سید محمد حاجتی شورکی / دانش پژوه کارشناسی ارشد دین شناسی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره Hajati65@chmail.ir

سید اکبر حسینی قلعه بهمن / دانشیار گروه اديان موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره akbar.hosseini37@yahoo.com

دريافت: 18/01/1395 ـ پذيرش: 24/06/1395

چكيده

دین زرتشت، از جمله ادیانی است که پیروان آن خود را در زمره ادیان توحیدی به شمار می آورند. بر اساس باورهای زرتشتیان، روح انسان با مرگ از بین نرفته، به حیات خود ادامه می دهد. مرگ در نگاه ایشان، جدایی روح از تن بوده و آن را به منزلة انتقال به عالم دیگر دانسته اند. آنچه موجب تمایز دین زرتشت از سایر ادیان توحیدی شده، نگاه آنان به چیستی مرگ است. در نظر آنان، مرگ از جمله شرور در عالم بوده که خالق و پدیدآورنده آن اهریمن است، و اهورامزدا به طور مستقیم در ایجاد آن دخالتی ندارد. مرگ بر موجودات عالم تحمیل شده، وظیفه مؤمن زرتشتی این است که با مرگ و سایر اموری که در نظر آنان شرّ است، به مقابله و مبارزه بپردازد. این مقاله، با نگاه توصیفی ـ تحلیلی و بر اساس متون اوستایی، پهلوی و مستندات زرتشت پژوهان نگاشته شده است. نویسنده، با فرض توحیدی بودن دین زرتشت، به نقد و بررسی انتساب این امور به دین اصیل زرتشت پرداخته است.

كليدواژه ها: جاودانگی روح، مرگ، اهریمن، خالقیت، دیومرگ، شرور.

سال هفتم، شماره اول، پياپي 25، زمستان 1394

سيداکبر حسيني قلعه بهمن / دانشيار مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني ره            akbar.hosseini37@yahoo.com

دريافت: 15/8/1394 ـ پذيرش: 25/01/1395

چكيده

امروزه پرداختن به مباحث اخلاقي در اديان، از اهميت بالايي برخوردار است. با بررسي اخلاق در اديان گوناگون، كشف ساختاري معين و مشخص امكان پذير است. اين پژوهش، در مقام ارائه و تحليل چنين ساختاري است. در ساختار اديان گوناگون، نظام اخلاقي براساس بنيان هايي هستي شناختي، معرفت شناختي، ارزش شناختي، انسان شناختي و الهياتي شكل گرفته است و در هر نظام اخلاقي، دست كم شش عنصر نظرية ارزش، اصول مبنايي، قواعد اخلاقي، بيان عوامل انگيزشي، بيان ضمانت اجرا و توجيه نظام اخلاقي مشاهده مي شود. با توجه به اين تبيين، علم اخلاق و پژوهش هاي اخلاقي در مسير تبيين نظام اخلاقي، به سه عرصة اخلاق توصيفي، كه به توصيف نظام هاي اخلاقي مي پردازد؛ اخلاق هنجاري، كه در مقام كشف و يا تأسيس نظام اخلاقي است، و فرا اخلاق، كه پژوهش هاي عقلاني و فلسفي است، در حوزة حقايق، مفاهيم، احكام و گزاره هاي اخلاقي تقسيم مي شود.

كليدواژه ها: اخلاق، نظام اخلاقي، اصول اخلاقي، قواعد اخلاقي، توجيه اخلاقي، پژوهش هاي اخلاقي.

سال پنجم، شماره چهارم، پياپي 20، پاييز 1393

سيدمصطفي حسيني / كارشناس ارشد دين شناسي موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني ره    Hseedmostafa@yahoo.com

سيداكبر حسيني قلعه بهمن / استاديار موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني ره                akbar.hosseini37@yahoo.com

 دريافت: 9/7/1393 ـ پذيرش: 15/11/1393

چكيده

يكي از اعتقادات مهم مسيحيان، اعتقاد به آموزة گناه ذاتي است كه بيانگر نافرماني حضرت آدم علیه السلام و حوا و آلوده شدنِ ذرية آنان است. اين آموزه، نه تنها زمينه ساز پيدايش مسيحيت كنوني شد، بلكه موجبِ تغييرات بنيادين در انسان شناسي مسيحيان گرديد. پولس، كه از مهم ترين شخصيت هاي جهان مسيحيت محسوب مي گردد، در چارچوب آموزة گناه ذاتي، انسان شناسي اي ارائه كرد كه منحصر به فرد و درخور توجه است. با توجه به جايگاه ممتاز پولس در جهان مسيحيت، بررسي ديدگاه او در زمينة مباحث انسان شناسي و شناخت عواملي كه منجر به بروز چنين ديدگاهي در وي شدند، مي تواند امري ضروري و مهم تلقي گردد.

كليدواژه ها: انسان شناسي، گناه ذاتي، پولس، حضرت آدم ، نجات.

سال چهارم، شماره سوم، پياپي 15، تابستان 1392، ص 57 ـ 71

 سيدمصطفي حسيني / كارشناس ارشد دين‌شناسي موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) Hseedmostafa@yahoo.com
سيداكبر حسيني قلعه‌بهمن / استاديار موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) akbar.hosseini37@yahoo.com

دريافت: 25/ 7/ 1392ـ پذيرش: 22/ 11/ 1392

چكيده

يكي از اعتقادات مهم مسيحيان، اعتقاد به گناه ذاتي است. براساس اين اعتقاد، حضرت آدم(ع) از ميوة شجرة معرفت نيك و بد خورد، در‌حالي‌كه خداوند او را از خوردن آن نهي كرده بود. اين عمل و گناه، نه‌تنها موجب سقوط آدم(ع) گرديد، بلكه همة ذرية او را نيز آلوده كرد. آگوستين و پلاگيوس دو تن از دانشمندان بزرگ مسيحيت و از مهم‌ترين نظريه‌پردازان در زمينة گناه ذاتي هستند كه تقابل ديدگاه‌هاي آنان در اين زمينه مي‌تواند بسيار جالب توجه باشد.      
اين مقاله با رويكرد تحليل محتوا،‌ بررسي اين آموزه را بر‌اساس ديدگاه آگوستين و پلاگيوس بر عهده دارد.

كليد‌واژه‌ها: گناه ذاتي، سقوط، حضرت آدم(ع)، آگوستين، پلاگيوس.

سال چهارم، شماره اول زمستان، 1391، ص 45 ـ 66
Ma'rifat-i Adyān, Vol.4. No.1, Winter 2013

حسن صفايي* / سيد اكبر حسيني قلعه‌بهمن**

چكيده

بخش عمده‌اي از امدادهاي غيبي خداوند در قرآن كريم، مربوط به امت‌هاي پيشين و پيروان اديان گذشته است. در اين ميان آياتي كه دربارة بني‌اسرائيل يا قوم موسي(ع) نازل شده، از ساير امّت‌ها بيشتر به چشم مي‌خورد. بحث «امداد» از ديدگاه قرآن كريم در بعضي موارد به لحاظ نوع، شرايط و كاركردها، با عهد عتيق مشابهت دارد. امدادهاي خداوند هنگام خروج از مصر و ياري يهوه در بيابان و اعطاي انواع نعمت‌هاي درخواستي از سوي پروردگار در قرآن كريم هم مطرح است. هرچند در برخي موضوعات، بين قرآن كريم و عهد عتيق اختلاف وجود دارد. در قرآن كريم از تعهّد خداوند مبني بر اعطاي سرزمين، به ذرية ابراهيم(ع)، از طريق اسحاق(ع) و يعقوب(ع)، آن‌گونه كه در عهد عتيق به آن اشاره شده است، سخني به ميان نمي‌آيد. همچنين دادن سرزمين موعود به بني‌اسرائيل به‌طور مطلق مطرح نيست، بلكه منوط به عدم تخلف از دستورات الهي است. آنچه كه از آيات قرآن كريم استفاده مي‌شود، رهايي قوم بني‌اسرائيل از بندگي و اسارت فرعون و وراثت زمين در جهت عبادت آزادانه خداي متعال است. برخي ديگر از انواع امدادها، مربوط به جامعة مسلمانان در صدر اسلام است.
اين مقاله، ضمن اشاره به تفاوت‌ها و شباهت‌هاي موجود در اين زمينه، ويژگي‌هاي امدادهاي غيبي در قرآن كريم و عهد عتيق را از نظر مفهوم، انواع، شرايط و كاركردها بررسي مي‌كند.
كليدواژه‌ها: سنت، امداد غيبي، امداد خاص، قرآن كريم، عهد عتيق، بني‌‌اسرائيل

سال دوم، شماره چهارم، پاييز 1390، ص 51 ـ 70

Ma'rifat-i Adyān, Vol.2. No.4, Fall 2011

سيداکبر حسيني قلعه‌بهمن*

چکيده

يهوديت تحريف‌‌نشده، ديني الهي و توحيدي است كه از آغاز، پرچم مبارزه با شرك را برافراشته و در برابر ادعاي الوهيت فرعون و فرعونيان قد علم كرده است. شاهد اصلي اين واقعيت، بيانات قرآن کريم دراين‌باره در فرازهاي گوناگون است. قرآن كريم مي‌فرمايد: وقتي ساحران در برابر معجزة حضرت موسي(ع) شکست خوردند، اظهار داشتند که به خداي آسمان‌ها و زمين ايمان آورده‌اند؛ خدايي که خداي موسي و هارون است (اعراف:121ـ122). با اين‌همه، برخي از يهود‌يت‌پژوهان همچون جوليوس ول‌هاوزن در برداشتي ناصواب از تنخ و ظواهر برخي قطعات عهد عتيق، در اين موضوع ترديد افکنده و مدعي شده‌اند که يهوديت در آغاز ديني شرک‌آميز بوده و به‌گونه‌اي يگانه‌پرستي را در دستور کار خود داشته است، ولي به‌تدريج در دوران جلاي بابلي اين نگرش کنار گذاشته شده و توحيد و يکتا‌پرستي در آن رواج يافته است. در اين نوشتار با نفي برداشت اين افراد، بر يکتاپرستي يهوديت از آغاز و از زمان حضرت موسي(ع) تأکيد ورزيده‌ايم و با ادلة مبتني بر عهد عتيق، اين مطلب را اثبات کرده‌ايم.

كليدواژه‌ها: تنخ، بني‌اسرائيل، جوليوس ول‌هاوزن، يکتاپرستي، يگانه‌پرستي، جلاي بابلي.

سال دوم، شماره اول، زمستان 1389، ص 43 ـ 72

Ma'rifat-i Adyān, Vol.2. No.1, Winter 2011

سيداكبر حسيني‌قلعه‌بهمن*

چكيده

اين نوشتار، به اجمال به بررسي تأثيرپذيري توماس آكوئيناس از انديشمندان مسلمان، در يكي از اساسي‌ترين ديدگاه‌هاي خود، يعني ادلة اثبات وجود خدا پرداخته و وامداري او را به فيلسوفان مسلمان نشان داده است. اولاً، آكوئيناس اثبات وجود خدا با استدلال را امري ضروري مي‌داند. ثانياً ايشان پنج راه و استدلال در اين زمينه ارائه كرده است كه دست‌كم در چهار استدلال، وي از تلاش فيلسوفان مسلمان بهره برده است. استدلال پنجم وي نيز از استحكام چنداني برخوردار نيست.

كليد واژه‌ها: توماس آكوئيناس، استدلال مبتني بر حركت، استدلال مبتني بر علّت فاعلي، استدلال مبتني بر وجود واجب و وجود ممكن، استدلال مبتني بر مراتب و استدلال مبتني بر علت غائي.

، سال اول، شماره سوم، تابستان 1389، ص 23 ـ 46

Ma'rifat-i Ādyan, Vol.1. No.3, Summer 2010

زردشتي‌گري؛ توحيدي يا ثنوي؟

سيداكبر حسيني‌قلعه‌بهمن*

چكيده

آيين زردشت، در طول تاريخ با فرازونشيب‌هاي فراواني رو به رو شده و در اين مسير، تجربيات گوناگوني را از سر گذرانده است. اين آيين، ابهامات فراواني را با خود به همراه دارد؛ از زمان و مكان تولد زردشت؛ به عنوان بنيان‌گذار اين دين گرفته، تا توحيدي يا شرك‌آميز بودن آن. در اين نوشتار، تلاش بر اين است تا به گوشه‌اي از اين ابهامات پاسخ داده شود. اين مقاله به بررسي جايگاه آيين زردشت و توحيدي يا ثنوي بودن آن مي‌پردازد. حاصل اين مقاله اين است كه اين آيين، نخست توحيدي بوده است؛ اما به مرور به سمت‌وسوي ثنويت سوق يافته است. ولي اكنون نيز رگه‌هاي توحيدي را در آن مي‌توان يافت. البته لازم به ياد‌آوري است كه بحث از حقيقت غايي در اين دين، موضوع محوري اين مقاله است.

كليد واژه‌ها: زردشتي،‌ اوستا، اهورا مزدا، اهريمن، سپنتا مينو، زروان.