تبیین نقدهای شکندگمانیک‌وزار (= گزارش گمان‌شکن) به راه‌حل معتزله برای مسئلة شر و عدل الهی و داوری دربارة آن

خديجه رحمتي / دانشجوي دکتری ادیان و عرفان، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد تهران مرکزي    khrahmati@yahoo.com
انشاءالله رحمتي / استاد گروه فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد تهران مرکزي
محمدرضا عدلي / استاديار دانشگاه آزاد اسلامي، واحد تهران مرکزي
دريافت: 20/02/1398 ـ پذيرش: 05/07/1398
چکیده
مسئلة شر و حل آن، یکی از مسائلی است که بشر از قدیم‌الایام با آن درگیر بوده‌ است. کتاب شکند‌گمانیک‌‌وزار نوشتة مردان‌‌فرخ، از نوادر کتاب‌های کلامی زردشتی است که نویسندة آن معتقد است دین منتخب او راه‌حل منطقی مسئلة شر است و به همین دلیل ناقض توحید. نوشتار حاضر به تلازمی که مردان‌فرخ به آن اشاره کرده است و نیز اصل عدالت که از مهم‌ترین ارکان و دغدغه‌های مکتب معتزلی است، می‌پردازد و با تبیین اِشکال مردان‌فرخ و تحلیل مؤلفه‌های توحید، تلازم مذکور را نفی می‌کند؛ همچنين بیان مي‌دارد که با تکیه بر راه‌حلِ معتزلیِ شر، اصولاً صدور شر از ایزد محال، و وجود حوادث و موجودات نا‌خوشایند، بنا به حکمت و مصلحت خداوند، صلاح بندگان و لطف به آنهاست. او در حوزة شرور انسانی و عدم انتساب آنها به خداوند بنا بر قرائت معتزلی، مسئلة عدالت خداوند را مطرح می‌کند که ضمن قبول آن از سوی این مقاله، با ارائة راهکار جدیدی راه‌‌حل معتزلی رد و پاسخی در‌خور به آن داده می‌شود. 
کلید‌واژه‌ها: توحید، عدل، ثنویت، معتزله، خیر و شر، اختیار، اراده و مشیت الهی.