بررسي تطبيقي طوفان بزرگ و ويژگي و عملكرد منجيانِ نخستين در ايران و ميان‌رودان

سال دهم، شماره دوم، پياپي 38، بهار 1398

حميد کاوياني پويا / استاديار گروه تاريخ، دانشگاه شهيد باهنر کرمان    kavyani@uk.ac.ir
طيبه خواجه / دانشجوي کارشناسي ارشد ايرانشناسي، دانشگاه شهيد باهنر کرمان
دريافت: 23/10/1397 ـ پذيرش: 28/02/1398
چکیده
با رویکرد بدین نکته که اساطیر مسئله‌اي غیرواقعی و موهوم نيستند و ریشه در واقعیت دارند، گفته می‌شود اسطوره واکنشی از ناتوانی انسان است در مقابله با درماندگی‌ها و ضعف او دربرآوردن آرزوها و ترس او از حوادث غیرمترقبه. در این بین، یکی از رخدادهای مهم جوامعِ کهن بشری، وقایع طبیعی هولناکی بود که گاه براندازی بنیاد زندگی را موجب می‌شد و صرف‌نظر از چگونگی مواجهه با این رخداد، چرایی و علت این وقایع ناگوار مسئلة مهمی بود که نوع پاسخگویی بدان در هر تمدنی متفاوت و تحت تأثیر عواملی قرار داشت. بر این اساس و با توجه به وجود داستان طوفان بزرگ در برخی اساطیر ملل باستانی، این تحقیق بر آن است تا با شرح چگونگی روایات طوفان و ماهیت ناجیان حیات بشری، به تشابهات و تفاوت‌ها و حلقة اتصال‌دهندة روایات و باورها و نحوة شکل‌گیری و تکوین اسطورة نجات‌بخش در تمدن‌های ایران و میان‌رودان بپردازد. از این‌رو، با گردآوری و بررسی منابع مهم تاریخی و روایات اساطیری، با رویکرد تحلیل محور، نتایج حاصله بر آن است که مقولة نجات‌بخشی و رهانیدن انسان‌ها از بلایا و عذاب، همواره مورد توجه برخی تمدن‌ها و فرهنگ‌های کهن مانند ایران و میان‌رودان بوده است و با وجود تشابهات فراوان در نقل این روایات، به سبب اینکه تمدن‌های مزبور به‌نوعی بر اساس فرهنگ و شرایط اقلیمی و زیستی خویش با آن روبه‌رو شده و به نقل حدیث پرداخته‌اند، گاه تفاوت‌های محسوسی در این روایات (در علت رخداد و ویژگی منجیان) به چشم می‌خورد.
کلیدواژه‌ها: طوفان، منجیان، ایران، میان‌رودان.