«آيين بلاگرداني»: بازخواني داستان ذبح گاو بنياسرائيل براساس اسطورههاي پيشازرتشتي، عهد عتيق و قرآن كريم
ضمیمه | اندازه |
---|---|
2.pdf | 902.16 کیلو بایت |
سال چهاردهم، شماره اول، پياپي 53، زمستان 1401، ص27-48
نوع مقاله: پژوهشي
زهرا محققيان/ استاديار پژوهشکده مطالعات قرآنی، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي z.mohaghegh@gmail.com
دريافت: 10/02/1401 ـ پذيرش: 15/06/1401
چکيده
يکي از داستانهاي رمزآلود قرآن داستان گاو بنیاسرائيل است که مشابه آن در عهد عتيق نيز ذکر شده است. با توجه به اشتراک هر دو کتاب در کليت اين داستان و نيز توجه به سياق تنها کاربرد قرآني آن در سوره مدني «بقره» که خطاب به يهوديان مدينه است، اين داستان ميبايست هم براي مخاطبان قرآن شناختهشده باشد و هم براي يهوديان. با مفروض گرفتن این امر، اینکه چرا از میان تمامی حیوانات، گاو این چنین اهمیت یافته و علت دستور به ذبح آن و ارتباط آن با قتل چیست و اساساً بازگویی این واقعه در قرآن با چه هدفی و برای ابلاغ چه پیامی است، نیازمند آن است به بررسی اسطورههای اقوام باستان بپردازیم و از آنجا با واکاوی خصائص چنین ذبحهایی، راهی برای پاسخ به پرسشهای فوق بیابیم. ميتوان با رویکردی بینالادیانی و با تکيه بر مجموع مستندات ادعا کرد: دستور به ذبح گاو مذکور، بيش از آنکه قرباني آييني براي تقرب باشد، مطابق آيات تورات نوعي «بلاگرداني» از زمين مادر است که برگرفته از سنتهاي پيشازرتشتي، براي دفع شرور انجام ميگرفت. در روايت توراتي ماجرا، زمين مادر و در روايت قرآني آن گاو ماده حائز اهميت شدهاند که هر دو نمود يک چيز (يعني رزق و برکت) بهشمار ميآيند. قرآن با بازگويي اين واقعه، علاوه بر آنکه ماهيت دروني قوم يهود را در عناد با الله افشا ميسازد، درک پيشااسلامي اين باور را هم هدف انتقاد قرار داده و تمام ويژگيهاي الوهي که مخاطبانش براي اينگونه آيينها و اينگونه عناصر (زمين مادر ـ گاوماده) قائل بودند، را يکسره به الله بازميگرداند.
کليدواژهها: آيين بلاگرداني، زمين مادر، ذبح گاو بنياسرائيل، اسطورههاي زرتشتي، عهد عتيق، شر و بلا.