ضرورت، امکانات و نوآوریهای پایگاه پژوهشی مطالعات ادیانی
Article data in English (انگلیسی)
- Ahmadi, K., Zahed Babolian, A., Moienikia, M., & Babaei Manqari, M. M. (2017). Factors affecting the use of information and communication technology from the perspective of academic members. Information and Communication Technology in Educational Sciences, 8(4), 141-159. doi: 10.22082/ictedu.2017.1006357
- Ajili, F., Haji-Ahmadi, S., & Mohammadi, M. (2017). Investigation of visual, structural and content features of Iranian scientific-research journals' websites. Library and Information Research, 23(2), 265-280. doi: 10.22038/lir.2017.1642
- Anvariyan, S. N., & Hayati, Z. (2013). Evaluation of Persian publications database user interface from public libraries' librarians' perspective. Library and Information Research, 19(2), 201-212.
- Eisazadeh, A., & Sharafeddin, S. H. (2018). Islamophobia in Western visual media. Media Studies, 13(4), 51-66. doi: 10.22034/MS.2018.791453
- Niri, S., Safari, M., Abol-Sadegh, S., & Shayyan, A. (2018). Identification and ranking of effective driving forces on the future status of digital media with technological approach. Communication Research, 25(3), 9-36. doi: 10.22082/cr.2018.92454.1683
- Prickett, Stephen. (2006). Literature and Religion. In: R. Segal (Ed.), The Blackwell Companion to the Study of Religion. USA: Blackwell Pub. doi:10.1002/9781405168748.ch4.
- Sbihi, Boubker. (2009). Towards a new vision of web 2.0. Georgian Electronic Scientific Journal: Computer Science and Telecommunication, 23(6), 36-46. Retrieved 9 7, 1403, from: https://gesj.internet-academy.org.ge/en/list_artic_en.php?b_sec=comp&issue=2009-12.
- Sharpe, Eric. J. (2005). The study of religion in historical perspective. In: J. R. Hinnells (Ed.). The Routledge Companion to the Study of Religion. New York: Routledge.
- وبسایتهای بررسیشده:
- https://adyan.urd.ac.ir.
- https://adyannet.com.
- https://atla.com.
- https://belmont.libguides.com.
- https://bjes.ir.
- https://coth.ui.ac.ir.
- https://guides.stlcc.edu.
- https://haftasman.urd.ac.ir.
- https://halakhah.com.
- https://hebrewbooks.org.
- https://iranjewish.com.
- https://jipt.sbu.ac.ir.
- https://jrm.usb.ac.ir.
- https://jrm.ut.ac.ir.
- https://learnreligions.com.
- https://lib.eshia.ir.
- https://libguides.lib.msu.edu.
- https://libguides.uww.edu.
- https://marefateadyan.nashriyat.ir.
- https://mazaheb.ac.ir.
- https://mkak.ir.
- https://mto.journals.miu.ac.ir.
- https://noor-book.com.
- https://parliamentofreligions.org.
- https://qb.qurabi.ir.
- https://religiondatabase.org.
- https://religionfacts.com.
- https://religions-studies.ir.
- https://sacred-texts.com.
- https://sanad.iau.ir/journal/jrs.
- https://sefaria.org.
- https://shiabooks.net.
- https://shiitestudies.com.
- https://theology.alzahra.ac.ir.
- https://wrrc.ir.
ضرورت، امکانات و نوآوريهاي پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني
هادي ملائي / دکتري اديان مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني mr.hadimollaei@iki.ac.ir
مرتضي صانعي/ استاديار گروه اديان مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني sanei@iki.ac.ir
علي رمزي/ مربي گروه علوم کامپيوتر دانشگاه قم aramzi@qom.ac.ir
دريافت: 11/09/1403 - پذيرش: 24/09/1403
چكيده
پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني بهعنوان يک سکوي اينترنتي نوآورانه و نسبتاً جامع، بهمنظور تسهيل پژوهش و آموزش در حوزة مطالعات اديان راهاندازي شده است. اين پايگاه با هدف فراهم کردن دسترسي آسان و متمرکز به منابع علمي، مقالات، پاياننامهها و ساير محتواهاي تخصصي، بهويژه براي پژوهشگران، دانشجويان و اساتيد حوزة اديان، ايجاد شده است. از مهمترين ويژگيهاي اين پايگاه ميتوان به مديريت کاربران با نقشها و دسترسيهاي متفاوت، امکانات ايجاد محتواي تخصصي نظير مقالات، منابع، واژهنامه، اخبار و رويدادها، و همچنين امکان برگزاري کلاسها و جلسات برخط اشاره کرد. نوآوريهاي برجستة اين پايگاه شامل روندنماي زماني رويدادهاي تاريخي، آمار جمعيت اديان بهشيوههاي ابداعي، امکان ثبت پژوهش و قابليت پيامرساني داخلي براي تسهيل ارتباطات بين اعضاست. اين مقاله به بررسي ضرورت وجود چنين پايگاهي، فوايد آن، مقايسه با پايگاههاي مشابه داخلي و خارجي، و نوآوريهاي موجود در اين سکو ميپردازد. اين پايگاه با ارائة امکانات چندرسانهاي و ابزارهاي مشارکتي، يک مرجع علمي و پژوهشي مهم در حوزة مطالعات ادياني بهشمار ميآيد و چشمانداز توسعة آن در آينده، بر ارتقاي کيفيت پژوهشها و گسترش شبکههاي علمي تأثيرگذار خواهد بود.
کليدواژهها: پايگاه پژوهشي ادياني، مطالعات اديان، روندنماي زماني، پايگاههاي اطلاعاتي.
مقدمه
مطالعات اديان از زمانهاي دور يکي از عرصههاي جذاب پژوهشي بوده است؛ هرچند بهعنوان يک رشتة دانشگاهي در غرب تنها در صد سال اخير مطرح شده است (Sharpe, 2005) و در اين مدت دپارتمانهاي متعدد و نشريات فراواني در اين زمينه منتشر ميشود؛ تاجاييکه علاوه بر متدينان، برخي افراد غيرمتدين هم به حياتي بودن مطالعات اديان اذعان ميکنند و به درجة استادي در اين رشته نائل ميشوند (Prickett, 2006). بررسي اديان مختلف، درک بهتر از آموزهها و مناسک ديني، و تحليل تأثيرات اجتماعي، فرهنگي و سياسي اديان، زمينهاي گسترده براي تحقيق و تبادل دانش است. با وجود پيشرفتهاي علمي و افزايش نياز به مطالعات ميانرشتهاي در حوزة اديان، پراکندگي منابع و فقدان زيرساختهاي منسجم پژوهشي، چالشهاي بزرگي براي پژوهشگران و دانشجويان اين حوزه به همراه داشته است.
فناوري اطلاعات و ارتباطات در مدت زمان کوتاهي توانسته است تغييرات فراواني را در عرصههاي مختلف زندگي بشر به وجود آورد (احمدي و ديگران، 1396). در جهان امروز، وبسايتها به يکي از مهمترين ابزارهاي تعاملي مراکز و سازمانها تبديل شدهاند و از جمله نقاط اتصال و ارتباط کاربران با اطلاعات الکترونيکي هستند (آجيلي و ديگران، 1396). ايجاد يک پايگاه اينترنتي تخصصي و جامع که بتواند تمامي جنبههاي مورد نياز براي مطالعات ادياني را پوشش دهد، گامي اساسي در رفع اين چالشها بهشمار ميرود. در همين راستا، پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني بهعنوان بستري نوين طراحي و منتشر شده است تا ضمن بهرهگيري از فناوريهاي ديجيتال، امکاناتي کارآمد براي پژوهش در زمينة مطالعات دينشناسانه را فراهم کند. اين پايگاه با تکيه بر امکانات و نوآوريهاي خود، فضايي کمنظير براي محققان اين رشته ايجاد خواهد کرد. همچنين اين پايگاه پس از راهاندازي نهايي، بهعنوان پايگاه اطلاعرساني گروه اديان مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني، مرجع اخبار و اطلاعيهها و معرفي آثار و فعاليتهاي گروه خواهد بود.
هدف اين مقاله بررسي ضرورت وجود چنين پايگاه پژوهشي، تحليل فوايد آن، مقايسه با پايگاههاي مشابه، و معرفي نوآوريها و امکانات پيشرفتة اين سامانه است و درنتيجه نشان داده خواهد شد که چگونه اين پايگاه ميتواند به توسعة دانش ادياني و تقويت تعاملات ميانرشتهاي کمک کند.
1. ضرورت وجود پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني
1ـ1. پراکندگي منابع و دشواري دسترسي به اطلاعات
يکي از بزرگترين چالشهاي پژوهشگران و دانشجويان در حوزة مطالعات ادياني، پراکندگي منابع و دشواري دسترسي به اطلاعات معتبر و بهروز است. منابع ديني، اعم از متون اصلي، تفاسير، مقالات پژوهشي و دادههاي آماري، غالباً در مراکز مختلف يا پايگاههاي پراکنده در دسترساند و اين پراکندگي، نهتنها زمان و توان پژوهشگران را هدر ميدهد، بلکه ميتواند به استفادة نادرست يا ناکامل از اطلاعات نيز بينجامد.
افزون بر اين، بسياري از منابع موجود به زبانهاي مختلف نوشته شدهاند و دسترسي به آنها نيازمند ترجمه و تخصص زبانشناختي است. پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني با هدف گردآوري و ارائة اين منابع بهصورت متمرکز و سازمانيافته، با توجه به کاربرمحوري و همافزايياي که خواهد داشت، ميتواند اين مشکل را برطرف کند و مرجعي قابل اعتماد براي علاقهمندان به مطالعات ديني و ادياني فراهم آورد.
همچنين بايد به اين نکته توجه کرد که در رسانههاي جمعي و فضاي اينترنتي در غرب، آثاري با رويکرد اسلامهراسي منتشر ميشود و ديدگاه متفکراني که در اين فضا زيستهاند، با اين رويکرد جهتدهي شده است (عيسيزاده و شرفالدين، 1397)؛ ازاينرو ضرورت دارد که پايگاهي پژوهشي مستقل از اين رويکرد راهاندازي شود.
2ـ1. نياز به بستري جامع براي پژوهشگران، دانشجويان و استادان
مطالعات ادياني، حوزهاي ميانرشتهاي است که در آن پژوهشگران و متخصصان در زمينههاي مختلف، نظير الهيات، جامعهشناسي، تاريخ و علوم سياسي، از نتايج تحقيقات اين مطالعات استفاده ميکنند. اين حوزه نيازمند بستري است که بتواند تمامي نيازهاي علمي اين گروهها را برآورده کند؛ از ارائة منابع اوليه گرفته تا ايجاد فضايي براي تبادل ايدهها و برگزاري نشستها.
پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني با امکاناتي همچون مديريت محتوا، تالارهاي گفتوگو و امکان پيامرساني بين اعضا، نهتنها منابع علمي را در اختيار پژوهشگران ميگذارد، بلکه شبکهاي علمي براي ارتباط ميان دانشجويان، استادان و متخصصان ايجاد ميکند. اين بستر، علاوه بر تسهيل پژوهشهاي فردي، زمينه را براي همکاريهاي گروهي و ميانرشتهاي نيز فراهم ميسازد.
3ـ1. نقش اين پايگاه در ايجاد شبکههاي علمي و گسترش دانش ادياني
يکي از اهداف اصلي پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني، تقويت تعاملات علمي و گسترش دانش ديني در سطح ملي و بينالمللي است. امروزه يادگيري الکترونيکي رواج بسياري يافته و توانسته است در بيشتر رشتههاي تحصيلي و همچنين در نقاط مختلف جهان نتايج قابل قبولي را بهدست آورد؛ بهگونهايکه مقولة آموزش را از ياددهي (آموزش) به يادگيري (فراگيري) تغيير داده است (احمدي و ديگران، 1396).
در عصري که ارتباطات ديجيتال نقش کليدي در تبادل دانش و توسعة علمي دارد، چنين پايگاهي ميتواند بستري براي ايجاد شبکههاي علمي پويا فراهم کند. امکاناتي مانند معرفي مراکز علمي، همايشها و نشستها و ارائة ابزارهاي پيشرفته براي تحليل دادهها، به اعضاي اين پايگاه کمک ميکند که در جريان جديدترين تحقيقات و رويدادهاي حوزة مطالعات ادياني قرار گيرند. همچنين اين پايگاه با ارائة آمار و دادههاي بهروز و ارتباطدهي بين دادهها با برچسبگذاري به محتواهاي مختلف، نقشي کليدي در زمينة تحليل و مقايسة اديان مختلف ايفا ميکند و زمينه را براي مطالعات تطبيقي و تحليلي آماده ميسازد.
با توجه به اين عوامل، ايجاد چنين پايگاهي نهتنها يک ضرورت براي پژوهشگران و دانشجويان اين حوزه است، بلکه ميتواند نقش مؤثري در ارتقاي سطح علمي و پژوهشي داشته و الگويي براي پايگاههاي ديگر مراکز علمي از رشتههاي مختلف باشد.
2. فوايد پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني
1ـ2. تسهيل دسترسي به منابع علمي
يکي از برجستهترين مزاياي پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني، فراهم کردن دسترسي آسان و سريع به منابع علمي معتبر در حوزة مطالعات اديان است. اين پايگاه با گردآوري منابع متنوع شامل مقالات، پاياننامهها، کتابها و دادههاي آماري، بستري نسبتاً جامع براي پژوهشگران، دانشجويان و استادان ايجاد ميکند.
در فضاي علمي، يافتن منابع پراکنده و تخصصي معمولاً نيازمند صرف زمان زياد و جستوجوي گسترده در کتابخانهها، سايتهاي مختلف و بايگانيهاي شخصي است. اين پايگاه با ارائة فضاي مناسب براي ثبت منابع، فرايند تحقيق را تسريع ميکند و به پژوهشگران اجازه ميدهد که تمرکز خود را بر تحليل دادهها و توليد دانش معطوف کنند.
افزون بر اين، قابليت دانلود منابع براي اعضاي ويژه، امکاني ديگر است که دسترسي آسان و بيواسطه به اطلاعات علمي را تضمين ميکند. اين ويژگي پس از تکميل ورود منابع به پايگاه، بهويژه براي دانشجويان و پژوهشگراني که امکان دسترسي حضوري به منابع ندارند، بسيار مفيد است.
البته در خصوص انتشار منابع بهصورت اينترنتي، بايد قوانين حق تأليف و ديگر قوانين کشوري در خصوص نشر دادهها را رعايت کرد؛ لکن در اين موارد هم معرفي شايستة منابع و هدايت پژوهشگر به مراجع ديگر براي تهية اين منابع مفيد خواهد بود.
2ـ2. امکان تعامل بين اعضا و استادان
يکي از اهداف راهاندازي اين پايگاه، ايجاد بستري براي ارتباطات علمي و تقويت شبکهسازي ميان اعضاي مختلف جامعة دينپژوهشي کشور است. ابزارهايي همچون تالار گفتوگو، پيامرسان داخلي و امکان برگزاري کلاسها و نشستهاي برخط، فرصتهايي بينظير براي تعامل و تبادل ايدهها بين اعضا و استادان فراهم ميکند. تحقيقات نشان ميدهند، استاداني که براي تدريس از ابزارهاي فناوري آموزشي استفاده کردهاند، علاوه بر اينکه خود در بيان مطالب تواناتر شدهاند، به اين نتيجه رسيدهاند که اين ابزارها ميتوانند اثرات يادگيري را افزايش دهند و قابليت تفکر را به سطح بالايي برساند (احمدي و ديگران، 1396).
امکانات اين پايگاه به دانشجويان کمک ميکند که سؤالات خود را مستقيماً با استادان يا پژوهشگران مطرح کنند و از تجربيات و دانش تخصصي آنان بهرهمند شوند. ايجاد چنين شبکهاي، نهتنها در ارتقاي کيفيت پژوهشها اثرگذار است، بلکه فضاي همکاري علمي و همافزايي دانش را در سطح ملي و بينالمللي تقويت ميکند.
3ـ2. ايجاد بانک اطلاعاتي جامع از مقالات، منابع و پاياننامهها
يکي ديگر از مزاياي قابل توجه اين پايگاه، ايجاد يک بانک اطلاعاتي جامع و متمرکز از منابع علمي مرتبط با مطالعات ادياني است. اين بانک اطلاعاتي شامل مقالات علمي، چکيدة پاياننامهها و رسالهها، و ديگر منابع پژوهشي است که بهتفکيک موضوعي و سطح تخصصي دستهبندي شدهاند.
چنين مجموعهاي، نهتنها به پژوهشگران کمک ميکند که منابع مورد نياز خود را با سهولت بيشتري پيدا کنند، بلکه امکان مقايسه و تحليل دادهها را نيز فراهم ميسازد. علاوه بر اين، ارائة آمار دانشجويان و فارغالتحصيلان در سطوح مختلف، به پژوهشگران امکان ميدهد که به بررسي روندهاي آموزشي و پژوهشي در اين حوزه بپردازند.
در اين پايگاه، تمام مقالات و پاياننامههاي دانشجويان رشتة اديان مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني و در آينده با همکاري مراکز علمي ديگر، تمام مقالات و پاياننامههاي آنها در اين پايگاه گردآوري خواهد شد.
4ـ2. ارائة ابزارهاي چندرسانهاي براي آموزش و پژوهش
اين پايگاه با بهرهگيري از فناوريهاي چندرسانهاي، ابزاري نوين براي آموزش و پژوهش در حوزة اديان ارائه ميدهد. امکاناتي نظير نمايش آمار جمعيتي اديان بر روي نقشة جهان، ارائة روندنماي زماني رويدادهاي تاريخي و دسترسي به صوت، فيلم و تصاوير مرتبط با موضوعات ادياني، به پژوهشگران کمک ميکند که درک عميقتر و جامعتري از موضوعات مورد نظر خود پيدا کنند. همچنين امکان برگزاري جلسات و کلاسهاي برخط، بستر مناسبي براي آموزش از راه دور و تبادل دانش در سطح بينالمللي فراهم خواهد کرد.
بستري براي فناوريهاي پيشرفته نظير هوش مصنوعي
اين پايگاه با نگهداري انواع مختلف دادههاي علمي ميتواند بستر اطلاعات اوليه براي فناوريهاي نوين مانند هوش مصنوعي شود. هوش مصنوعي بهطور خاص نيازمند دادههاي دقيق، معتبر و متنوع است تا بتواند الگوريتمهاي يادگيري عميق و مدلهاي پيشبيني قوي را بر روي آنها توسعه دهد و به نتايج ملموس و مفيد دست يابد. با دسترسي به دادههاي علمي متنوع، هوش مصنوعي قادر خواهد بود تحليلهاي دقيقي انجام دهد؛ مدلهاي پيشبيني بهتري بسازد و به حل مسائل پيچيده کمک کند.
3. پايگاههاي اينترنتي مشابه و بررسي امکانات آنها
1ـ3. معرفي چند پايگاه موجود (داخلي و خارجي)
در حوزة مطالعات اديان، تعدادي پايگاه اينترنتي داخلي و خارجي در دسترس است که هريک خدمات و امکانات ويژهاي ارائه ميدهند.
1ـ1ـ3. پايگاه نشريات علمي
برخي از اين پايگاهها مربوط به نشرياتي هستند که موضوع اصلي آنها حوزة دينپژوهي و مطالعات ادياني است. در اين پايگاهها مقالات در زمينة تعريفشدة همان پايگاه در قالب شمارههايي منتشر ميشود. اين پايگاهها، هم از نظر منبع پژوهش و هم براي انتشار مقالات، قابل استفاده براي پژوهشگران اين رشته است. محتواي غالب اين پايگاهها مقالات مکتوب است که برخي از اين نشريات داراي برچسب دسترسي آزاد و رايگاناند و معمولاً محتواي مقاله بهصورت چکيدة متني و محتواي کامل در فايل PDF منتشر ميشود. برخي از پايگاههاي نشريات فعال عبارتاند از:
عنوان نشريه
دورة انتشار رتبة نشريه وابستگي آدرس اينترنتي
اديان و عرفان (مقالات و بررسيها) دوفصلنامه علمي ـ پژوهشي دانشکده الهيات و معارف اسلامي دانشگاه تهران jrm.ut.ac.ir
الهيات تطبيقي دوفصلنامه علمي ـ پژوهشي دانشگاه اصفهان coth.ui.ac.ir
آينة معرفت فصلنامه علمي ـ پژوهشي دانشگاه شهيد بهشتي jipt.sbu.ac.ir
پژوهشنامة اديان دوفصلنامه علمي ـ پژوهشي دانشگاه آزاد اسلامي sanad.iau.ir/journal/jrs
پژوهشهاي ادياني دوفصلنامه علمي ـ پژوهشي دانشگاه اديان و مذاهب adyan.urd.ac.ir
کلام و اديان دوفصلنامه تخصصي مؤسسة آموزش عالي حوزوي خاتمالنبيين mkak.ir
مطالعات اديان و عرفان تطبيقي دوفصلنامه علمي ـ پژوهشي دانشگاه سيستان و بلوچستان jrm.usb.ac.ir
مطالعات تاريخي امت اسلامي دوفصلنامه تخصصي جامعة المصطفي العالميه mto.journals.miu.ac.ir
معرفت اديان فصلنامه علمي ـ پژوهشي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني marefateadyan.nashriyat.ir
هفت آسمان دوفصلنامه علمي ـ تخصصي دانشگاه اديان و مذاهب haftasman.urd.ac.ir
پژوهشنامة قرآن و عهدين دوفصلنامه تخصصي انجمن علمي قرآن و عهدين ايران qb.qurabi.ir
شيعهشناسي فصلنامه علمي ـ پژوهشي مؤسسة شيعهشناسي shiitestudies.com
ازآنجاکه پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني بهمثابة درگاهي به ديگر پايگاههاي ادياني نيز استفاده خواهد شد، تمامي اين نشريات بهاضافة نشرياتي که در گذشته منتشر ميشدهاند و در حال حاضر متوقف شدهاند، همچون نشرية «اخبار اديان» و «نيستان اديان و مذاهب»، بهعنوان منابع ادياني وارد شدهاند و نيز چکيده و اطلاعات تمامي مقالات مرتبط با موضوعات ادياني نشرياتي که داراي نشر رايگان و آزادند، در پايگاه پژوهشي گردآوري ميشود تا قابليت جستوجو در اين مقالات و چکيدهها بههمراه ديگر محتواهاي پايگاه فراهم شود.
2ـ1ـ3. پايگاههاي معرفي مراکز پژوهشي مرتبط با اديان
برخي از پايگاهها، تنها به معرفي مراکز علمي ـ پژوهشي، اخبار، آثار و دستاوردهاي آن ميپردازد و در آنها هيچگونه ابزارهاي پژوهشي يا محتواهاي مورد استفادة محققان وجود ندارد. برخي از اين پايگاهها عبارتاند از:
عنوان پايگاه وابستگي آدرس پايگاه
مرکز پژوهش اديان جهان مرکز پژوهش اديان جهان wrrc.ir
پايگاه دانشگاه بينالمللي مذاهب اسلامي دانشگاه بينالمللي مذاهب اسلامي mazaheb.ac.ir
گروه اديان و عرفان دانشکدة الهيات دانشگاه الزهرا theology.alzahra.ac.ir
پارلمان اديان جهان (انگليسي) دپارتمان اطلاعات عمومي سازمان ملل parliamentofreligions.org
اين پايگاهها بهعنوان مرکز علمي در پايگاه مطالعات ادياني معرفي خواهند شد.
3ـ1ـ3. پايگاههاي داراي منابع پژوهشي
برخي از پايگاهها، داراي انواع مختلفي از محتواهاي پژوهشي از قبيل کتاب، مقاله، ويدئو و صوت هستند. برخي از اين پايگاهها عبارتاند از:
عنوان پايگاه موضوع و خلاصة محتوا آدرس پايگاه
پايگاه جامع فرق و اديان و مذاهب مقالات اينترنتي و دانلود رايگان منابع adyannet.com
پايگاه انجمن کليميان تهران محتواي تبليغي براي يهوديان iranjewish.com
پايگاه انديشکدة اريحا يهودشناسي و دانلود رايگان منابع يهودي bjes.ir
مکتبة النور (عربي ـ انگليسي) دانلود کتاب با موضوعبندي و داراي بخش اديان noor-book.com
کتابخانة کتب شيعه (عربي) دانلود رايگان کتب مرتبط با تشيع shiabooks.net
کتابخانة مدرسه فقاهت (فارسي) مطالعة برخط و دانلود کتب با موضوعبندي و داراي موضوع اديان و فرق lib.eshia.ir
کتابخانة کتب عبري (عبري) دانلود رايگان هزاران عنوان کتاب عبري hebrewbooks.org
پايگاه هلاخا دانلود رايگان کتب مرتبط با يهوديت halakhah.com
پايگاه آرشيو کتب مقدس (انگليسي) دانلود رايگان و دسترسي برخط به کتب اديان sacred-texts.com
پايگاه سفريا (عبري ـ انگليسي) دسترسي به کتب مقدس يهودي و تفسير آنها با ارائة چند کتاب با ترجمه و شرح فارسي sefaria.org
پايگاه پژوهشي آتلا (انگليسي) داراي منابع، ابزارهاي پژوهشي متنوع و معرفي اسناد اديان و الهيات با قابليت عضويت atla.com
پايگاه آموزش اديان (انگليسي) مقالات متعدد در زمينة شناخت اديان مختلف learnreligions.com
پايگاه دادة تاريخ اديان (انگليسي) پژوهشي کاربرمحور و جامع در زمينة مقدسات اديان و ارائة مقالات آزاد religiondatabase.org
راهنماي محققان دانشگاه ميشگان (انگليسي) درگاه ارتباط محققان با پايگاههاي مختلف بر اساس موضوعات ثبتشده libguides.lib.msu.edu
راهنماي محققان دانشگاه وايت واتر (انگليسي) درگاه ارجاع محققان به پايگاههاي مختلف بر اساس موضوعات ثبتشده libguides.uww.edu
راهنماي محققان دانشگاه بلمونت (انگليسي) درگاه ارجاع محققان به پايگاههاي مختلف بر اساس موضوعات ثبتشده belmont.libguides.com
راهنماي محققان کتابخانة کالج سنت لوئيس (انگليسي) درگاه ارجاع محققان به پايگاههاي مختلف بر اساس موضوعات ثبتشده guides.stlcc.edu
پايگاه حقايق اديان (انگليسي) اطلاعات تطبيقي در خصوص اديان مختلف religionfacts.com
پايگاه آکادميا پايگاه کاربرمحور ارائة آثار علمي، مديا و ديگر دادهها با امکان ارتباط بين محققان academia.edu
پايگاههاي انگليسي يادشده، گرچه بعضاً امکانات پژوهشي مختصر و خوبي دارند و حتي ممکن است تعداد آنها هم زياد باشد، ما را از نياز به يک پايگاه فارسي در اين حوزه بينياز نميکنند؛ چراکه برخي از آنها، مانند آکادميا يا پايگاههاي راهنماي محققان کتابخانهها، بهصورت کلياند و مختص مطالعات ادياني نيستند و بعضي ديگر منابع غير از زبانهاي غربي را پوشش نميدهند و در بسياري از مواردي که موضوع مطالعات ادياني دارند، جهتگيري پايگاه به سمت اديان و مذاهب مسيحي و يهودي است.
2ـ3. توضيح تفاوتها و برتريهاي پايگاه مطالعات ادياني
پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني با توجه به طراحي ويژه و امکانات متنوع خود، در بسياري از جنبهها بر پايگاههاي مشابه برتري دارد:
1. پوشش جامع اديان مختلف: برخلاف بسياري از پايگاههاي مشابه، که تنها به يک يا چند دين خاص محدودند، پايگاه مطالعات ادياني تلاش کرده است که همة اديان را پوشش دهد. اين ويژگي به پژوهشگران امکان ميدهد که در زمينة اديان مختلف مطالعات تطبيقي و ميانرشتهاي انجام دهند.
2. ارائة ابزارهاي چندرسانهاي: از جمله امکانات منحصربهفرد اين پايگاه، ارائة دادههاي آماري اديان بر روي نقشة جهان و نمايش رويدادهاي تاريخي در قالب روندنماي زماني (تايملاين) است. اين ابزارها به پژوهشگران کمک ميکنند تا تحليلهاي بصري و عميقتري ارائه دهند؛ قابليتي که در پايگاههاي مشابه کمتر ديده ميشود.
3. تعاملات علمي و اجتماعي: پايگاه مطالعات ادياني با ايجاد تالارهاي گفتوگو و امکان پيامرساني بين اعضا، بستري براي تعاملات علمي و اجتماعي فراهم کرده است. اين قابليت، بهويژه براي دانشجويان و پژوهشگراني که نياز به مشاورة علمي يا همکاري در پروژهها دارند، بسيار مفيد است.
4. دسترسي رايگان و دستهبندي دقيق منابع: پايگاه مطالعات ادياني منابع متنوعي را بهصورت رايگان در اختيار کاربران قرار ميدهد؛ همچنين منابع اين پايگاه دستهبندي موضوعي شدهاند که جستوجوي اطلاعات را بسيار سادهتر ميکند.
5. ارائة بانک اطلاعاتي جامع: اين پايگاه با ارائة بانک اطلاعاتي شامل مقالات، پاياننامهها، معرفي شخصيتهاي ادياني، و گزارش همايشها، يکي از کاملترين منابع موجود براي پژوهشگران و دانشجويان فارسزبان است.
6. امکان برگزاري کلاسها و نشستهاي برخط: اين پايگاه امکان برگزاري کلاسها و نشستهاي برخط را فراهم کرده است. اين قابليت، بهويژه در دوران کنوني که آموزش برخط اهميت بيشتري پيدا کرده، بسيار ارزشمند است.
7. امکانات پژوهشي براي محققان: ابزارهايي از قبيل يادداشتبرداري، پيامرسان داخلي، خروجي از يادداشتها و درج پست مهمان، از مواردي هستند که در اين پايگاه پياده ميشوند.
8. مشارکت بازديدکنندگان و کاربران در توليد محتوا: يکي از کارکردهاي مهم رسانههاي ديجيتال، مشارکتپذيري بهمعناي فراهم شدن امکان شرکت کاربران در فرايندهاي توسعة فناوري رسانهاي و توليد محتواست (نيري و ديگران، 1397). در اين پايگاه نيز از ديدگاههاي کاربران و محتواهاي توليدي آنها، پس از تأييد کارشناس محتوايي پايگاه، استفاده ميشود.
9. رعايت نکات فني و محتوايي: پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني از نظر فني با اصول نوين بهينهسازي براي موتورهاي جستوجو (سئو) بهره ميبرد و از نظر محتوا نيز امکان بررسي و امتيازدهي به محتوا بر اساس اصول سئو را داراست.
10. جهتگيري ديني متناسب با فرهنگ ديني اسلامي: پايگاههاي غربي عمدتاً تحت تأثير آثار متفکراني هستند که اسلام را از دريچة تبليغات مسموم و اسلامهراسانة رسانههاي جمعي غرب مشاهده ميکنند (عيسيزاده و شرفالدين، 1397). به همين دليل ايجاد يک پايگاه با ارائة تصوير حقيقي از اسلام و ارائة منابع معتبر در اين خصوص، بسيار ضروري است.
4. نوآوريهاي پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني
پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني با ارائة مجموعهاي از ابزارها و امکانات نوآورانه ميتواند گامي مؤثر در تسهيل پژوهشهاي ادياني و ارتباطات علمي بردارد. اين نوآوريها، نهتنها دسترسي به اطلاعات را آسانتر ميکند، بلکه شيوة پژوهش و آموزش را متحول خواهد کرد. در ادامه به بررسي چهار نوآوري اصلي اين پايگاه پرداخته ميشود:
1ـ4. روندنماي زماني رويدادها
يکي از برجستهترين ويژگيهاي اين پايگاه، ارائة روندنماي زماني (Timeline) براي نمايش رويدادهاي تاريخي مرتبط با اديان است. ازآنجاکه بخش بزرگي از دادههاي ادياني مربوط به تاريخ اديان است، اين ابزار به کاربران امکان ميدهد که با مرور زمانبندي وقايع مهم، روندهاي تاريخي، ظهور و توسعة اديان را در قالبي بصري و سازمانيافته بررسي کنند. اين قابليت براي پژوهشگران و دانشجويان تاريخ اديان و تطبيق رويدادهاي تاريخي بسيار کاربردي است و در ديگر پايگاههاي مشابه بهندرت ديده ميشود.
2ـ4. آمار جمعيت اديان روي نقشة جهان
اين پايگاه نقشهاي تعاملي از جهان ارائه ميدهد که توزيع جمعيتي اديان مختلف را بهصورت گرافيکي و آماري نمايش ميدهد. کاربران ميتوانند با انتخاب کشورها يا مناطق مختلف، اطلاعاتي جامع دربارة ترکيب جمعيتي اديان آن منطقه بهدست آورند. اين ابزار، نهتنها به تحليلهاي تطبيقي و جغرافيايي کمک ميکند، بلکه منبعي ارزشمند براي پژوهشهاي جمعيتشناسي اديان است.
3ـ4. امکان برگزاري کلاسها و جلسات برخط
با توجه به گسترش آموزش و پژوهش برخط، اين پايگاه بستري براي برگزاري کلاسها، جلسات و نشستهاي علمي فراهم کرده است. اين قابليت به اعضا و کاربران اجازه ميدهد که بدون نياز به حضور فيزيکي، از آموزشها، کارگاهها و جلسات تخصصي استفاده کنند. برگزاري نشستهاي برخط ميان استادان و پژوهشگران از مراکز مختلف نيز فرصتهاي جديدي براي تبادل دانش ايجاد کرده است.
4ـ4. پيامرسان داخلي و ابزارهاي مشارکتي
يکي از ويژگيهاي نوآورانة ديگر اين پايگاه، وجود سيستم پيامرسان داخلي است. اين ابزار به کاربران امکان ميدهد که در محيطي امن و اختصاصي، با ديگر اعضا، استادان و پژوهشگران در ارتباط باشند. علاوه بر اين، ابزارهايي براي همکاري و مشارکت در پروژههاي علمي نيز فراهم شده است که نقش کاربر را از مصرفکننده به توليدکنندة محتوا تغيير ميدهد که در اصطلاح فناوري رايانهاي، به «وب 2» شهرت دارد (Sbihi, 2009).
5. امکانات موجود در پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني
پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني با فراهم آوردن مجموعهاي از امکانات گسترده، بهويژه براي پژوهشگران، دانشجويان و استادان حوزة مطالعات اديان، امکان دسترسي به اطلاعات و منابع علمي را بهشکلي جامع و کارآمد فراهم ميکند. در اين بخش، تمامي امکانات اين پايگاه بهطور تفصيلي توضيح داده و کاربرد و مزاياي هرکدام بررسي ميشود.
1ـ5. مديريت کاربران و اعطاي نقشها و دسترسيها
طراحي و توليد پايگاه اطلاعاتي مستلزم کاربرمحوري است. پايگاههايي که به خصيصهها و معيارهاي مورد نياز کاربران بهطور ويژه توجه دارند، نسبتبه ساير پايگاههاي اطلاعاتي امتياز بيشتري کسب کردهاند. در طراحي محيط رابط کاربري، علاوه بر اينکه بايد تنوعي از کاربران در نظر گرفته شود، ضروري است رابطهايي طراحي شوند که آساني دسترسي بههمراه کنترل بيشتر از طرف کاربران را فراهم آورند (انواريان و حياتي، 1392).
يکي از امکانات کليدي اين پايگاه، سيستم مديريت کاربران است که به مديران امکان ميدهد تا نقشها و دسترسيهاي مختلفي براي کاربران تعيين کنند. اين سيستم، بهويژه براي گروههاي مختلف، مانند پژوهشگران، دانشجويان کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتري، استادان، اعضاي هيئتعلمي و حتي کاربران مهمان، بسيار مفيد است. با اعطاي دسترسيهاي مختلف، کاربران ميتوانند به محتواي خاص و مورد نياز خود دسترسي داشته باشند. اين امر باعث ميشود که پايگاه بهصورت منظم و هدفمند براي هر گروه مورد استفاده قرار گيرد و از هدررفت منابع جلوگيري شود.
2ـ5. مديريت محتوا و ايجاد انواع مختلف اطلاعات
اين قابليت به کاربرانِ داراي دسترسي اجازه ميدهد که محتواي متنوعي در پايگاه بارگذاري کنند. انواع مختلف محتواي قابل ايجاد به شرح جدول ذيل است:
عنوان نوع محتوا
توصيف کوتاه
صفحة ساده براي درج محتواهاي عمومي که بهصورت يک محتواي ساده منتشر ميشود
آمار اديان ثبت آمار اديان در کشورهاي مختلف
خبر درج اخبار مربوط به اديان، گروه و...
رويداد رويداد ادياني
معرفي شخصيتهاي ادياني شخصيتهاي تأثيرگذار در حوزة اديان
معرفي مراکز علمي براي معرفي مراکز علمي مرتبط با اديان
معرفي همايشها و نشستها تبليغات همايشها و نشستهاي ادياني
مقاله مقالات توليدي يا چکيدهمقالات نشريات ديگر
منبع منابع مرتبط با اديان
تالار گفتوگو براي بحث دامنهدار دربارة يک موضوع خاص
واژهنامه واژهنامة ادياني
وبفرم براي درج فرمهاي اينترنتي لازم
3ـ5. روندنماي زماني رويدادها (Timeline)
يکي از ويژگيهاي نوآورانة اين پايگاه، روندنماي زماني است که رويدادهاي تاريخي مرتبط با اديان مختلف را بهصورت بصري و در يک خط زماني نمايش ميدهد. اين ابزار، بهويژه براي پژوهشگران و دانشجويان تاريخ اديان بسيار مفيد است؛ زيرا به آنها کمک ميکند که روند تحولات ادياني را در طول زمان پيگيري و تحليل کنند.
4ـ5. آمار جمعيت اديان بر روي نقشة جهاني
اين پايگاه قابليت نمايش آمار جمعيت اديان مختلف را بر روي نقشة جهان دارد. اين ابزار گرافيکي، بهويژه براي مقايسة وضعيت اديان در کشورهاي مختلف و تحليل تغييرات جمعيتي بسيار مفيد است. با کليک روي هر کشور، کاربران ميتوانند به اطلاعات دقيقتري دربارة تعداد و توزيع جمعيتهاي ديني در آن منطقه دست يابند.
5ـ5. واژهنامة ادياني
اين قابليت به کاربران اين امکان را ميدهد که واژههاي تخصصي و اصطلاحات مرتبط با اديان مختلف را جستوجو کنند و معناي دقيق آنها را بيابند. واژهنامه بهطور ويژه براي دانشجويان و پژوهشگران تازهکار مفيد است و به آنها کمک ميکند که درک بهتري از اصطلاحات تخصصي در حوزة مطالعات اديان پيدا کنند.
6ـ5. معرفي شخصيتهاي ادياني
اين بخش به معرفي شخصيتهاي مهم تاريخ اديان اختصاص دارد. کاربران ميتوانند اطلاعات مربوط به شخصيتهاي مذهبي و علمي در هر دين را مشاهده کنند و با انديشهها و تأثيرات آنها در توسعة اديان مختلف آشنا شوند.
7ـ5. مقالات توليدي و چکيدهمقالات ديگر نشريات
پايگاه اين امکان را به کاربران ميدهد که مقالات علمي توليدي خود را بارگذاري کنند؛ همچنين به مطالعة چکيدة مقالات منتشرشده در ديگر نشريات بپردازند. اين بخش براي پژوهشگران و دانشجويان بسيار مفيد است؛ زيرا آنها ميتوانند بهروزترين مقالات و تحقيقات را در حوزة مطالعات اديان مرور کنند.
8ـ5. تالار يا انجمن گفتوگو
تالار گفتوگو يکي ديگر از امکانات ارزشمند پايگاه است که امکان تبادل نظر، طرح پرسش و پاسخ، و بحثهاي علمي ميان اعضا را فراهم ميکند. اين بخش ميتواند فضايي را بهطور ويژه براي پژوهشگران و دانشجويان بهمنظور برقراري ارتباطات علمي و تبادل تجربيات فراهم کند.
9ـ5. پيامرسان داخلي و ابزارهاي مشارکتي
اين سيستم به کاربران اين امکان را ميدهد که بهراحتي با يکديگر ارتباط برقرار کرده، در پروژههاي علمي يا پژوهشي بهطور گروهي همکاري کنند. اين ابزار، بهويژه براي تيمهاي تحقيقاتي که بهصورت مجازي و از راه دور همکاري ميکنند، بسيار کارآمد است.
10ـ5. جستوجوي دادهها و منابع
امکان جستوجو در دادهها و منابع مختلف موجود در پايگاه، يکي از ويژگيهاي حياتي اين سيستم است. کاربران ميتوانند با استفاده از اين ابزار بهسرعت به اطلاعات مورد نياز خود دست يابند. اين جستوجو ميتواند در مقالات، منابع، پاياننامهها، اخبار و رويدادها انجام شود.
11ـ5. دانلود منابع علمي براي اعضاي ويژه
اعضاي ويژة پايگاه به منابع علمي مختلف دسترسي دارند و ميتوانند آنها را دانلود کرده، در تحقيقات خود استفاده کنند. اين منابع شامل مقالات علمي، کتابها، پاياننامهها و ديگر مواد آموزشي و پژوهشي هستند که ميتوانند بهصورت برخط در دسترس اعضاي ويژه قرار گيرند.
12ـ5. واژهنامه
اصطلاحنامه يا واژهنامة ادياني يکي از ابزارهاي پژوهشي کارآمد اين پايگاه است که محققان در هر زمان بهصورت برخط ميتوانند از آن استفاده کنند.
13ـ5. ايجاد کتابخانة شخصي
اعضاي پايگاه امکان افزودن محتواها به بخش علاقهمنديهاي خود را دارند و با اين شيوه ميتوانند در هر زمان به محتواهاي مورد علاقه يا نياز خود دسترسي پيدا کنند.
نتيجهگيري و چشمانداز آينده
پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني بهعنوان يک پلتفرم جامع و نوآورانه، با هدف تسهيل پژوهش، آموزش و تبادل دانش در حوزة مطالعات اديان راهاندازي شده است. اين پايگاه با ارائة ابزارهاي متنوعي همچون مديريت محتواي تخصصي، واژهنامه، روندنماي زماني رويدادهاي تاريخي، آمار جمعيتي اديان بر روي نقشة جهان، و امکان برگزاري کلاسها و جلسات برخط، خواهد توانست به يکي از منابع معتبر و کارآمد براي پژوهشگران، دانشجويان و استادان تبديل شود. قابليتهاي پيامرساني داخلي، تالار گفتوگو و دسترسي به منابع علمي، اين پايگاه را به مرکزي پويا براي تعاملات علمي و پژوهشي تبديل کرده است.
اين پايگاه با بهکارگيري فناوريهاي روز و در نظر گرفتن نيازهاي کاربران مختلف در حوزة مطالعات اديان، ميتواند محيطي مناسب براي رشد و توسعة علمي فراهم کند. علاوه بر اين، ارائة دادههاي آماري و منابع مرجع در زمينههاي مختلف اديان، به پژوهشگران و دانشجويان اين امکان را ميدهد که بهراحتي به اطلاعات مورد نياز خود دست يابند و تحقيقات خود را در اين حوزه غنيتر کنند.
پايگاه پژوهشي مطالعات ادياني، همچنين براي استمرار رشد و ارتقاي خود، ميتواند به گسترش امکانات و بهبود تجربة کاربرياش ادامه دهد. يکي از پيشنهادها براي توسعة بيشتر، ارتقاي قابليتهاي جستوجو با استفاده از هوش مصنوعي و ايجاد سيستمهاي توصيهگر براي پيشنهاد مقالات و منابع علمي مرتبط است؛ همچنين ايجاد شبکههاي تخصصي براي هريک از حوزههاي مختلف اديان ميتواند به تخصصيتر شدن محتوا و دسترسي بهتر کاربران کمک کند.
بهعلاوه، افزودن قابليتهاي چندرسانهاي بيشتر، مانند ويديوهاي آموزشي، پادکستهاي علمي و جلسات وبيناري، ميتواند تنوع محتواي پايگاه را افزايش دهد و به جذب کاربران بيشتر، از تمامي سطوح، کمک کند. گسترش ارتباطات بينالمللي با دانشگاهها و مراکز علمي معتبر در سطح جهاني نيز ميتواند به رشد پايگاه و ارتقاي کيفيت مطالب کمک کند.
- احمدی، خالد، زاهد بابلان، عادل، معینیکیا، مهدی و بابائی منقاری، محمدمهدی (1396). عوامل مؤثر بر کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات از دیدگاه اعضای هیئتعلمی. فناوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 8(4)، 141ـ159. در: https://sanad.iau.ir/Journal/ictedu/Article/1006357.
- انواریان، سیدنورالدین و حیاتی، زهیر (1392). بررسی محیط رابط کاربری پایگاه اطلاعاتی نمایۀ نشریات فارسی از دیدگاه کتابداران کتابخانههای عمومی کشور. تحقیقات اطلاعرسانی و کتابخانههای عمومی، 19(2)، 201ـ212.
- آجیلی، فاطمه، حاجیاحمدی، سیمین و محمدی، مهدی (1396). بررسی ویژگیهای ظاهری، ساختاری و محتوایی وبسایتهای نشریات علمی ـ پژوهشی ایران. تحقیقات اطلاعرسانی و کتابخانههای عمومی، 23(2)، 265ـ280. در: https://publij.ir/article-1-1642-fa.html.
- عیسیزاده، عباس و شرفالدین، سیدحسین (1397). اسلامهراسی در رسانههای تصویری غرب. مطالعات رسانهای، 13(4)، 51ـ66. در: https://sanad.iau.ir/Journal/mediastudies/Article/791453.
- نیری، شهرزاد، صفاری، مرجان، ابوالصدق، سارا و شایان، علی (1397). شناسایی و رتبهبندی نیروهای پیشران مؤثر بر وضعیت آیندة رسانههای دیجیتال با رویکرد فناورانه. پژوهشهای ارتباطی، 25(3)، 9ـ36. در: doi:10.22082/cr.2018.92454.1683.