، سال اول، شماره چهارم، پاييز 1389، ص 57 ـ 82
Ma'rifat-i Adyān, Vol.1. No.4, Fall 2010
مصطفي آزاديان*
چكيده
اين مقاله به اجمال به بيان ثنوي‌گريِ آيين گنوسي مي‌پردازد. گنوسيس نوعي معرفت و شناخت باطني است كه به ادعاي ايشان، از طريق آن مي‌توان از جهان مادي و شرّ نجات يافت و به عالم معنوي و خير نايل آمد. آيين گنوسي به ثنويت اعتقاد دارد و خداي واقعي و متعالي را از خداي خالق اين جهان متفاوت مي‌داند. به اعتقاد گنوسي‌ها، جهان مادي، جهاني شرّ و فاسد و مخلوق خداي خودخواه ونادان است. گنوسي‌هاي مسيحي، خداي يهود «يهوه» را خالق اين دنياي مادي مي‌دانند و شريعت تورات را نيز مطابق خواست اين خدا مي‌دانند. از آنجا كه ماده شرّ است، جسم و بدن انسان نيز شرّ مي‌باشد. بايد با رياضت و عزلت‌گزيني آن‌را ضعيف و به تقويت روح كه از عالم بالا و معنوي است، پرداخت. روح از خداي خير است و بايد به منشأ اصلي خود، معرفت شهودي پيدا كند تا بتواند از عالم مادي نجات يابد؛ اما از آنجا كه در اين جهان گرفتار آمده، منشا خود را فراموش كرده است. خداي خير و متعالي براي نجات روح انسان، فرزند خود عيسي مسيح را به ياري‌اش فرستاد تا او را به ياد خداي خير و جايگاه اصلي‌اش بيندازد.
اعتقاد گنوسي‌هاي مسيحي، درباره حقيقت عيسي مسيح و جهان مادي و خالق آن و نيز درباره شريعت يهود به بيراهه رفته است. از اين‌رو، كليساي راست كيش مسيحي، اعتقادات گنوسيسي را خطرناك و بدعت‌آميز دانست و در قرن دوم ميلادي، رأي به تكفير آنها صادر كرد.
كليد واژه‌ها: گنوسيس، ثنويت، خداي متعالي، خالق، صانع شر، نجات، عيسي مسيح.
