سال سوم، شماره سوم، تابستان 1391، ص 29 ـ 44
Ma'rifat-i Adyān, Vol.3. No.3, Summer 2012
قربان علمی* / مهدی حسن‌زاده**
چكيده
برگر براي معرفي رويكرد خود در دين‌پژوهي، از اصطلاح «شهروندي دوگانه» استفاده كرده است؛ كسي كه هم مي‌تواند به كار الهياتي بپردازد و هم خود را از زمرة شهروندان محققان بداند. اين مقاله كوشيده است تا مؤلفه‌هايي را نشان بدهد كه براساس آنها برگر توانسته است با دو روشي كه داراي موضوع و روش متفاوت هستند، يعني جامعه‌شناسي و الهيات، به بررسي دين بپردازد. ابتداً ساختارهاي مرتبط درون‌آگاهي براي برگر نشان مي‌دهد كه در برخورد با پديده‌ها، انسان مي‌تواند از ساختارهاي مختلف ذهني خود بهره بگيرد، مشروط به اينكه ضوابط هريك را مراعات نمايد. سپس تعليق ارزش‌ها كمك مي‌كند تا ضوابط رويكرد جامعه‌شناسي براي وي روشن شود. در نهايت، ماهيت جهان‌هاي معنايي انسان به او نشان مي‌دهد كه رويكردهاي تجربي، به‌ويژه رويكرد جامعه‌شناسي، نمي‌تواند آخرين داوري و حكم را براي دين انجام دهد. اگر در برخي نظريه‌هاي علوم انساني، دين محصول ذهن آدمي است، براساس جامعه‌شناسي معرفت، خود آن نظريه‌ها هم نزد وي از اين نقد مبرا نيستند. بنابراين، صرف‌نظر از نتايج تحقيقات جامعه‌شناسي، برگر به‌راحتي به كار الهياتي خود مي‌پردازد.
كليد‌واژه‌ها: پيتر برگر، شهروندي دوگانه، ساختارهاي مرتبط ذهني، تعليق، شكنندگي معاني انساني.
