معرفت ادیان

مقدمه
خداوند متعال پیامبران خود را همراه با کتب آسمانی بر بشر نازل کرد تا راه سلامت روح و سعادت زندگی را به او نشان دهد. متن کتاب‌های آسمانی، در عین حال که حاوی مفاهیم عمیق و درخور تعمق می‌باشد، اما از آنجا که مخاطب، عامۀ مردم و بشر عادی فرض شده است، روان، راحت و قابل‌درک است. انتقال آموزه‌های دینی از طریق داستان‌ها و وقایع ساده، ساختار نحوی نسبتاً سبک جملات و نیز استفاده از کلمات و مفاهیم ملموس و مأنوس با تجربۀ بشر، از جمله پدیده‌های طبیعی و نام گیاهان و جانوران، مواردی هستند که امکان ارتباط بهتر و روان‌تر بین معبود و عابد را فراهم می‌سازد.
حال با توجه به، اهمیّت کلیۀ مفاهیم کلامی و اقلام واژگانی که در آیات الهی به کار رفته که قطعاً با دلیل و برهان همراه است، حجم قابل توجه نام‌واژه‌های مربوط به جانوران در كتب آسمانی قرآن کریم و اناجیل مسیحیّت و نیز با توجه به نتایج مطالعۀ مستقلی که بر روی کاربرد نام حیوانات در قرآن کریم انجام شده (شریفی مقدم و نظری رباطی، 1392)، این پژوهش درصدد است تا کاربرد این نام‌ها را در یکی دیگر از کتب آسمانی (اناجیل مسیحیّت) بررسی نماید.
بررسی قرآن کریم و اناجیل مسیحیّت (متی و یوحنا که در مطالعۀ حاضر بررسی شده‌اند) به‌لحاظ کاربرد نام حیوانات نتایج زیر را نشان می‌دهد؛
•    در قرآن کریم، نام چهل حیوان در ۱۹۴ آیه و ٥٧ سوره به کار رفته است. از این تعداد ٤٥ سوره مکی و ١٢ سوره مدنی است. این کلمات در تمام جزء‌ها به‌جز جزء 4 و 24 مشاهده شده و این اسامی مجموعأ 299 بار به کار رفته‌اند.
•    در دو انجیل متی و یوحنا به‌ترتیب شانزده و هفت حیوان به کار رفته است که بین این اسامی نام چهار حیوان، شامل گوسفند، ماهی، گرگ و الاغ مشترک بود. تعداد مجموعۀ اسامی به کار رفته 85 بار (43 بار در انجیل متی و 41 بار در انجیل یوحنا) می‌باشد.
با توجه به آماری که شرح آن بیان شد، این مطالعه درصدد پاسخ به سؤالات زیر است:
الف) مقایسۀ کاربرد نام‌واژه‌های مربوط به جانوران و حیوانات در اناجیل مقدس مسیحیّت در مقایسه با قرآن کریم چه نتایجی را نشان می‌دهد؟ 
ب) مقایسۀ دلالت نام‌ها در کتاب‌های آسمانی دو دین الهی چه مواردی از اشتراک و افتراق را نشان می‌دهد؟ و آیا می‌توان اشتراکات را مشخصۀ یک گفتمان الهی ـ مذهبی قلمداد نمود؟
ج) نقش‌های موضوعی این اقلام در کتاب‌های آسمانی دو دین الهی چه مواردی از اشتراک و افتراق را نشان مي‌دهد و این موارد چگونه توجیه می‌شود؟
1. روش‌شناسی پژوهش
بر اساس یافته‌های مطالعه‌ای که پیش از این بر روی دلالت معنائی نام حیوانات در قرآن کریم انجام شد (شریفی مقدم و نظری رباطی، همان) و با روشی تقریباً یکسان، داده‌های مربوط به حیوانات از اناجیل متی و یوحنا استخراج گردید و با توجه به فراوانی اقلام واژگانی، در انواع دلالت معنائی و طبقات موضوعی دسته‌بندی و سپس با داده‌های مستخرج از قرآن مقایسه گردید. مجموعۀ نام‌ها در هر سه کتاب از متن ترجمۀ آنها گردآوری شده و معیار مقایسه نیز ترجمة آنها بوده است.
در زمينة دلالت و به منظور طبقه‌بندی داده‌ها بدین لحاظ، از طبقه‌بندی صفوی (1379) و فینچ (1385) ـ که به‌ترتیب، انواع دلالت را در دو زبان فارسی و انگلیسی تقسیم‌بندی کرده بودند ـ استفاده شد. مبنای طبقه‌‌بندی نام‌ها با توجه به موضوعیّت، چهارچوب ارائه‌شده توسط مصباح یزدی (1385) بوده است. هر دو طبقه‌بندی در بخش مفاهیم بنیادی ارائه و توضیح داده شده است.
با توجه به تلاش دیرینۀ انسان در دستیابی به درک بهتر متون الهی، نتایج این تحقیق علاوه بر نمایش کمّی داده‌ها و نیز ارائۀ اشتراکات و افتراقات بین سه متن می‌تواند یکی از استراتژی‌های ارتباطی مشترک را در این دسته از متون آشکار سازد. افزون بر این، تا جايی که نگارندگان اطلاع دارند، تا کنون تحلیلی مشابه در این زمینه انجام نگرفته است؛ از اين‌رو نتایج این تحلیل می‌تواند در نوع خود جدید ‌باشد.
در ادامه، با توجه به اینکه داده‌ها از دو متن انجیل (متی و یوحنا) استخراج شده است، توضیحی دراین‌باره ارائه خواهد شد (توفیقی، 1389، ص83):
برخلاف قرآن کریم که کتابی است واحد، کتاب آسمانی نصارا انجیل‌های چهارگانه است؛ شامل انجیل متی، انجیل مرقس، انجیل لوقا و انجیل یوحنا.
انجیل «متی» قدیمی‌ترین انجیل‌هاست. طبق نظر برخی مسیحیان، تصنیف و انتشار این کتاب در سال 38 میلادی بوده است. بعضی نیز آن را بین 50 تا 60 دانسته‌اند. این انجیل از همة انجیل‌ها مفصل‌تر است و زندگی حضرت عیسی را با جزئیات بیشتری بیان كرده و در 27 باب به پايان می‌رسد. اين كتاب در اصل به زبان عبرانى نوشته شد و سپس به زبان يونانى و ساير زبان‌ها ترجمه گرديد. این انجیل به دست متّی که از شاگردان دوازده‌گانۀ عیسی بود، نوشته شده است.
انجیل «یوحنا» به یوحنا پسر زبدی منسوب است. یوحنا یکی از شاگردان مسیح و دوست پولس است. در این انجیل زندگی‌نامه و سخنان حضرت عیسی آمده است؛ ولی ویژگی بارز آن، مسیح‌شناسی خاص آن است.
غالب محققان امروزی تاریخ نگارش این انجیل را به پایان قرن اول، یعنی نزدیک به هفتاد سال پس از حضرت عیسی برمی‌گردانند.
2. مفاهیم بنیادی
در این بخش مفاهیم و مطالبی ارائه خواهد شد که مبنا و ملاک طبقه‌بندی و مطالعۀ داده‌های این پژوهش
بوده است:
1-2. دلالت معنایی
فرایند انتقال معنا در زبان که توسط نشانه‌ها (signs ) صورت می‌گیرد، دلالت نامیده می‌شود. بنابراین، دلالت، رابطۀ بین نشانه‌ها در زبان و اشیا، پدیده‌ها، حوادث و غیره در جهانِ واقعی و تجربی است. افلاطون واژه‌های زبان را واحد دلالت و اساس نام‌گذاری در زبان مي‌دانست و هر عنصر واژگانی را برچسبی برای چیزی در جهان واقعیت تصور می‌کرد. معناشناسان بعدها بر این نظریه خرده گرفتند که واژه‌ها برچسبی برای مفاهیم مربوط به اشیا و پدیده‌هاست و نه مستقیم برای خود آنها. در جملة «من به پرورش درخت علاقه دارم»، واژة درخت بیش از آنکه به جسم خاصی در جهان اشاره داشته باشد، مفهوم کلی آن را می‌رساند.
واژه‌ها به لحاظ مصداقی که به آن اشاره دارند، متفاوت‌اند. به همین دلیل می‌توان آنها را بر حسب مصداقشان در جهان به انواع دوگانة زیر تقسیم نمود (صفوی، ١٣٧٩، ص63؛ فینچ، 1385، ص264).
الف) دلالت ارجاعی (referential) و غیر ارجاعی (non referential): این دسته از واژه‌ها به هیچ مصداقی در جهان خارج ارجاع نمی‌دهند؛ همچون حروف ربط (و، اگر) و قیود احتمال و تأکید (شاید، خیلی)؛ در حالی‌که دسته‌ای دیگر از واژه‌ها به طور کامل ارجاعی‌اند؛ مانند شاخص‌های (indexes) زمان (دیروز)، مکان (اینجا) و شخص (ضماير). واژه‌های فوق همیشه دارای مصداقی در جهان خارج‌اند.
ب) دلالت عام (گروهی) (generic) و دلالت خاص (جزئی) (specific): واژه‌ها گاه به مصداقی مشخص در جهان برون‌زبانی اشاره دارند و گاه به گروهی از مصادیق یا به مفهوم (concept) کلی یک مصداق بدون اشاره به مرجعی خاص. این احتمال، حتی در مورد یک واژه یا عنصر زبانی نیز وجود دارد. همچون واژة «کتاب» در جملات زیر، که یک‌بار در مفهوم خاص و یک‌بار در مفهوم عام به کار رفته است:
- لطفاً کتاب را بگذار روی میز.
- کتاب بهترین دوست انسان است.
ج) دلالت ثابت (constant) و دلالت متغیر (variable): درحالی‌که کلماتی چون «تهران» و «حافظ» دارای مصداق ثابت‌اند، کلماتی چون «رئیس جمهور ایران» و «رتبة اول کلاس» می‌تواند در طول زمان تغییر کند.
د) دلالت صریح (مستقیم) (denotational/direct) و ضمنی (استعاری) (connotational/metaphorical): واژه‌ها به لحاظ مفهوم مستقیم و غیرمستقیم نیز از یکدیگر متمایزند؛ مانند مفهوم «شیر» در عبارات زیر:
- شیر حیوانی وحشی است.
- سپاهان شیردل دشمن را شکست دادند.
موضوع (theme)
عناصر زبان از کوچک‌ترین عنصر (تکواژ (morpheme) و واژه) تا عناصر بزرگ‌تر (جمله و متن (text)) با هدف و منظوری خاص از سوی گوینده یا نویسنده انتخاب می‌شوند. در واقع کاربر (گویشور) زبان متن را با توجه به منظوری که در ذهن دارد، پردازش مي‌كند و امکان درک موضوع را برای شنونده یا خواننده فراهم مي‌سازد و به این ترتیب فرایند ارتباط کلامی میان افراد صورت می‌گیرد.
مصباح یزدی (1385) پس از برشمردن کاستی‌های تقسیم‌بندی‌های موضوعی موجود، دسته‌بندی موضوعی خود را به شرح زیر ارائه می‌دهد:
1) خداشناسی: شامل مباحث شناخت خدا و توحید و صفات و کلیات افعال الهی می‌شود.
2) جهان‌شناسی: شامل مباحث آفرینش جهان (زمین و آسمان‌ها و ستارگان) و پدیده‌های جوی (رعد، برق، باد، باران و...) و پدیده‌های زمینی (کوه‌ها، دریاها و...) می‌شود و ضمناً عرش و کرسی و فرشتگان و جن و شیطان نیز مورد بحث قرار می‌گیرند.
3) انسان‌شناسی: شامل مباحث آفرینش انسان، ویژگی‌های روح، کرامت و شرافت انسانی، مسئوليت و شرایط آن (آگاهی، قدرت، عمل، اختیار)، ابعاد مختلف وجود انسان، سنت‌های الهی در تدابیر فردی و اجتماعی، معاد و سرنوشت نهایی بشر می‌شود.
4) راه‌شناسی: شامل مباحث شناخت‌های عادی (انواع علم حضوری و حصولی متعارف) و غیرعادی (الهام و وحی) می‌شود و مسئلة «نبوت» و ضرورت بعثت انبیاء، و هدف آن و نیز مقامات ایشان (نبوت، رسالت، امامت) و همچنین مسائل اعجاز و عصمت مطرح می‌گردد و سرانجام، مسئلة جانشینی انبیا (امامت به‌معنای خاص)
بحث مي‌شود.
5) راهنماشناسی: شامل مباحث تاریخ انبیا و ویژگی‌های هر یک و کتاب‌هایی که بر ایشان نازل شده و محتویات آنها می‌شود و به تاریخ پیغمبر اسلام و حوادثی که در زمان حیات آن حضرت اتفاق افتاده است، می‌انجامد و ضمناً تاریخ اقوام و ملل و سایر داستان‌های قرآن مطرح می‌گردد.
6) قرآن‌شناسی: مباحث کلی دربارۀ قرآن و ویژگی‌های آن، هدف نزول، کیفیت نزول، اعجاز، جهانی بودن، ابدی بودن، اسلوب بیان (استدلال عقلی، موعظه، جدل، تمثیل، قصصص و...) و مباحث محکم و متشابه و تأویل را شامل می‌شود.
7) اخلاق یا انسان‌سازی قرآن: شامل مباحث خودشناسی و خودسازی است و نیز خیر و شر در افعال اختیاری و رابطۀ آنها با کمال و سعادت نهایی، روش تربیت و تزکیۀ قرآن (بیدار کردن انگیزه‌های خیرجویی به‌وسیلۀ انذار و تبشیر)، نقش ایمان و عمل و بیان رابطۀ آنها با یکدیگر و رابطۀ هر دو با علم، و سرانجام تفاصیل اخلاق فاضله
و رذیله.
8) برنامه‌های عبادی قرآن: شامل مباحث نماز و روزه و حج و قربانی و دعا و ذکر می‌شود؛ یعنی اعمالی که رکن اساسی آن را تقویت رابطۀ انسان با خدا تشکیل می‌دهد؛ هرچند مصالح اجتماعی زیادی نیز در آنها منظور
شده است.
9) احکام فردی قرآن: شامل مباحثی است، نظیر حلال و حرام در خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها (اطعمه و اشربه و صید و ذباحه) و تجمل و زینت.
10) احکام اجتماعی قرآن: شامل مباحث اجتماعی و حقوقی و سیاسی و اقتصادی است.

3. بحث، تحلیل و تفسیر داده‌ها
در این قسمت و در قالب سه بخش مجزا به پرسش‌های پژوهش که به ترتیب به فراوانی، دلالت و موضوعیت نام‌واژه‌های متعلق به حوزۀ حیوانات در دو متن قرآن و انجیل مربوط می‌باشد، پرداخته و نتایج بررسی ارائه
خواهد شد:
1-3. بررسی و مقایسۀ کاربرد نام حیوانات به لحاظ فراوانی و نوع در متون الهی قرآن کریم و اناجیل متّی و یوحنا
تعداد نام‌های حوزۀ حیوانات در سه متن قرآن کریم و اناجیل متّی و یوحنا، به‌ترتیب 299، 43 و 42 بار مشاهده شد.
نام‌های مشابه در قرآن و اناجیل: گوسفند، ماهی، گرگ و الاغ.
نام‌های مشابه در قرآن و انجیل متّی: گوساله، شتر و مار.
نام‌های مشابه در قرآن و انجیل یوحنا: گاو و بز.
نام‌های مشابه در انجیل متّی و انجیل یوحنا: کبوتر، ماهی، گوسفند، گرگ و الاغ.
و نام‌های متفاوت به اين شرح است:
نام‌های متفاوت به‌کار رفته بین قرآن و اناجیل: مورچه، زنبور عسل، فیل، حیوانات، چهارپایان، مروارید/لؤلؤ، پرنده، شتر، بز، غوک/قورباغه، شیر، خوک، اسب، سگ، جنبنده، هدهد/شانه به‌سر، میش، بلدرچین، میمون، استر، زیورآلات دریایی(مرجان و لؤلؤ)، عنکبوت، کلاغ، مرجان و ملخ، خروس، جوجه، کبوتر، روباه، مرغ، گراز و گنجشک.
نام‌های متفاوت به‌کار رفته بین قرآن و انجیل متّی: خروس، جوجه، کبوتر، روباه، مرغ، گراز و گنجشک.
نام متفاوت به‌کار رفته بین قرآن و انجیل یوحنا: کبوتر.
نام‌های متفاوت به‌کار رفته بین انجیل متّی و انجیل یوحنا: خروس، جوجه، مرغ، روباه، گراز، گنجشک و مار.
نام‌هایی همه که در سطح سه متن با فراوانی متفاوت به‌کار رفته‌اند، در جدول زیر آورده شده‌اند:

نام حیوان

کتاب    گرگ    گوساله    گاو    شتر    ماهی    برّه    گوسفند    الاغ    مار
قرآن کریم    3    17    20    28    11    1    10    4    4
انجیل متّی    2    1    -    2    5    -    7    6    2
انجیل یوحنا    2    -    2    -    11    1    22    2    -
جدول (1): فراوانی نام‌های به‌کار رفته در سه متن الهی

با توجه به اسامی به‌کار رفته و فراوانی نام‌ها در سه پیکرۀ مورد بررسی، می‌توان مطالب زیر را استنتاج نمود:
    در قرآن کریم نام‌واژه‌های حوزۀ حیوانات، هم در تنوع و هم در فراوانی، به‌طرز قابل ملاحظه‌ای کاربرد بیشتر دارد.
    مقایسۀ سه متن مورد بررسی نشان می‌دهد که بین دو متن انجیل متّی و یوحنا شباهت بیشتری به‌لحاظ انواع نام‌واژه‌ها و فراوانی کاربرد وجود دارد.
    چهار حیوان مشترک بین سه پیکره، حیواناتی‌اند که بشر با آنها بسیار سروکار دارد و برای او مأنوس‌اند. این حیوانات ویژگی‌های خشکی و آب و نیز اهلی و وحشی را نیز دارايند.
    در بین اسامی، شتر بیشترین کاربرد را در قرآن کریم، و گوسفند در اناجیل دارد که بیانگر مأنوس بودن این حیوانات با مردمان آن منطقه است.
2-3. مقایسة کاربرد نام حیوانات به لحاظ دلالت معنایی
همان‌گونه‌که در بخش مفاهیم بنیادی قسمت (1) عنوان شد، عناصر زبانی به‌لحاظ دلالت معنایی در واحد‌های زبانی بر حسب مصداقشان، به انواع دوگانۀ ارجاعی/غیرارجاعی، عام/خاص، ثابت/متغیر و صریح/ضمنی قابل تقسیم‌اند. بخش حاضر به مقایسۀ انواع دلالت در متن قرآن کریم و اناجیل متّی و یوحنا می‌پردازد.
1-2-3. دلالت ارجاعی/غیرارجاعی
بررسی نام حیوانات در سه متن مورد مطالعه نشان می‌دهد که در هر سه متن، دلالت غالب از نوع ارجاعی است. درصدِ دلالت ارجاعی در سه متن قرآن کریم، انجیل متّی و انجیل یوحنا، به‌ترتیب 100درصد، 95.23درصد و 100درصد می‌باشد. این نوع دلالت در مقایسه با نوع غیرارجاعی آن به‌لحاظ معناشناختی از شفافیّت بیشتری برخوردار است و دستیابی به معنا در این نوع دلالت راحت‌تر صورت می‌گیرد. به عبارت دیگر، مفهومِ نام حیوان، با توجه به مصداق آن در جهان برون‌زبانی فهمیده می‌شود؛ مثال‌های زیر دلالت ارجاعی را در قرآن و دو متن اناجیل نشان می‌دهد:
(1) وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِن صَوْتِكَ إِنَّ أَنكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ؛ «در رفتارت میانه‌روی اختیار کن و سخن آرام گو، نه با فریاد بلند که منکر و زشت‌ترین صداها صوت الاغ است» (لقمان:19).
(2) ایشان را جواب داده، گفت که طبقة شریر زناکار را جست‌وجو می‌نماید و جز آیت یونس پیغمبر، هیچ آیتی به وی داده نخواهد شد. چه به وضعی که یونس سه شبانروز در شکم ماهی ماند، فرزند انسان هم چنان سه شبانروز در شکم زمین خواهد ماند و.... (انجیل متی، باب دوازدهم، آیات 40 و41).
(3) یکی از شاگردانش که آندریاس برادر شمعون پطرس باشد، به او گفت: در اینجا پسری است که پنج نان جو و دو ماهی دارد. ولی اینها چه هستند برای این همه؟ (انجیل یوحنا، باب شش، آیات 8 و9).
در هر سه نمونه، الفاظ «الاغ» و «ماهی» دارای دلالت مصداقی در جهان خارج بوده و از نوع ارجاعی است.
2-2-3. دلالت عام/خاص 
بررسی نام حیوانات بیانگر این است که درصد دلالت عام در قرآن 62.87 و در انجیل متّی 53.65 و در انجیل یوحنا 58 است که نشان می‌دهد کاربرد دلالت عام در قرآن کریم در مقایسه با دو متن انجیل غالب است. برای روشن شدن مطلب، از سه متن قرآن، انجيل متي و یوحنا مثال‌هايی آورده شده است:
الف) نمونه‌های دلالت عام در قرآن کریم و انجیل یوحنا:
(4) وَاللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَآبَّةٍ مِّن مَّآءٍ فَمِنْهُم مَّن يَمْشِى عَلَى‏ بَطْنِهِ وَ مِنْهُم مَّن يَمْشِى عَلَى‏ رِجْلَيْنِ وَ مِنْهُم مَّن يَمْشِى عَلَى‏ أَرْبَعٍ يَخْلُقُ اللَّهُ مَا يَشَآءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى‏ كُلِّ شَىْ‏ءٍ قَدِيرٌ؛ «و خداوند هر حیوان را از آب آفريد، که برخى بر شكم روند و برخى بر دو پا و برخی بر چهار پا حرکت کنند و خدا هرچه خواهد، بیافریند که خدا به قدرت کامله بر همه کار خلق تواناست» (نور: 45).
(5) به‌راستی به شما می‌گویم، هر که از در به آغل گوسفندان داخل نشود، بلکه از راه دیگر بالا رود، او دزد و راهزن است (انجیل یوحنا، فصل 10، آیه 1).
(6) و عیسی غسل تعمید یافته، بی‌تأمل بیرون آمد که ناگاه آسمان از بهر وی شکافته شد و روح خدا را دید که مانند کبوتری نزول می‌نماید و بر وی فرود آمد. ناگاه آوازی از آسمان رسید به این مضمون که این است فرزند محبوب من، که از او خشنودم (انجیل متی، باب سوم، خطوط 16 و17).
ب) نمونه‌های دلالت خاص در قرآن کریم و اناجیل:
(7) فَقالَ لَهُمْ رَسُولُ الله ِناقَةَ اللّهِ وَ سُقْیاها؛ «و رسول خدا صالح به آنها گفت: این ناقه آیت خداست؛ آن را سیراب گردانید» (شمس:31).
(8) لیکن او جواب داده، فرمود که من فرستاده نشده‌ام، مگر به‌جهت گوسفندان گمشده در خانۀ اسرائیل (انجیل متّی، یاب 15، خط 24).
(9) و عیسی کرّه الاغی یافت و بر آن سوار شد؛ چنان‌که مکتوب است: «ای دختر صهیون مترس. اینک پادشاه تو سوار بر کرّه الاغی می‌آید» (انجیل یوحنا، فصل 12، آیات 14 و15).
3-2-3. دلالت صریح/ضمنی
بررسی اسامي حیوانات به‌کار رفته در سه پیکرۀ مورد بررسی نشان داد که دلالت صریح و مستقیم نام‌ها، از فراوانی بیشتری نسبت به دلالت ضمنی و استعاری برخوردار است. دلالت صریح در قرآن 87.62درصد، در انجیل متّی 76.74 درصد و در انجیل یوحنا 81.39 درصد می‌باشد که بیانگر گرایش کلامی کتب آسمانی به‌کارگیری صراحت و شفافیّت در انتقال مطلب است.
الف) نمونه‌های دلالت صریح در قرآن کریم و اناجیل:
(10) أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْمَاء إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً تَأْكُلُ مِنْهُ أَنْعَامُهُمْ وَ أَنفُسُهُمْ أَفَلَا يُبْصِرُونَ؛ «آیا ندیدند که ما آب باران را به سوی زمین خشک و بی آب و گیاه می‌بریم تا حاصلی که مردم و چهارپایانشان از آن بخورند، می‌رویانیم؟ آیا باز هم چشم بصیرت نمی‌گشایند» (سجده:27).
(11) پس عیسی وی را گفت که تو را نمی‌گویم که تا ایشان را عذاب ندهیم. به دریا رفته قلابی را بینداز؛ نخستین ماهی که بیرون آید، گرفته دهانش را بگشا. یک ریال خواهی یافت. او را برداشته، به عوض من و خود به ایشان تسلیم نما (انجیل متی، باب 17، آیه 22).
(12) شمعون پطرس به ایشان گفت: «می‌روم تا ماهی صید کنم». به او گفتند: «ما نیز با تو می‌آییم». پس بیرون آمده، به کشتی سوار شدند و در آن شب چیزی نگرفتند (انجیل یوحنا، فصل 21، آیه 3).
ب) نمونه‌های دلالت ضمنی در قرآن کریم و اناجیل:
(13) مَثَلُ الَّذِينَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاء كَمَثَلِ الْعَنكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنكَبُوتِ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ؛ «مثل حال آنان که غیر خدا را به دوستی گرفتید، حکایت خانه‌ای است که عنکبوت بنیاد کند، و اگر بدانید، سست‌ترین بنا خانة عنکبوت است» (عنکبوت:41).
(14) و عیسی غسل تعمید یافته، بی‌تأمل بیرون آمد که ناگاه آسمان از بهر وی شکافته شد و روح خدا را دید که مانند کبوتری نزول می‌نماید و بر وی فرود آمد. ناگاه آوازی از آسمان رسید به این مضمون که این است فرزند محبوب من، که از او خشنودم (انجیل متی، باب سوم، خط 16-17).
(15) به‌راستی، به‌راستی به شما می‌گویم، هر که از در به آغل گوسفند داخل نشود، بلکه از راه دیگر بالا رود، او دزد و راهزن است (انجیل یوحنا، فصل 10، آیه 1).
درحالی‌که نام حیوانات در نمونه‌های (10) ، (11) و (12) در حوزۀ معنايی خود و مستقیماً برای اشاره به نوع حیوان به‌کار رفته است، نمونه‌های (13) ، (14) و (15) کاربرد حیوان را در مفهوم استعاری، و برای اشاره صفات منتسب به حیوان، به‌جای مفهوم خود را حیوان نشان می‌دهد. الفاظ «عنکبوت»، «کبوتر» و «گوسفند» به مفاهیم «سست‌بنیادی»، «سبک‌بال بودن» و «پرهیزگاری» اشاره دارند.
4-2-3- دلالت ثابت/ متغیر
بررسی نام حیوانات در قرآن کریم با 94.31درصد دلالت ثابت ـ که به دلیل ثبات معنايی از میزان شفافیت بیشتر برخوردار است ـ و مقایسۀ آن با انجیل متّی با 92.61درصد و انجیل یوحنا با 90.69درصد بیانگر شباهت بسیار زیاد بین این سه متن بدین جهت می‌باشد. مثال‌های زیر کاربرد الفاظ حیوان را در انواع دوگانه در هر دو متن
نشان می‌دهد:
الف) نمونه‌های دلالت ثابت در قرآن و اناجیل:
(15) وَالْخَيْلَ وَالْبِغَالَ وَالْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوهَا وَ زِينَةً وَيخْلُقُ مَا لاَتَعْلَمُونَ؛ «و اسب و استر و حمار را برای سواری و تجمّل مسخر گردانید و چیز دیگری هم که شما هنوز نمی‌دانید، برای سواری شما خواهد آفرید» (نحل: 8).
(17) عیسی وی را فرمود: به‌درستی‌که به تو می‌گویم که درین شب قبل از بانگ نمودن خروس سه مرتبه مرا انکار خواهی نمود (انجیل متی، باب 24، آیه 35).
(18) باز بار دوم به او گفت: «ای شمعون، پسر یونا! آیا مرا محبت می‌نمایی؟» به او گفت: «بله خداوندا! تو می‌دانی که تورا دوست می‌دارم». بدو گفت:«گوسفندان مرا شبانی کن» (انجیل یوحنا، فصل21، آیه16).
ب) نمونه‌های دلالت متغیر در قرآن و اناجیل:
(19) إِنَّ اللَّهَ يُدْخِلُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَالَّذِينَ كَفَرُوا يَتَمَتَّعُونَ وَيَأْكُلُونَ كَمَا تَأْكُلُ الْأَنْعَامُ وَالنَّارُ مَثْوًى لَّهُمْ؛ «البته خدا آنان را که ایمان آورده و نیکوکار شوند، در بهشتی که زیر درختانش نهرها جاری است، داخل گرداند؛ و آنان که به راه کفر شتافتند و به تمتع و شهوت‌رانی و شکم‌پرستی مانند حیوانات پرداختند، عاقبت منزل آنها آتش دوزخ خواهد بود» (محمد: 12).
(20) ای اورشلیم! اورشلیم که کشندة پیغمبران و سنگسارکنندة آنان که بتو فرستاده شده‌اند می‌باشی، چند بار خواستم که فرزندان تو را چنانچه مرغ، و جوجه‌های خود را زیر بال خود جمع می‌نماید، جمع نمایم و ابا نمودید (انجیل متی، باب 23، آیه 37).
پس عیسی وی را گفت که تو را نمی‌گویم که تا ایشان را عذاب ندهیم. به دریا رفته قلابی را بینداز. نخستین ماهی که بیرون آید، گرفته دهانش را بگشا. یک ریال خواهی یافت. او را برداشته، به‌عوض من و و خود بایشان تسلیم نما (باب 17، آیه 22).
(21) بدو گفت: «بله خداوندا، تو می‌دانی که تو را دوست می‌دارم». بدو گفت: «بره‌های مرا خوراک بده» (انجیل یوحنا، فصل 21، آیه 15).
در نمونه‌های (16) ، (17) و (18)، دلالت الفاظ «استر»، «خروس» و «گوسفندان» از نوع ثابت است؛ در نمونه‌های (19)، دلالت لفظ «چهارپایان» متغیر بوده و در معانی ضمنی «شکم‌پرستی» و «بی‌عقلی» به کار رفته است؛ در نمونة (20) الفاظ «مرغ» و «جوجه» به معنای «سرزمین» و «فرزندان» می‌باشد و در نمونة (21) نیز لفظ «برّه» به معنای «پیروان» به کار رفته است.
به‌منظور ارائۀ خلاصه‌ای از آنچه مطرح شد، جدول شمارة (2) انواع دلالت نام حیوانات در قرآن کریم و اناجیل را هم به‌لحاظ تعداد و هم درصد فراوانی نشان می‌دهد:

کتاب آسمانی    کمیت    ارجاعی    غیر ارجاعی    عام    خاص    صریح    ضمنی    ثابت    متغیر
قرآن    عدد    299    -    188    111    262    37    282    17
    درصد    100    -    62.87    37.12    87.62    12.37    94.31    5.68
انجیل یوحنا    عدد    41    -    25    18    35    8    39    4
    درصد    100    -    58.13    41.86    81.39    18.60    90.69    9.30
انجیل متی    عدد    41    2    22    19    33    8    38    3
    درصد    95    5    53.65    46.34    76.74    19.51    92.68    7.31
جدول (2): فراوانی کلی کاربرد انواع دلالت‌ها در کاربرد نام حیوانات در قرآن کریم و اناجیل

بر اساس جدول شمارۀ (2) می‌توان مشاهده نمود که در بین دلالت‌های دوگانۀ معنایی، نام‌واژه‌های حوزۀ حیوانات در هر سه متن، از مشخصّه‌های معنایی برخوردارند که دارای شفافیّت بوده و با سهولت بیشتر و سرعت بالاتر درک می‌شوند. در اینجا نیز تأکید بر روانی کلام و اطمینان از انتقال پیام به مخاطب است. بدین ترتیب، استفاده از الفاظ حوزۀ حیوانات در سه متن مورد مطالعه، تابع یک اصل کلی است و آن شفافیّت معنايی و سهولت در دستیابی به مفهوم است.
3-3. کاربرد نام حیوانات به‌لحاظ موضوع
در بخش قبل عنوان شد که نام‌واژه‌های حوزۀ حیوانات به‌لحاظ دلالت، دارای شفافیّت معنایی است. با توجه به این مطلب، در این بخش، هدفْ بررسی این مطلب است که به چه میزان از این نام‌واژه‌ها در ارتباط با موضوعات مختلف استفاده شده است. لذا بر اساس طبقه‌بندی موضوعی ارائه شده در بخش 3-3، نمونه‌های موجود در سه پیکرۀ فوق ارائه و سپس مقایسه خواهند شد:
1-3-3. خداشناسی
(22) أَلَمْ يَرَوْاْ إِلَى الطَّيْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِي جَوِّ السَّمَاء مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلاَّ اللّهُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ؛ «آیا در مرغان هوا نمی‌نگرید که جو آسمان مسخر آنهاست و به‌جز خدا کسی نگهبان آنها نیست؟ در این امر برای اهل ایمان نشانی از قدرت حق پدیدار است» (نحل: 79).
موضوع اين آیه، ربوبیّت، قدرت و مبدألمبادی ذات اقدس الهی است.
(23) مرغان هوا را ملاحظه نمایید که نه زراعت می‌کنند و نه حصار و نه در انبار جمع می‌کنند و پدر آسمانی شما آنها را رزق می‌رساند. آیا که به چنین مرتبه، افضل از آنها نیستید؟ (انجیل متی، باب 6، آیه 26-27).
در این آیه به یکی از صفات ذات اقدس الهی اشاره شده است. 
2-3-3. جهان‌شناسی
(24) أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّا نَسُوقُ الْمَاء إِلَى الْأَرْضِ الْجُرُزِ فَنُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً تَأْكُلُ مِنْهُ أَنْعَامُهُمْ وَأَنفُسُهُمْ أَفَلَا يُبْصِرُونَ؛ «آیا ندیدند که ما آب باران را به‌سوی زمین خشک و بی آب و گیاه می‌بریم تا حاصلی که مردم و چهارپایانشان از آن بخورند، می‌رویانیم؟ آیا باز هم چشم بصیرت نمی‌گشایند» (سجده: 27).
توضیح اینکه این آیه دربارة پدیدة جوی باران است.
(25) و آن در حقیقت از جمیع تخم‌ها کوچک‌تر است و چون نمو نماید، بزرگ‌ترین بقول است، به نوعی که درخت می‌شود؛ چنانچه مرغان هوا آمده در شاخ‌هایش سایه گزین می‌کردند (انجیل متی، باب 13، آیات 32و 33).
این آیه در باب قوانین طبیعی حاکم بر زندگی جانداران است.
3-3-3. انسان‌شناسی
(26) وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ أَرِنِي كَيْفَ تُحْيِي الْمَوْتَى قَالَ أَوَلَمْ تُؤْمِن قَالَ بَلَى وَلَكِن لِّيَطْمَئِنَّ قَلْبِي قَالَ فَخُذْ أَرْبَعَةً مِّنَ الطَّيْرِ فَصُرْهُنَّ إِلَيْكَ ثُمَّ اجْعَلْ عَلَى كُلِّ جَبَلٍ مِّنْهُنَّ جُزْءًا ثُمَّ ادْعُهُنَّ يَأْتِينَكَ سَعْياً وَاعْلَمْ أَنَّ اللّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ؛
«و چون ابراهيم گفت: بار پروردگارا! به من بنما که چگونه مردگان را زنده خواهی کرد، خداوند فرمود: مگر باور نداری؟ گفت: آری، باور دارم؛ لیکن خواهم تا با مشاهدة آن، دلم آرام گیرد. خداوند فرمود: چهار مرغ بگیر و گوشت آنها به هم درآمیز نزد خود؛ آن‌گاه هر قسمتی بر سه کوهی بگذار؛ سپس آن مرغان را بخوان تا به‌سوی تو شتابان پرواز کنند و آن‌گاه بدان که همانا خداوند بر همه چیز خلق توانا و به حقایق امور داناست» (بقره: 260).
آیة فوق به امکان معاد می‌پردازد.
(27) پسر یحیی شهادت داده و گفت: «روح را دیدم که مثل کبوتری از آسمان نازل شده، بر او قرار گرفت» (انجیل یوحنا، فصل 1، آیه 32).
در این آیه به دنیای پس از مرگ پرداخته شده است.
4-3-3. راه‌شناسی
(28) وَرَسُولاً إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُم بِآيَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُم مِّنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْراً بِإِذْنِ اللّهِ وَأُبْرِئُ الأكْمَهَ والأَبْرَصَ وَأُحْيِي الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللّهِ وَأُنَبِّئُكُم بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ؛ «و او را به رسالت به‌سوی بنی‌اسرائیل فرستد که به آنان گوید من از طرف خدا معجزی آوردم و آن معجزه این است که از گل مجسمة مرغی ساخته و بر آن نفس قدسی بدمم تا به امر خدا مرغی گردد و کور مادرزاد و مبتلای به پیسی را به امر خدا شفا دهم و مردگان را به امر خدا زنده کنم و به شما از غیب خبر دهم که در خانه‌هاتان چه می‌خورید و چه ذخیره می‌کنید. این معجزات برای شما حجت و نشانة حقانیت من است، اگر اهل ایمان به خدا هستید» (آل‌عمران: 49).
در این آیه، حضرت عیسی در قالب معجزه به راه و روش درست اشاره می‌کند.
(29) ایشان را گفت که کیست در میان شما که یک گوسفند داشته باشد و هرگاه که در روز سبت در گودالی افتد، او را نخواهد گرفت و برداشت؟ (انجیل متی، باب 12، آیه 11).
(30) به‌راستی به شما می‌گویم، هر که از در به آغل گوسفند داخل نشود، بلکه از راه دیگر بالا رود، او دزد و راهزن است (انجیل یوحنا، فصل 10، آیه 1).
آیات فوق به انتخاب راه و روش درست اختصاص دارند.
5-3-3. راهنماشناسی
(31) فَأَلْقَاهَا فَإِذَا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعَى؛ «موسی به زمین انداخت. مار مهیب شد و به هر سو شتافت» (طه: 20). مفهوم آیه نشان می‌دهد که موضوع آن، ذکر حضرت موسی بوده و نمونه‌ای از تاریخ اقوام است.
(32) ایشان را جواب داده، گفت که طبقة شریر زناکار را جست‌وجو می‌نماید و جز آیت یونس پیغمبر هیچ آیتی به وی داده نخواهد شد؛ چه به وضعی که یونس سه شبانروز در شکم ماهی ماند، فرزند انسان هم چنان سه شبانروز در شکم زمین خواهد ماند و مروان نینوه با این طبقه بر محاکمه خواهند ایستاد و آن را ملزم خواهند نمود زانر که آنها به‌موعظة یونس توبه نمودند و اینک از یونس بزرگ‌تری در اینجاست (انجیل متی، باب دوازدهم، آیات40تا42).
(33) باز بار دوم به او گفت: «ای شمعون! پس یونا، آیا مرا محبت می‌نمایی؟ به او گفت: بله خداوندا! تو می‌دانی که تو را دوست می‌دارم» بدو گفت: «برّه‌های مرا خوراک بده» (یوحنا، فصل21، آیه 16).
در آیات فوق به پیامبران الهی اشاره شده است.
6-3-3. برنامه‌های عبادی
(34) وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ كَذَلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛ «و نحر شتران فربه را از شعائر حج مقرر داشتیم که در آن قربانی شما را خیر و صلاح است. پس هنگام ذبح آن تا بر پا ایستاده، نام خدا را یاد کنید و چون پهلویش به زمین افتد از گوشت آن تناول و به فقیر و سائل هم اطعام کنید. خدا این بهائم را مسخر و مطیع شما ساخته تا شکر نعمت‌های خدا را به‌جای آرید» (حج: 36).
آیة فوق به قربانی در موسم حج اشاره دارد.
(35) عیسی نان‌ها را گرفته و شکر نمود؛ به شاگردان داد و شاگردان به آنانی که نشسته بودند، دادند؛ و همچنین از ماهیان کوچک نیز به‌قدری که خواستند؛ و چون سیر گشتند، به شاگردان خود گفت: «خرده‌های باقی‌مانده را جمع کنید تا چیزی تباه نشود» (انجیل یوحنا، فصل6، آیات 11و 12).
در آیۀ فوق، به شکرگزاری و نیز یکی از قوانین الهی، یعنی پرهیز از اسراف، اشاره شده است.
در ارتباط با موضوعات «کتاب‌شناسی»، «اخلاق یا انسان‌سازی»، «احکام فردی» و «احکام اجتماعی»، در دو متن انجیل موردی یافت نشد. جدول شمارة (3) فراوانی کاربرد نام‌واژه‌های حوزۀ حیوانات را در ارتباط با موضوعات مختلف نشان می‌دهد.

موضوع

کتاب    کمیت    راهنما شناسی    کتاب شناسی    خداشناسی    احکام فردی    اخلاق یا انسان‌سازی    برنامه‌های عبادی    جهان شناسی    راه شناسی    انسان شناسی    احکام اجتماعی
قرآن کریم    عدد    76    57    47    39    25    17    15    11    12    -
انجیل یوحنا    عدد    13    -    -    -    -    9    -    14    5    -
انجیل متی    عدد    15    -    3    -    -    -    2    17    6    -
جدول (3) ـ فراوانی موضوعات به‌کاررفته در آیات قرآن کریم و اناجیل یوحنا و متّی
مقایسۀ فراوانی آیات حاوی نام‌واژه‌های حوزۀ حیوانات، بیانگر شباهت‌ها و تفاوت‌هایی است که در زیر به مواردی از آن اشاره خواهد شد:
    کاربرد اسامی حیوانات در آیات حاوی موضوع «راهنماشناسی»، در هر سه پیکره بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. همان‌گونه که در بخش مفاهیم بنیادی بخش موضوع اشاره شد، راهنماشناسی مبحثی است که در آن، مباحث تاریخی، از جمله تاریخ انبیا و تاریخ اقوام عمدتاً به‌شکل وقایع و داستان بیان می‌شود. فراوانی نام‌ها در این حوزۀ معنایی، مؤید نقش مهم و کلیدی پیامبران و پیشوایان دینی در ارائه و انتقال آموزه‌های دینی و اخلاقی است و نیز بر اهمیّت نقش آنان در هدایت و روشنگری مردم دلالت دارد.
    پس از راهنماشناسی، «راه‌شناسی» و «انسان‌شناسی» موضوعاتی هستند که به‌لحاظ کاربرد نام‌واژه‌ها فراوانی بالایی را در هر سه متن به خود اختصاص داده است.
حال به تفاوت‌ها می‌پردازیم:
    در مجموع، کاربرد نام‌واژه‌ها در قرآن کریم گستره و تنوع موضوعی بیشتری دارد و این اسامی در تمام موضوعات، به‌جز احکام اجتماعی، به‌کاررفته است.
    کاربرد نام‌واژه‌ها در دو پیکرۀ اناجیل متّی و یوحنا، نه‌تنها به‌لحاظ فراوانی، بلکه به‌لحاظ گسترۀ موضوعی، بیشتر به یکدیگر شباهت دارند. موارد مشترک شامل کاربرد اسامی در موضوعات «راهنماشناسی»، «راه‌شناسی»، «انسان‌شناسی» و عدم کاربرد در موضوعات «کتاب‌شناسی»، «اخلاق/انسان‌سازی»، «احکام فردی» و «احکام اجتماعی» است.
نتیجه‌گیری
هدف از پژوهش حاضر، بررسی و مقایسۀ نام‌واژه‌های حوزۀ حیوانات به‌لحاظ فراوانی، دلالت و موضوعیّت در دو کتاب آسمانی قرآن کریم و انجیل برنابا بوده است. پس از استخراج آیات حاوی این اسامی، طبقه‌بندی و مطالعۀ نقش معنایی حیوانات به‌کاررفته در متن، نتایج زیر حاصل شد:
1.    بررسی اسامی حوزۀ حیوانات در قرآن کریم و اناجیل یوحنا و متّی نشان داد که کاربرد نام‌واژه‌ها در قرآن کریم به‌لحاظ فراوانی و تنوع، به‌طرز قابل ملاحظه‌ای بیشتر است و در این مورد، انجیل متّی و یوحنا شباهت بیشتری به یکدیگر دارند. به‌علاوه، بیشترین فراوانی متعلق به حیواناتی است که مردم آن سرزمین بیشتر آنها را می‌شناختند یا با آنها سروکار داشته‌اند.
2.    بررسی و مقایسۀ انواع دلالت در دو متن قرآن کریم و انجیل نشان داد:
ـ از میان دلالت دوگانۀ ارجاعی/غیرارجاعی، دلالت غالب در هر سه متن با آمار بسیار نزدیک (صد درصد در قرآن کریم و انجیل یوحنا و 95 درصد در انجیل متّی) از نوع ارجاعی است؛
ـ از میان دلالت دوگانۀ عام/خاص، دلالت غالب، به عام اختصاص دارد (63 درصد در قرآن کریم و 58 درصد در انجیل یوحنا و 53 درصد در انجیل متّی). لازم به ذکر است که هر دو نوع دلالت، به‌لحاظ معنایی شفاف‌اند.
ـ از میان دلالت دوگانۀ صریح/ضمنی، دلالت غالب در هر سه متن و با آمار بسیار نزدیک (87 درصد در قرآن کریم و 81 درصد در انجیل یوحنا و 76 درصد در انجیل متّی) از نوع صریح است.
ـ از میان دلالت دوگانۀ ثابت/متغیر، دلالت غالب در هر سه متن و با آمار بسیار نزدیک (94 درصد در قرآن کریم و 92 درصد در انجیل یوحنا و 90 درصد در انجیل متّی) از نوع ثابت است.
دلالت معنايی غالب در خصوص نام حیوانات در هر دو کتاب آسمانی، که از نوع ارجاعی، عام، صریح و ثابت است و آمار نزدیک هر یک از انواع دلالت در دو متن فوق، تابع یک اصل کلی بوده و آن شفافیت معنايی و سهولت دستیابی به مفهوم است.
3.    مقایسۀ موضوعی دو متن نشان داد:
کاربرد اسامی حیوانات در آیات حاویِ به‌ترتیب موضوعات «راهنماشناسی»، «راه‌شناسی» و «انسان‌شناسی»، از جمله شباهت‌های میان سه متن مورد بررسی بوده است؛ و از تفاوت‌ها می‌توان به گستره و تنوع موضوعی بیشتر در قرآن کریم اشاره کرد. به‌علاوه، کاربرد نام‌واژه‌ها در دو پیکرۀ اناجیل متّی و یوحنا، نه‌تنها به‌لحاظ فراوانی، بلکه به‌لحاظ گسترۀ موضوعی، بیشتر به یکدیگر شباهت دارند.