی در رفتارهای دولتی ظهور پیدا کند، حفظ حیات آدمی به یک ارزشِ بالاتر از منافعِ دنیایی تبدیل شده و روی آوری عمومی به درگیری های پر تلفات جهانی کاهش خواهد یافت. درگیری هایی که در دویست سال اخیر، بیشتر در جوامع مسیحی ای رخ داده که اتفاقاً دمای اعتقادات دینی در آنها بالاتر است، و الاهی دانانی چون کارل اشمیت به مثابة کاهنان جنگ به ایفای نقش پرداخته اند.

واژه شناسی جنگ

واژة «War» منشأ هندو- اروپایی دارد و احتمالاً از ریشة «wers» به معنای «اغتشاش و اختلاط» گرفته شده است. عزیمت «Wers» به خانوادة آلمانی از گروه زبان های هندوـ اروپایی باعث پیدایش گروه واژگانی با معانی نزدیک به ریشة اصلی اش شده است. «werza» به معنای پریشانی، مصداقی برای همین مدعاست که بعدها کلمة فرانسوی «werra» از نسخة آلمانی آن گرفته شد.1

کلمة «guerre» نیز، گویشی دیگر از واژة فرانسوی «werra» است. ورود این کلمه به زبان انگلیسی، حدود قرن دوازدهم گمانه زده می شود.2

«War» در حالت اسمی به معنای «جنگ» است. اشتقاق های مختلفی نیز از این واژه وجود دارد که با قدری تفاوت، معنایی نزدیک به همین مفهوم دارند؛ برای «warfare» معنایی خشونت بارتر از «War» دارد و معادل ستیز می باشد. «War» در اَشکال صرفی گوناگون، معناهای متفاوت به خود می گیرد؛ در شکل فعلی به معنای جنگیدن، در حالت وصفی به صورت «warlike» به معنای جنگی و در حالت اسم فاعلی به صورت «warrior» و به معنای جنگ جو است.3 واژة یونانی «πόλεμος» (po'-le-mos) به معنای جنگ، هجده بار و واژه «στρατεύω» (strä-tyü'-ō) به معنای کارزار، هفت بار در عهد جدید آمده است.4

میان دانشمندان الاهیات مسیحی، در فهم معنای لغوی کلمة جنگ اختلاف چندانی وجود ندارد و آنچه بحث برانگیز شده، یافت معنای اصطلاحی جنگ مبتنی بر الاهیات مسیحی است؛ از این رو، با مراجعه به برخی کاربردهای جنگ در عهد جدید، در کشف معنای اصطلاحی جنگ از دیدگاه کتاب مقدس خواهیم کوشید.

عهد جدید سرشار از کاربردهای متفاوت از واژة جنگ است. کاربردهایی که صرفاً وجه اشتراک آنها «ستیز» است. جنگ ها و نبردهای مختلفی در این مجموعه به تصویر کشیده شده اند. نبردهایی که ابزار آن نه شمشیر و گرز و کمند که زبان رزم جو است5 و نبردهایی که میان آسمانیان اتفاق می افتد6 و یا نبردهایی که به رمز و اشاره، یک طرف آنها را انسان و طرف دیگر را برّه معرفی می کند.7

جدا از نمونه های بالا، کاربرد لفظ جنگ در معنایی خاص مصطلح است. معنایی که چند رکن اصلی دارد:

أ. وجود سازمان نبرد؛8

ب. سامان دهی اقدام نظامی؛9

ج. تأمین هدفی مشخص.10

جایگاه جنگ در عهد جدید

براساس انسان شناسی ویژه ای که عهد جدید بیان می دارد، انسان موجودی است که هماره با خواست ها و تمایلاتی که از آنها رهایی ندارد، در حال نبرد است. خواست هایی که همیشه در پی تحصیل آنهاست و چه می شود کرد که این دنیا محدود است و چه بسا مطلوب تو در کف دیگری باشد؛ این دقیقاً همان مرحلة تضاد تمایلات است که عهد جدید از آن به جنگ درون تعبیر می کند و معتقد است که جنگ درون به ناچار به درگیری و خون ریزی می انجامد. آنجا که می گوید:

از کجا در میان شما جنگ ها و از کجا نزاع ها پدید می آید؟ آیا نه از لذّت های شما که در اعضای شما جنگ می کند؟ طمع می ورزید، و ندارید می کُشید و حسد می نمایید و نمی توانید به چنگ آرید و جنگ و جدال می کنید و ندارید؛ از این جهت که سؤال نمی کنید و سؤال می کنید و نمی یابید؛ از این رو، که به نیّت بد سؤال می کنید تا در لذّات خود صرف نمایید.11

اساساً عهد جدید، جنگ را امری ناگزیر می داند؛ ولی ناگزیر بودن، چیزی است و مطلوب بودن، چیزی دیگر. مرگ و بیماری قطعاً اموری ناگزیرند؛ ولی تا چه اندازه مطلوب انسان ها هستند؟

سخن بر سر این است که عهد جدید به واقعیت جنگ چگونه می نگرد؛ آن را می ستاید یا جامعه مسیحی را از آن بازمی دارد؟ واقعیت این است که عهد جدید هرگز به طور نظام مند از جنگ سخن به میان نیاورده و تنها در موارد خاص، به حسب مورد اشاره هایی بدان داشته12 یا نمونه هایی تاریخی را از باب نمایاندن قدرت و عدالت خدا13 بیان داشته و یا آن را به سان مظهر تبلور دشمنی در قرن های آینده به تصویر کشیده است.14

در بررسی منابع الاهیاتی به طور کلی می توان دو شیوه در پیش گرفت. نخست آنکه فارغ از فهم ایمان داران و به سان یک پدیده متن را واکاوی کنیم و تحلیل هایی صرفاً مبتنی بر فهم مخاطب از آن به دست دهیم و یا اینکه به سراغ سنت موثق تفسیری رفته و فهمی سازوار و دارای الگوهایی معتبر جست وجو کنیم.

در نگاهی سطحی به عهد جدید با دو گروه از آموزه ها روبه رو خواهیم بود؛ تعالیم ناظر به محوریت صلح و جنگ ستیزی و شواهد ناظر به پذیرش جنگ به عنوان یک واقعیت اجتماعی و دعوت از مؤمنین برای آماده شدن به منظور تدارک جنگ یا جنگ های دینی.

آنچه در پی می آید، تصویری است اولیه از سنخ نگاری آیات عهد جدید که در ادامه با دیدگاه های مفسران عهد جدید مشروب شده است.

صلح محوری

نظر نخست ابراز می دارد که صلح، شالودة حیات مسیحی را سامان داده و مکتوبات عهد جدید را بدین منظور به گواهی طلبیده است.

در بررسی دیدگاه نخست با توجه به نبود نظامی مشخص از نظریة جنگ در عهد جدید، ابتدا به صورت بررسی ترتیبی با تقسیم عهد جدید به چند بخش به استخراج شواهد مدعا در هریک دربارة جنگ می پردازیم و سپس اصول و مبانی این اندیشه را ذکر می کنیم.

اناجیل و ایده جنگ

اناجیل به عنوان سیرة تجسّد کلمه، تصویری از عیسی به نمایش می گذارند که با آنچه منتظرانش آرزو داشتند، کاملاً متفاوت است.

عیسای اناجیل، همان مسیحای موعود بنی اسرائیل است که ظهور کرده و به تمام معنا، وعدة الهی را محقق ساخته است؛ اما او هرگز در غلبة نظامی بر دشمنانش پیروز نیست یا اساساً در پی پیروزی نبوده است. او بر آن است تا با رنج خود، پیروزی را برای پیروانش به ارمغان آورد.

حکومت و جلال و شوکت زمین در دیدگاه عیسای اناجیل، وسوسه ای از سوی شیطان و صرفاً ثمرة سجده برای غیر یهوه است.15 در تفسیرهای متی، تصریح می شود که تبیین ملکوت آسمانی عیسی مسیح، سرآمد برنامه های انجیل متی بوده است. آرند ریمرز می گوید: «انجیل متی عنوان ملکوت آسمان ها را سی و دو مرتبه به کار برده است تا تأکید ورزد که عرصة این حکمرانی، آسمان است، نه زمین.»16

عیسای ناصری، در اجرای برنامه اش، استفاده از خشونت را برنمی تابد و هرگز نمی خواهد یا امکانش برای وی حاصل نمی شود تا دشمنانش از بنی اسرائیل را تأدیب و مفهوم جدیدی از اسرائیل را ابراز کند.17 او وارثان خود را رسول می نامد، نه امیران جنگی.18 او شاگردانش را می آموزد که خدمتکاران مردم باشند، نه خدایگان ایشان. آنجا که می گوید:

عیسی ایشان را خوانده، به ایشان گفت: می دانید آنانی که حکّام امت ها شمرده می شوند، بر ایشان ریاست می کنند و بزرگانشان بر ایشان مسلّط اند؛ لیکن در میان شما چنین نخواهد بود؛ بلکه هرکه خواهد در میان شما بزرگ شود، خادم شما باشد و هرکه خواهد مقدّم بر شما شود، غلام همه باشد؛ زیرا که پسر انسان نیز نیامده تا مخدوم شود؛ بلکه تا خدمت کند و تا جان خود را فدای بسیاری کند.19

مایلز20 در تفسیر خود بر این بخش از عهد جدید آورده است: این فراز از عهد جدید به حواریون می آموزد که به سان عیسی، یگانه فرزند و خدمت گزار ارادة خدا باشند؛ همو که پیش از دیگران برای خدمت گزاری آماده بود.

حواریون فراخوانده نشده اند برای آقایی و سروری؛ بلکه برای خدمت و شبانی.21

موعود ناصری، شاگردانش را تعلیم می دهد که خود را برای تازیانه خوردن و عذاب کشیدن آماده سازند و نه برای جنگیدن یا حکم راندن. او می گوید:

لیکن شما از برای خود احتیاط کنید؛ زیرا که شما را به شوراها خواهند سپرد و در کنایس تازیانه ها خواهند زد و شما را پیش حکّام و پادشاهان به خاطر من حاضر خواهند کرد تا بر ایشان شهادتی شود و لازم است که انجیل اوّل بر تمام امت ها موعظه شود و چون شما را گرفته، تسلیم کنند، میندیشید که چه بگویید و متفکّر مباشید؛ بلکه آنچه در آن ساعت به شما عطا شود ، آن را گویید؛ زیرا گوینده، شما نیستید، بلکه روح القدس است. آن گاه برادرِ برادر را و پدرِ فرزند را به هلاکت خواهند سپرد و فرزندان بر والدین خود برخاسته؛ ایشان را به قتل خواهند رسانید و تمام خلق به جهت اسم من، شما را دشمن خواهند داشت؛ اما هرکه تا به آخر صبر کند، همان نجات یابد.22

در تفسیر این فرازها، میان الاهی دانان مسیحی، اختلاف نظرهایی وجود دارد. در جایی تصریح می شود که باید در این فراز، بیشتر دقت کرد؛ زیرا عیسی ما را به صلح مطلق فرانخوانده است، چراکه می گوید: «لازم است که اول، انجیل بر تمام امت ها موعظه شود»؛ در واقع این مطلب، بیان کنندة این است که تحمّل رنج و مصیبت برای امت مسیحی بدون انجام اقدام متقابل، حرکتی ابدی نیست و اقدامی زمانمند است و انتهایش نیز، اتمام حجّت بر امت ها است و پس از ابلاغ پیام، دیگر جایی برای ملاحظه و تحمّل نیست؛ چراکه خدا هرگز کسی را بدون اخطار قبلی داوری نکرده است.23

اما هنری متی،24 تفسیری دیگر به دست می دهد و می گوید:

عیسی حواریونش را گوشزد می کند که آنها نباید دست پاچة شیپورهای جنگ شوند (و بی درنگ به جنگ درآیند)؛ بلکه باید از آن احساس خطر کنند. گناه ما در جنگ هاست و جنگ ها از شهوت آدمیان سرچشمه می گیرند؛ اما در زمان هایی، مردم بیشتر درگیر جنگ اند. عیسی در زمانه ای زاده شد که صلح بیشتر بود، اما به زودی و بعد از رفتن عیسی، جنگ ها غالب خواهند شد و ملت ها بر علیه دیگر ملل، و حکومت ها بر ضد دیگر حکومت ها برخواهند خاست.

و آن سان چه کسی بر ایشان انجیل را موعظه خواهد کرد؟ چراکه در جنگ ها قوانین ساکت اند.25 اما این نباید شما را متعجب کند و شما باید مأموریت خویش را دنبال کنید؛ زیرا جنگ (نه کار شما که) ارادة خداست بر عقوبت نابکاری یهودیان.26

اعمال رسولان و آموزة جنگ

کلیسای نخستین نیز، راه مسیح را ادامه می دهد. اعمال رسولان، تصویری از چگونگی برخورد رهبران مسیحیت با دشمنان خود را رسم می کند که در آن، تنها سلاح ایشان، خدمت و موعظه به مردم در برابر کشتار، شکنجه و خون ریزی وصف نشدنی ای است که عموماً یهودیان طرح ریزی می کنند.27

نامه های پولس و مسئلة جنگ

خدا خود بر ایجاد صلح و آشتی با دشمنانش و همة گناهکاران پیش قدم شده. او بهترین داشتة خود (یگانه فرزندش) را برای رنج کشیدن به خاطر انسان و نجات او قربانی کرده است28. این خود، اصلی را برای چگونگی برخورد با دشمنان پایه ریزی می کند که در نامه های پولس بدان اشاره شده است:

برکت بطلبید؛ بر آنانی که بر شما جفا کنند، برکت بطلبید و لعن مکنید. خوشی کنید با خوشحالان و ماتم نمایید با ماتمیان. برای یکدیگر همان فکر داشته باشید و در چیزهای بلند فکر مکنید؛ بلکه با ذلیلان مدارا نمایید و خود را دانا مشمارید. هیچ کس را به عوض بدی، بدی مرسانید. پیش جمیع مردم، تدارک کارهای نیکو بینید. اگر ممکن است به قدر قوة خود با جمیع خلق به صلح بکوشید. ای محبوبان! انتقام خود را مکشید؛ بلکه خشم را مهلت دهید؛ زیرا مکتوب است، یهُوَه می گوید که انتقام از آنِ من است، من جزا خواهم داد؛ پس اگر دشمن تو گرسنه باشد، او را سیر کن و اگر تشنه است، سیرابش نما؛ زیرا اگر چنین کنی، اخگرهای آتش بر سرش خواهی انباشت. مغلوب بدی مشو؛ بلکه بدی را به نیکویی مغلوب ساز.29

مفسران کتاب مقدس از این بخش ها به روشنی ممنوعیت جنگ را می فهمند. عباراتی این چنین به وفور در این گونه تفسیرها به چشم می خورد که معتقد است نیکی به دشمنان، روح همة تعالیم و فرمان های عیسی است. او می آموزد برحذر باشید از اینکه مغلوب دشمنان شوید و مغلوب دشمنان شدن، پیمودن راه ایشان در دشمنی و جنگ است و فرامی خواند بر پیروزی بر ایشان و این پیروزی از نیکی به آنها، سیر کردن گرسنگانشان و نوشانیدن تشنگان ایشان سرچشمه می گیرد.30

دیگر رساله ها و مسئلة جنگ

در عبرانیان این مسئله به روشنی پذیرفته شده که سنّت رویارویی با دشمنان، سنّت صلح، صبر و مدارا بوده است.31 رسالة یعقوب با نگاهی منفی به مسئلة جنگ، آن را زاییدة شهوات و هوس ها معرفی می کند.32 نامة پطرس، فرایندی از نوع رویارویی جامعة مسیحی با مشکلات پیش رو را به تصویر می کشد. او رنج را شایستة آدمی و لازمة آزمون ایمان او33 و مرگ با رنج و مصیبت در راه هدف را منهای جنگ و نبرد سنّت مسیح می داند34 و در پایان، تنها راه نجات را پیمودن همین الگو (رنج برای انسان، تحمّل سختی ها در برابر دشمنان به جای جنگ و درگیری با ایشان) را تنها راه نجات معرفی می کند.35

مکاشفه و بره جنگ

مکاشفه، رکن اصیل باور آخرالزمانی در مجموعه نوشته های عهد جدید است. این اثر به روشنی خبر از بروز جنگ و درگیری های متعدد در عصر پایانی می دهد، اما چنین به نظر می رسد که نقش جامعة کلیسایی از دیدگاه این نوشته، به یک ناظر بی طرف شبیه است.

نگارندة مکاشفه، چنین می نگرد که پیروزی در سایة خون بره و شهادت کلمه به دست خواهد آمد.36

پنج فرمان صلح در عهد جدید

با مطالعة عهد جدید، فرازهایی که می توانست مؤید دیدگاه صلح محوری باشد در بالا ذکر شد؛ اما با نگاهی یک پارچه به مجموع نوشته های عهد جدید می توان اصولی را به دست آورد که این اصول، پایه و مبنای تفکّر صلح محوری را شکل می دهند. مهم ترین این اصول، پنج فرمان هستند که در ذیل گزارشی از یکایک آنها ذکر شده است.

1. عشق الاهی

در زبان یونانی، واژگانی چند وجود دارد که بر معنای مشترک عشق با قدری تفاوت نسبت به یکدیگر دلالت می کند. در برخی از آنها چون φιλέω (fē-le'-ō)، جنبه های علاقه جنسیتی، اهمیت فزون تری دارد؛ الفاظی مانند υἱός (hwē-o's) روابط نسبی را پررنگ تر بیان می کنند. در این میان، واژة ἀγάπη (ä-gä'-pā) بیشتر از واژگان هم تراز خود بر حب خدا و عشق به آفریدگار تأکید می کند.

البته این بدان معنا نیست که این الفاظ به جای یکدیگر به کار نروند؛ بلکه منظور این است که الفاظ به دقت ادبی، در معنایی که به دوش می کشند تفاوت هایی با یکدیگر دارند؛ از این رو، شاهدیم که واژة «φιλόθεος» (fē-lo'-the-os) در عهد جدید به معنای عاشق خدا استفاده می شود که ترکیبی از φίλος (fē'-los) و θεός (the-o's) است.

کلمة ἀγάπη (ä-gä'-pā) بیش از 116 بار در خلال 106 فراز از عهد جدید ذکر شده است که عموماً به معنای عشق به خدا یا اعمال نیک ناشی از محبت (مانند دستگیری از دیگران) است.37

عشق الهی در مسیحیت، هدیه ای است که روح القدس به مؤمن ارزانی می دارد. در نامه به رومیان، چنین می خوانیم: «و امید باعث شرمساری نمی شود؛ زیرا که محبت خدا در دل های ما به روح القدس که به ما عطا شد، ریخته شده است.»38

آداب و ویژگی های عشق الهی این گونه به تصویر کشیده می شود:

اگر به زبان های مردم و فرشتگان سخن گویم و محبت نداشته باشم، مثل نحاس صدادهنده و سنج فغان کننده شده ام و اگر نبوّت داشته باشم و جمیع اسرار و همة علم را بدانم و ایمان کامل داشته باشم، بحدّی که کوه ها را نقل کنم و محبت نداشته باشم، هیچ هستم. و اگر جمیع اموال خود را صدقه دهم و بدن خود را بسپارم تا سوخته شود و محبت نداشته باشم، هیچ سود نمی برم. محبت، حلیم و مهربان است. محبت، حسد نمی برد؛ محبت، کبر و غرور ندارد؛ اطوار ناپسندیده ندارد و نفع خود را طالب نمی شود؛ خشم نمی گیرد و سوءظنّ ندارد، از ناراستی خوش وقت نمی گردد؛ ولی با راستی شادی می کند. در همه چیز صبر می کند و همه را باور می نماید. در همه حال امیدوار است و هر چیز را متحمل می باشد.

محبت هرگز ساقط نمی شود و اما اگر نبوت ها باشد، نیست خواهد شد و اگر علم، زایل خواهد گردید؛ زیرا جزئی علمی داریم و جزئی نبوّت می نماییم؛ لکن هنگامی که کامل آید، جزئی نیست خواهد گردید. زمانی که طفل بودم، چون طفل حرف می زدم و چون طفل فکر می کردم و مانند طفل تعقّل می نمودم، اما چون مرد شدم، کارهای طفلانه را ترک کردم؛ زیرا که الحال در آینه به طور معما می بینیم؛ لکن آن وقت روبه رو. الآن جزئی معرفتی دارم؛ لکن آن وقت خواهم شناخت؛ چنانکه نیز شناخته شده ام و الحال این سه چیز باقی است: یعنی ایمان و امید و محبت؛ اما بزرگتر از اینها، محبت است.39

عشق به خدا، تفسیر همة تورات و مهم ترین حکم شریعت از دیدگاه عیسی است. وی می گوید:

و یکی از ایشان که فقیه بود، از وی به طریق امتحان سؤال کرده گفت: ای استاد! کدام حکم در شریعت بزرگ تر است؟ عیسی وی را گفت: اینکه یهُوَه، خدای خود را به همة دل و تمام نفس و تمام فکر خود محبت نما. این است حکم او ّل و اعظم.40

عشق الهی ـ با اوصافی که گفته شد ـ چنان گسترده است که محبت به دشمنان را نیز دربر می گیرد:

شنیده اید که گفته شده است: همسایة خود را محبت نما و با دشمن خود عداوت کن؛
اما من به شما می گویم که دشمنان خود را محبت نمایید و برای لعن کنندگان خود،
برکت بطلبید و به آنانی که از شما نفرت کنند، احسان کنید و به هر که به شما فحش
دهد و جفا رساند، دعای خیر کنید تا پدر خود را که در آسمان است، پسران شوید؛ زیراکه آفتاب خود را بر بدان و نیکان طالع می سازد و باران بر عادلان و ظالمان می باراند؛ زیرا هرگاه آنانی را محبت نمایید که شما را محبت می نمایند چه اجر دارید؟ آیا باج گیران چنین نمی کنند؟ و هرگاه برادران خود را فقط سلام گویید، چه فضیلت دارید؟ آیا باج گیران چنین نمی کنند؟ پس شما کامل باشید؛ چنان که پدر شما که در آسمان است کامل است.41

هنری متی در تفسیر این فرمان می گوید:

دانشوران یهودی، وقتی کلمه همسایه را به کار می برند، منظورشان صرفاً همشهریان، هم خونان و هم کیشانشان است و همینان اند که باید با چشم دوستی نگریسته شوند؛ اما عیسی مسیح ما را می آموزد تا تمام هر آنچه خوبی در توان داریم بر همة ارزانی کنیم؛ به ویژه (افزون بر حیات مادی) بر روح ایشان. ما باید همه را دعا کنیم. آن سان که دیگران خوبی را با خوبی پاسخ می گویند، ما باید دشمنی را نیز به خوبی پاسخ دهیم... این گونه از خدا استدعا می کنیم تا ما را فرزندان خویش قرار دهد.42

ترویج صلح

در تمام رساله های عهد جدید ـ به جز یک مورد ـ واژة یونانی εἰρήνη (ā-rā'-nā) ذکر شده است که به معنای هم زیستی مسالمت آمیز و دوستانه با دیگران است.

صلح و هم زیستی مسالمت آمیز ـ نه چون یک توصیه صرف که به عنوان یک وظیفة دینی برای مؤمنان ذکر می شود؛ وظیفه ای که تا توان در بدن وجود دارد، از آدمی ساقط نمی شود.

اصل مدارا و صلح در تعامل با دیگران به هم کیشان منحصر نبوده و بیگانگان را نیز دربرمی گیرد. در نامه به رومیان، دربارة این وظیفه چنین آمده است:

اگر ممکن است به قدر قو ّه خود با جمیع خلق به صلح بکوشید. ای محبوبان! انتقام خود را مکشید؛ بلکه خشم را مهلت دهید؛ زیرا مکتوب است یهُوَه می گوید که انتقام از آنِ من است، من جزا خواهم داد؛ پس اگر دشمن تو گرسنه باشد، او را سیر کن و اگر تشنه است، سیرابش نما، زیرا اگر چنین کنی، اخگرهای آتش بر سرش خواهی انباشت. مغلوب بدی مشو؛ بلکه بدی را به نیکویی مغلوب ساز.[43]

نفی انتقام جویی

با بررسی مفاد برخی از قطعاتی که بدانها اشاره شد، می توان این حقیقت را دریافت که انتقام جویی چندان نمی تواند یک رفتار دینی پذیرفته شده در مسیحیت تلقّی شود و در موارد متعدد نیز، این مسئله نکوهش، و خیراندیشی به سان جایگزینی برای آن تبدیل شده است.

کتاب مقدس با توجه به این واقعیت به مؤمنان چنین سفارش می کند:

شنیده اید که گفته شده است، چشمی به چشمی و دندانی، به دندانی لیکن من به شما می گویم با شریر مقاومت مکنید؛ بلکه هرکه به رخسارة راست تو طپانچه زند، دیگری را نیز به سوی او بگردان و اگر کسی خواهد با تو دعوا کند و قبای تو را بگیرد، عبای خود را نیز بدو واگذار و هرگاه کسی تو را برای یک میل مجبور سازد، دو میل همراه او برو. هرکس از تو سؤال کند، بدو ببخش و از کسی که قرض از تو خواهد، روی خود را مگردان.[44]

پادشاه الاهی

آنچه با آمدنِ عیسی برای یهودیان منتظر روی داد، سلسله وقایعی بود بسیار متفاوت از پیشگویی ها. عیسایی که اکنون خود را پادشاه یهود می خوانَد، نه نسبش با داوود سازگار است و نه حتی توان مقابله با دشمنانش را دارد. عیسی به پادشاهی تبدیل شده که دائماً در حال سفر و اسارت است.

این وضعیت می توانست انهدام هرگونه ایمان به او را در پی داشته باشد و حلقة حامیانش را پراکنده سازد؛ از این رو، نوبت رسید به ارائة باوری جدید از مفهوم اسرائیل، پادشاهی و رنج.

در این بازخوانی نوین، اعتقاد به یک پادشاهی عظیم، آن جهانی و الاهی وعده داده می شود که فرمانروای مطلق آن، عیسی است و مؤمنان به او و اعمال نجات بخشش می توانند از فیض حضور در آن برخوردار شوند. عیسی خود در این باره می گوید:

عیسی جواب داد که پادشاهی من از این جهان نیست. اگر پادشاهی من از این جهان می بود، خد ّام من جنگ می کردند تا به یهود تسلیم نشوم؛ لیکن اکنون پادشاهی من از این جهان نیست.[45]

ترویج این اندیشه، اولاً تحمل سختی ها را برای تازه مؤمنان آسان کرد و ثانیا؛ آنها را با امید به برپایی حکومتی مقتدر و فراگیر، به انتقام نهایی از ستمکاران وعده می داد؛ وعده ای که منطقا نوعی مماشات در برخورد را در پی داشت.

ارزش حیات انسان

در یک تلقّی رایج از الاهیات مسیحی، انسان موجودی شایسته و آفریده ای ویژه است؛ به گونه ای که خدا برای نجات او، هرچه دارد انجام می دهد و در نهایت کار به جایی می رسد که خدا بر آن می شود تا برای نجات انسان، یگانه پسرش را فدیة آدمی سازد تا این پسر محبوب خدا به خاطر نوع انسان، جسم پذیرد، عذاب شود و به صلیب رود؛ باشد تا آدمی، مهیای ملکوت گردد.

انسان مخلوق و آفریدة خداست؛ پس کسی حقّ گرفتن جان او یا لطمه زدن به او را ندارد؛ مگر به خواست خدا.

با توجه به پنج اصلی که ذکر شد، عهد جدید انسان را به نهایت صلح و دوستی فرا می خواند. فراخوانی عام، دربرگیرنده و بسیار گسترده.

جنگ محوری

دیدگاه مقابل صلح محوری، معتقد است که وضعیت موجود در مسیحیت باستان به گونه ای رقم خورد که عملاً امکانی برای برخورد با مخالفان وجود نداشت و سفارش های پی درپی به حیات خنثی در برابر دشمنان، نه یک توصیة رفتاری اصیل که راه حلی برای بقا در وضعیت اضطراری بوده است.

این گروه معتقدند اولاً، جامعة مسیحی با توجه به آموزه هایی مسیحایی که در یهودیت وجود داشت، انتظار پادشاهی مقتدر را داشتند و ثانیاً، این نه انتظاری به گزاف که با توجه به معتبر بودن عهد عتیق، فی الجمله برای مسیحیان پشتوانه ای الاهیاتی داشته است؛ از این رو، عیسی مسیح اگر همو باشد که باید، پس هم براساس اندیشة یهودی و هم براساس پشتوانة الاهیاتی عهد عتیق باید برای مسیحیان فرمانروایی مقتدر و پادشاهی پیروزمند باشد.

دیدگاه جنگ محوری با واکاوی عهد جدید، نمونه ها و شواهدی را برای تأیید نظر خویش ارائه می دهد.

توصیه های جنگ مآبانه

عهد جدید توصیه هایی فراوان دارد که اساساً سنخیتی با سفارش یک استاد اخلاق یا معلم به شاگردانش ندارد و بیشتر به فرامین نظامی پیش از آغاز عملیات جنگی می ماند.

عیسی در آغاز انقلاب اجتماعی، دینی و سیاسی خود چنین می گوید:

گمان مبرید که آمده ام تا سلامتی بر زمین بگذارم. نیامده ام تا سلامتی بگذارم؛ بلکه شمشیر را؛ زیرا که آمده ام تا مرد را از پدر خود و دختر را از مادر خویش و عروس را از مادرشوهرش جدا سازم و دشمنان شخص، اهل خانة او خواهند بود.

و هرکه پدر یا مادر را بیش از من دوست دارد، لایق من نباشد و هرکه پسر یا دختر را از من زیاده دوست دارد، لایق من نباشد و هرکه صلیب خود را برنداشته از عقب من نیاید، لایق من نباشد. هر که جان خود را دریابد، آن را هلاک سازد و هرکه جان خود را به خاطر من هلاک کرد، آن را خواهد یافت.46

بی. دبلیو. جانسونز با اشاره به این قسمت از انجیل متی، ابراز می دارد:

مسیح آمده تا صلح را محقق سازد و این ناشدنی است، مگر با چیرگی بر شر؛ شری که در مسیر صلح جای گرفته است. بنابراین هماره موعظة انجیل و راستی برای شر و بدی، برانگیزاننده خواهد بود. شر خواهد کوشید تا صلح و امن را پیش از برتری اش به زیر کشد. از آنجا که فرجام بزرگِ وعده داده شده به وسیلة مسیح صلح است، پس نتیجة سریع و لاجرمِ آمدنش، مخالفت ها و خون ریزی ها(یی که راه به صلح می برند)، خواهد بود.47

عیسی اندکی پیش از دستگیر شدنش، آخرین وصیت خود را به شاگردانش می گوید. معمولاً چنین است که آخرین وصایای یک رهبر، دربردارندة مهم ترین مسائل حیات مکتب او و ضامن بقای اندیشه اش است. پس انتظار این است که وصیت عیسی به شاگردانش، عصارة همة توصیه های او در ادوار گذشته و ضامن حیات مکتب نوبنیانش در آینده باشد.48

او به شاگردان چنین می گوید:

و به ایشان گفت: هنگامی که شما را بی کیسه و توشه دان و کفش فرستادم، به هیچ چیز محتاج شدید؟ گفتند: هیچ؛ پس به ایشان گفت: لیکن الآن هرکه کیسه دارد، آن را بردارد و همچنین توشه دان را و کسی که شمشیر ندارد، جامة خود را فروخته آن را بخرد، زیرا به شما می گویم که این نوشته در من می باید به انجام رسد؛ یعنی با گناهکاران محسوب شد؛ زیرا هرچه در خصوص من است، انقضا دارد. گفتند: ای سرور! اینک دو شمشیر. به ایشان گفت: کافی است.49

تفسیر فراز بالا، یکی از پرحاشیه ترین بخش های انجیل بوده و تفسیرهایی در غایت اصطکاک از آن به دست داده شده است.

جانسونز معتقد است که نباید این فراز را نحوی و لغوی معنا کرد؛ بلکه مسیح با عباراتی درخور تأمّل و به صورتی سمبلیک، خبر از آینده می دهد؛ آینده ای چنان بغرنج که طی آن، هر کسی در کنار خود دشمنی خواهد داشت؛50 اما رابرتسون، این فرمان را دستوری روشن برای حمله و جنگ می داند؛ جنگی دفاعی در برابر دشمنی که آمدنش حتمی است.51

مسئلة برخورد قهرآمیز با مخالفان ـ در صورت امکان ـ یک تعلیم از سوی عیسی نزد شاگردان به رسمیت شناخته شده بود؛ از این رو، نگاشته های پولس که مبلغ مسیحیت مالامال است، از مفاهیمی چون جنگ، عدالت، داوری و اسلحه.52

برخورد قهرآمیز عیسی

عیسی در نخستین رویارویی با سیستم اقتدار اجتماعی یهود، به شدیدترین شکل ممکن با نمادهای حکومت کاهنی برخورد می کند.

معبد، محلّ حاکمیت حاخامی و نقطة پرگار تفکّر دینی یهود در آن عصر را رقم می زد. بدیهی است که برخورد با معبد به سان نماد حکومت دینی یهود، نشانه ای است از اندازة جدیت عیسی در برخورد قهرآمیز با نظم اجتماعی موجود و عمق تفاوت آنچه به عنوان تفکر عیسوی استوار خواهد شد با آنچه یهودیان تاکنون در انتظارش بوده اند را به نمایش می گذارد.

اینکه عیسی شلاق به دست، میز صرافان، تجّار و وابستگان به ساختار کاهنی را واژگون می کند، به روشنی این پیام را می رساند که حرکت من، نه یک حرکت صرفاً اندیشه ای که یک حرکت تحول خواه اجتماعی است که از توسل به خشونت در پیشبرد اهدافش بیمی ندارد.

مرقس واقعه را چنین شرح می دهد:

پس وارد اورشلیم شدند و چون عیسی داخل هیکل گشت به بیرون کردن آنانی که در هیکل خرید و فروش می کردند، شروع نمود و تخت های صر ّافان و کرسی های کبوترفروشان را واژگون ساخت و نگذاشت کسی با ظرفی از میان هیکل بگذرد و تعلیم داده، گفت: آیا مکتوب نیست که خانة من، خانة عبادتِ تمام امت ها نامیده خواهد شد؟ اما شما آن را مغارة دزدان ساخته اید.

چون رؤسای کَهنَه و کاتبان این را بشنیدند، درصدد آن شدند که او را چطور هلاک سازند؛ زیراکه از وی ترسیدند؛ چون که همة مردم از تعلیم وی متحیّر می بودند.53

صلح راه کار ثانوی

عیسی در قالب تمثیلی روشن به شاگردانش می آموزد که در صورت امکان و پس از بررسی دقیق شرایط، اقدام نظامی به منظور رسیدن به اهداف نهضت نوین عیسوی، امری پسندیده است، البته باید آسیب ها و هزینه های جنگ به خوبی بررسی شود تا در صورت صلاحدید بدان اقدام شود. براین اساس صلح، یک راهکار ثانوی است و برای زمانی مطلوب است که راهکار نخستین (رویارویی نظامی) امکان پذیر یا به صلاح نباشد.

عیسی به منظور تبیین دیدگاه بالا به شاگردانش چنین می گوید:

کدام پادشاه است که برای مقاتله با پادشاه دیگر برود، جز اینکه او ّل نشسته تأمل نماید که آیا با ده هزار سپاه، قدرت ِ مقاومت کسی را دارد که با بیست هزار لشکر بر وی می آید؟ والّا چون او هنوز دور است، ایلچی ای فرستاده تا شروط صلح را از او درخواست کند؛ پس همچنین هریک از شما که (که در این راه) تمام مایملک خود را ترک نکند، نمی تواند شاگرد من شود.54

آن گونه که از فراز بالا پیداست، صلح در صورتی پسندیده است که اقدام نظامی جهت شکست دشمن، امکان اجرایی شدن نداشته باشد و برای یک حاکم، شایسته است تا پیش از هر تصمیمی به عواقب آن بیندیشد و در این راستا، هرگز جنگ قبح ذاتی ندارد، بلکه صرفاً در صورتی که کارشناسان نظامی آن را نافرجام بدانند می توان از آن چشم پوشی کرد و به سراغ گزینة بعدی که طرح صلح است، پیش رفت.

پیروی از حکومت ها

ادیان دربارة حکومت ها، مواضع مختلفی می گیرند. تعالیم عیسی در نگاهی بسیط ـ به ویژه در عصر پیدایی اش ـ بدون پیشنهاد گونة خاصی از شیوه و ساختار حکومتی، مؤمنان خویش را به اطاعت از قوانین حاکم موظف می داند. بر این اساس حکومت ها، معتبر، موجه و واجب الاطاعه هستند.

بدیهی است که یکی از اقدامات جاری هر حکومتی، جنگ به منظور گسترش حاکمیت یا تثبیت آن است. اگر تبعیت از حکومت ها به طور مطلق پذیرفته شد، آن گاه لازمة منطقی آن، موجّه بودن شرکت در نبردها و جنگ ها به سبب فرمان حکومت هاست. عهد جدید، منشأ لزوم فرمانبرداری از حکومت ها را چنین می داند که هر حاکمیتی، اقتدار و حکومت خود را از خدا به عاریت دارد؛ از این رو، هرچه حکومت قوی تر باشد، گویا بیشتر به قادر بودن خدا نزدیک شده است؛ از این رو، حکم می شود که از قدرت های برتر فرمان ببرید.

تسلیم در برابر قوای قاهرة نظامی تا بدانجا به رسمیت شناخته می شود که از دیدگاه یک رسالة مهم در عهد جدید، هرگونه مقاومت در برابر چنین نیرویی و به هر دلیلی، مذموم و محکوم به شکست است و حاکم در هرگونه استفاده از شمشیر به منظور درهم شکستن نظرات مخالفان مجاز است.

در نامه به رومیان چنین آمده است:

هر شخص، مطیع قدرت های برتر بشود؛ زیراکه قدرتی جز از خدا نیست و آنهایی که هست، از جانب خدا مرتب شده است. حتّی هرکه با قدرت مقاومت نماید، مقاومت با ترتیب خدا نموده باشد و هرکه مقاومت کند، حکم بر خود آورد، زیرا از حکام، عمل نیکو را خوفی نیست؛ بلکه عمل بد را؛ پس اگر می خواهی که از آن قدرت ترسان نشوی، نیکویی کن که از او تحسین خواهی یافت؛ زیرا خادم خداست برای تو به نیکویی؛ لکن هرگاه بدی کنی، بترس؛ چون که شمشیر را عبث برنمی دارد؛ زیرا او خادم خداست و با غضب، از بدکاران انتقام می کشد؛ برای همین هم لازم است که مطیع او شوی....55

وصف مکررِ نیروهای نظامی

بسیار تأمّل برانگیز خواهد بود که عهد جدید یعنی کتابی که علمای یهود، کاهنان، صدوقیان، فریسیان و همة مشاغل رسمی موجود در معبد را به شدّت با تازیانة انتقاد می نوازد، از یک گروه خاص چندمین بار تجلیل کند.

نیروهای نظامی و لشگریان که نماد جنگ و خون ریزی در آن دورة تاریک اند، همیشه مورد تفقّد عهد جدید قرار گرفته اند. بدیهی است که این لطف، نه به سبب انسان بودن ایشان که به جهت سرباز بودنشان است؛ زیرا اگر چنین نبود، باید همچون صرّافان به تغییر رویه سفارش می شدند. حال آنکه عیسی، ایشان را به عمل به وظایف لشگری آنها و تعدی نکردن از قوانین و فرامین فرامی خواند. وظایف یک لشگر چیست؟ آیا جنگ با دیگران، اصلی ترین فلسفة وجودی جنگاوران نیست؟

جای جای عهد جدید، پر است از توصیه های اخلاقی و تمجید از نظامیان که در پایین به برخی از آنها اشاره می کنیم.

شفای خادم میرسپاه و مؤمن بی نظیر خواندن وی

و چون عیسی وارد کفرناحوم شد، یوزباشی ای نزد وی آمد و بدو التماس نموده، گفت: (ای آقا خادم من، مفلوج در خانه خوابیده و به شد ّت متألّم است. عیسی بدو گفت: من آمده، او را شفا خواهم داد. یوزباشی در جواب گفت: ای آقا! لایق آن نی ام که زیر سقف من آیی، بلکه فقط سخنی بگو و خادم من صحّت خواهد یافت؛ زیراکه من نیز، مردی زیر حکم هستم و سپاهیان را زیردست خود دارم. چون به یکی گویم برو، می رود و به دیگری بیا، می آید و به غلام خود، فلان کار را بکن، می کند. عیسی چون این سخن را شنید متعجب شده به همراهان خود گفت: هر آینه به شما می گویم که چنین ایمانی در اسرائیل هم نیافته ام و به شما می گویم که بسا از مشرق و مغرب آمده در ملکوت آسمان با ابراهیم و اسحاق و یعقوب خواهند نشست؛ اما پسران ملکوت، بیرون افکنده خواهند شد در ظلمت خارجی؛ جایی که گریه و فشار دندان باشد.56

الهام و مکاشفه یوزباشی

کرنیلیوسِ یوزباشی، مردِ صالح و خداترس و نزد تمام طایفة یهود نیک نام، از فرشتة مقدّس الهام یافت که تو را به خانة خود بطلبد و سخنان از تو بشنود؛ پس ایشان را به خانه برده، مهمانی کرد و فردای آن روز، پطرس برخاسته همراه ایشان روانه شد و چند نفر از برادران یافا همراه او رفتند.

روز دیگر وارد قیصریه شدند و کرنیلیوس خویشان و دوستان خاصّ خود را خوانده، انتظار ایشان می کشید. چون پطرس داخل شد، کرنیلیوس او را استقبال کرده بر پاهایش افتاده، پرستش کرد؛ اما پطرس او را برخیزانیده، گفت: برخیز. من خود نیز، انسان هستم. و با او گفت وگو کنان به خانه درآمده، جمعی کثیر یافت؛ پس بدیشان گفت: شما مطّلع هستید که مرد یهودی را با شخص اجنبی معاشرت کردن یا نزد او آمدن، حرام است؛ لیکن خدا مرا تعلیم داد که هیچ کس را حرام یا نجس نخوانم. از این جهت به مجرّد خواهش شما، بی تأمل آمدم و الحال می پرسم که از برای چه مرا خواسته اید.

کرنیلیوس گفت: چهار روز قبل از این تا این ساعت روزه دار می بودم و در ساعت نهم در خانة خود دعا می کردم که ناگاه شخصی با لباس نورانی پیش من بایستاد و گفت: ای کرنیلیوس! دعای تو مستجاب شد و صدقات تو در حضور خدا یادآور گردید. پس به یافا بفرست و شمعونِ معروف به پطرس را طلب نما که در خانة شمعون دباغ به کنارة دریا مهمان است. او چون بیاید، با تو سخن خواهد راند.57

موارد دیگری نیز از این دست وجود دارند که از گرایش عیسی و شاگردانش به نظامیان و لشگریان حکایت دارند.58

پادشاه شمشیر دهان

همیشه اصل مشترکی در ادیان الهی وجود دارد که به باز آمدن فرمانروایی الهی مربوط است و از آن به «موعود» تعبیر می شود. عیسی خود، موعودی است که در مسیحیت، وعدة بازگشت او داده شده است. نکته مهم این است که هر دینی، وصفی خاص از موعودش ارائه می دهد. وصف هایی که عموماً کارکرد او را بیان می کنند و به فعالیت های وی در عصر پایانی ناظراند.

بسیاری از آرزوهایی که اهالی دین در جهان امروز آنها را به دست نیاورده اند، در جهان پایانی و به دست موعود، منتظر فعلیت یافتنش هستند. مسیحیت باستان نیز از همان ابتدا، وعدة آمدن فرمانروایی الهی را می دهد که با آمدنش، جنگ های خونینی به پا خواهد کرد و همه را داوری خواهد نمود. وصفی که از وی می شود، تمجید همراه با خون ریزی است. فرمانروایی با لباس خون آلود، قهرآمیز، جنگ آور و درعین حال کلمة خدا.

با توجه به آنچه گفته شد، می توان چنین نتیجه گرفت که ممکن نیست جنگ بد باشد؛ اما فرمانروایی الهی داشته باشد؛ همچنین جنگ نمی تواند ممنوع باشد و جامعة مسیحی به انتظارش سفارش شده باشند.

فرمانروای شمشیردهان چنین در مکاشفه وصف می شود:

و دیدم آسمان را گشوده و ناگاه اسبی سفید که سوارش امین و حق ّ نام دارد و به عدل داوری و جنگ می کند و چشمانش چون شعلة آتش و بر سرش افسرهای بسیار و اسمی مرقوم دارد که جز خود، هیچ کس آن را نمی داند. و جامه ای خون آلود بر تن دارد و نام او را «کلمة خدا» می خوانند و لشکرهایی که در آسمان اند، بر اسب های سفید و به کتان سفید و پاک ملبس، از عقب او می آمدند و از دهانش شمشیر تیز بیرون می آید تا به آن امت ها بزند و آنها را به عصای آهنین، حکمرانی خواهد کرد و او چرخُشت خَمر غضب و خشم خدای قادر مطلق را زیر پای خود می افشُر َد و بر لباس و ران او، نامی مرقوم است؛ یعنی پادشاه پادشاهان و رب ّالارباب.59

نتیجه گیری

عهد جدید در فضایی نگاشته شدة که مؤمنان مسیحی، روزهای بسیار پرالتهابی را می گذراندند و هم از ناحیة یهودیان و نیز قدرت حاکم، مورد اتهام و تحت تعقیب قرار می گرفتند.

در این فضا نمی توان انتظار داشت که الاهیات مکتوب به صراحت از مبانی نظری ورود به نبردها یا قوانین جنگ سخن رانده باشد. عهد جدید نیز بر همین منوال است و قابلیت ارائة تفسیرهای چندگانه از جنگ را دارد. اغلب الاهی دانان مسیحی، این کتاب را بشارت صلح برای انسان ها می دانند. در عین حال معتقدند ایجاد و پایداری این صلح، در گرو اقتدار در مبارزه با شر و بدی است. در برابر نیز، گروهی ترویج صلح در عهد جدید را زاییدة نگاهی وضعیت مند و معلول جبر زمانة پرتنش عصر نگارش آن می دانند.

به هرروی رفتار مؤمنان را نمی توان آینة دین دانست؛ اما براساس تفسیر مسیحی از حضور و الهام مستمر روح القدس که حامی کلیساست، می توان دربارة مسیحیت چنین برداشتی داشت که رفتار پاپ ها و حلقة اسقفان مرتبط با او، تفسیر عملی و عصری عیسی است و بیانیه های رسمی آن برای جامعة مسیحی، همان حجیت را دارد که متن کتاب مقدس.

با گذری کوتاه بر تاریخ پرتنش و تنیدة مسیحیت با امپراتوری ها، حکومت ها و تحولات پی درپی اجتماعی می توان گفت که گویا عهد جدید ـ بر خلاف ظهوراتش ـ به مرام نامة اقتدار، حاکمیت و قدرت تبدیل شده است که جنگ، عنصر ناچار آن خواهد بود تا کتاب تواضع در برابر دشمنان و عشق به مخالفان. عشقی که نبودش به روشنی، مادر جنگ های صلیبی، نبردهای طولانی میان فرقه های مسیحی، کشتار لجام گسیخته پس از انقلاب فرانسه و نهایتاً عهده داریِ کهانت جنگ در دو جنگ جهانی به وسیلة برخی الاهی دانان مسیحی است.

1. VLADIMÍR OREL, A HANDBOOK OF GERMANIG ETYMOLOGY, 447.

2. See: Alexander Moseley, "The Philosophy of War ", IEP (Internet Encyclopedia of Philosophy), August/28/2004. At:

http://www.iep.utm.edu/war

3. http://www.thefreedictionary.com

4. http://www.blueletterbible.org/lang/lexicon/Lexicon.cfm?strongs=G4171

5. مکاشفه 2:16: پس توبه کن والّا بزودی نزد تو می آیم و به شمشیر زبان خود با ایشان جنگ خواهم کرد.

6. همان 12:7: و در آسمان جنگ شد: میکائیل و فرشتگانش با اژدها جنگ کردند و اژدها و فرشتگانش جنگ کردند.

7. همان 17:14: 14 ایشان با بر ّه، جنگ خواهند نمود و بر ّه بر ایشان غالب خواهد آمد زیرا که او رب ّالارباب و پادشاه پادشاهان است و آنانی نیز که با وی هستند که خوانده شده و برگزیده و امینند.

8. در واقع سازمان نظامی ناگزیر از وجود فرمانده جنگ، قوانین از پیش تعیین­شده و فنون مورد اجرا است؛ ولی این بدان معنا نیست که حتماً ساختارهای نطامی پیشرفته­ و آداب منسجم نبرد دینی از بدو پیدایش مسیحیت وجود داشته است.

9. پیدایش 14:15؛ مکاشف 19:19؛ یوشع 7-2 :8؛ داوران 22-16 :7؛ دوم سموئیل5:23.

10. این هدف می­تواند آرمانی سیاسی، اعتقادی و مسایلی از این دست باشد.

مکاشفه 19:11؛ عبرانیان11:32.

11. یعقوب 4-1 :4.

12. لوقا 11:21، 14:31، 22:35؛ متی 12:25 و 22:1.

13. لوقا 19:23، 21:6 و 13:34.

14. متی 24:6؛ مرقس13:7؛ مکاشفه 9:16.

15. متی 4؛ لوقا 4.

16. http://www.biblecentre.org/commentaries/ar_44_nt_overview.htm

17. یکی از جهش­های الاهیاتی مسیحیت نسبت به یهودیت گسترش مفهوم سعادت از دایره­ محدود به بنی اسرائیل به دایره گسترده مسیحیان بود. امتی که لزوما از نوادگان یعقوب نبودند. از این رو مفهوم جدیدی از اسرائیل به دست داده شد که بر اساس آن فرزندان معنوی یعقوب مراد بودند و نه صرفا فرزندان نسبی او.

18. یوحنا 6.

19. مرقس45-42 :10.

20. مایلز Miles Coverdale متولد 1488 و زاده یورکشایر بود. او در کمبریج درس خواند و به شدت تحت تاثیر آرای لوتری بود که آنها را از استاد خویش رابرت بارنز می­آموخت. او در 26 سالگی به سلک کشیشی در آمد و بعدها با دیگر مترجم معروف کتاب مقدس ویلیام تیندال همراه شد. وی در مناطق مختلفی از اروپا به فعالیت­های کشیشی پرداخت و در جناوا به ترجمه مشهور خود همراه با توضیحاتی از کتاب مقدس به زبان انگلیسی دست یازید.

21 . GBTN, Mark 10:42.

22.مرقس 13-9 :13.

23 . JFB, Mark 13:10.

24. Reverend Matthew Henry متوفی 1714 سرکشیش منطقه چستر بود. او آثار متعددی در حوزه الاهیات مسیحی داشته است ولی معروف­ترین آنها تفسیر کامل اوست بر کتاب مقدس که این تفسیر با نگاهی مسیحی شامل هر دو بخش عهد عتیق و جدید می­باشد که در شش جلد به چاپ رسیده است. ر.ک:

Religious Tract Society, Christian Biography: Lives of William Cowper, Mrs. Ann H. Judson, Anna Jane Linnard, Matthew Henry, 1799, Matthew Henry

25. نویسنده در این قسمت از اصطلاح رایج لاتینی Inter arma silent leges : ˌin-ter-ˈär-mä-ˌsi-ˌlent-ˈlā-ˌgās استفاده می­کند که معنای آن عبارت است از: در اثنای جنگ­ها قوانین مسموع نیستند. ر.ک:

Anthony EVERITT, CICERO: THE LIFE AND TIMES OF ROME’S GREATEST POLITICIAN 96-99 (Random House, Inc. 2001).

26 . Matthew Henry's Commentary on the Whole Bible, Mark 13:9-13.

27. اعمال رسولان 15-12 :23.

28. رومیان 10-8 :5.

29. همان21-12:14.

30. PNT, Romans 12:18-21.

31. عبرانیان 34-32 :10.

32. یعقوب 3-1 :4.

33. اول پطرس 7-6 :1.

34. همان 18-13 :4.

35. همان 23-21 :2، 18-17 :3 و 4:13.

36 . مکاشفه 12:11.

37 . http://www.blueletterbible.org/lang/lexicon/Lexicon.cfm?strongs=G26

38 . رومیان 5:5.

39. اول تواریخ ایام13.

40. متی 38-35 :22.

41. همان 48-43 :5.

42. Matthew Henry's Commentary on the Whole Bible, Matthew 5:43-48.

43. رومیان 21-18 :12.

44. متی 43-38 :5.

45. یوحنا 18:36.

46. متی 40-34 :10.

47. PNT, Matthew 10:34.

48 . I.H. Marshall, The Gospel of Luke, NIGTC (Exeter: Paternoster, 1978), p. 823.

49. لوقا 38-35 :22.

50. PNT, Luke 22:36.

51. RWP, Luke 22:36.

52. رومیان 6:13؛ دوم قرنتیان 6:7 و 6-3 :10؛ فیلپیان 30-27 :1؛ افسسیان 20-10 :6؛ تسالونیکیان 5:8.

53. مرقس 19-15 :11؛ لوقا 49-45 :19؛ متی 17-12 :12؛ یوحنا 22-13 :2.

54. لوقا 33-31 :14.

55. رومیان 6-1 :13.

56. متی 13-5 :8؛ لوقا 10-1 :7.

57. اعمال رسولان 33-22 :12.

58. مرقس 15:39؛ لوقا 3:14؛ اعمال رسولان 10:7 و 21:32؛ فیلپیان 2:25؛ دوم تیموتائوس 5-2 :2.

59. مکاشفه 17-11 :19.

منابع

A.T. Robertson, Robertson's Word Pictures, B&H Academic, Concise edition, 2000.

ANTHONY EVERITT, CICERO: THE LIFE AND TIMES OF ROME’S GREATEST POLITICIAN, Random House, Inc. 2001.

B. W. JOHNSON, THE PEOPLE'S NEW TESTAMENT, United States, CHRISTIAN PUBLISHING COMPANY, 1891.

http://www.biblecentre.org

http://www.blueletterbible.org.

http://www.iep.utm.edu

http://www.thefreedictionary.com

I.H. Marshall, the Gospel of Luke, NIGTC (New International Greek Testament), Exeter, Paternoster, 1978.

Matthew Henry, Commentary on the Whole Bible, Hendrickson Pub, 1991.

Miles Coverdale, Geneva bible translation notes,

Religious Tract Society, Christian Biography: Lives of William Cowper, Mrs. Ann H. Judson, Anna Jane Linnard, Matthew Henry, 1799, General Books LLC, 2010.

Richard B. Hays, the Moral Vision of the New Testament: A Contemporary Introduction to New Testament Ethics, San Francisco: HarperSanFrancisco, 1996.

VLADIMÍR OREL, A HANDBOOK OF GERMANIG ETYMOLOGY, Brill Academic Pub, LEIDEN&BOSTON, 2003.