بررسي اخلاق عرفاني سلبي از نگاه مولوي و لائوتسه

سال دهم، شماره سوم، پياپي 39، تابستان 1398

سوسن رفيعي‌راد / دانشجوي دکتري اديان و عرفان، دانشگاه آزاد اسلامي واحد آيت‌الله آملي    s.rafierad@yahoo.com
محمدعلي يوسفي / استاديار گروه اديان و عرفان، دانشگاه آزاد اسلامي واحد آيت‌الله آملي
رضا اسدپور / استاديار گروه عرفان اسلامي، دانشگاه آزاد اسلامي واحد قائمشهر
دريافت: 17/09/1397 ـ پذيرش: 26/02/1398
چکیده
اخلاق عرفانی سلبی مهم‌ترین بخش اندیشه‌های مولوی و لائوتسه به شمار می‌رود. این دو عارف، پیروان خود را به جنبة سلبی اخلاق و رعایت مؤلفه‌های آن نیز دعوت می‌کنند. از نگاه مولوی و لائوتسه، با تهذیب نفس و ریشه‌کن‌سازي انانیّت و ترک رذایل، راه برای تخلّق به اخلاق الهی و کسب فضایل فراهم‌تر می‌گردد. سؤال این است که اخلاق عرفانی سلبی به چه معنا و بر چه مؤلفه‌هایی استوار است؟ وجوه شباهت و تفاوت میان اخلاق سلبی عرفانی مولوی و لائوتسه چیست؟ این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی و تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، به بررسی مفهوم اخلاق سلبی عرفانی و مؤلفه‌های آن و تطبیق میان آراي مولوی و لائوتسه از این منظر می‌پردازد. این پژوهش نشان می‌دهد که میان این دو اندیشه وجوه تشابه و تمایز وجود دارد؛ چنان‌که هر دو در نظام اخلاقی و تنزیهی‌شان بر دو عنصر «سکوت و نیستی» و «ریاضت و کف نفس» به‌عنوان دو امر زمینه‌ساز ورود به سلوک عرفانی خویش تأکید کردند؛ اما به‌رغم شباهت‌های ظاهری، اساس تهذیب و ریاضت از نگاه مولوی بر مبنای عشق فطری و جبلّی انسان به خدا استوار است و در این مسیر، از پشتوانة متابعت از شریعت و بهره‌گیری از عقل نیز برخوردار است.
کلیدواژه‌ها: تهذیب نفس، سکوت، ریاضت، سلوک عرفانی، نظام اخلاقی.