TY - JOUR ID - 2021666 TI - خداباوری در مکتب فلسفی سانکهیا JO - مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) JA - 16 LA - fa SN - 2008-8116 AU - Mohammad, Karimi AD - دانشجوی دکتری - دانشگاه آزاد ـ واحد یادگار امام AU - Jabbar, Amini AD - AU - Jamshid, jalalisheyjani AD - دانشیار - گروه ادیان و عرفان دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری Y1 - 2024 PY - 2024 VL - 15 IS - 3 SP - 115EP - 128سانکهیه ,پوروشه ,پراکریتی ,وجود خداوند یکتا ,قانون علیت ,تعدد نفوس ,مقولة انانیت ,DO - 10.22034/marefateadyan.2024.2021666 AB - در میان ادیان و مکاتب‌ فلسفی هند ـ که قریب به اتفاق آنها عمل‌گرا هستند ـ مکتب سانکهیه از حیث طرح مباحث نظری و نظام مقولاتی پیچیده، جایگاه فلسفی ویژه‌ای دارد. دو مقوله‌ی «پوروشه» (نفس) و «پراکریتی» (ماده)، اصول اساسی متافیزیک به‌ظاهر دوگانه‌انگار سانکهیه است. بدین سبب، برخی فرزانگان و شارحان این نظام فکری درباره‌ی مسئله‌ی وجود خداوند به منازعه پرداخته‌اند. اغلب شارحان متقدم بر پایه‌ی باور به نفوس متعدد ازلی و نیز مفهوم خاص علیت نزد فیلسوفان سانکهیه، برآن‌اند که خداوند بدان گونه که در ادیان توحیدی مطرح است، در مکتب سانکهیه جایی ندارد؛ اما شارحان متأخر این نظام فکری که حائز پیروان بیشتری هستند، بر این باورند که وجود خداوند به‌عنوان روحی کامل و ناظر بر عملکرد خلاقانه‌ی پراکریتی، ضرورت دارد؛ ولی همیشان ایده‌ی خود را به‌حسب متافیزیک مکتب سانکهیه، به‌درستی تبیین نکرده‌اند. پژوهش پیش رو به‌روش توصیفی ـ تحلیلی «مسئله‌ی خداباوری» را در این نظام فکری می‌کاود؛ اینکه باور به وجود خداوند یکتا به چه میزان با سایر سازه‌های اصلی متافیزیک سانکهیه سازگار است؟ پس از بررسی پیش‌فرض‌ها و دلایل طرفین نزاع، به‌نظر می‌رسد که پوروشه در نظام فکری سانکهیه همان خداوند است؛ ولی شارحان ناخداباور، پوروشه را با مقوله‌ی «انانیت» (دومین معلول پراکریتی) خلط کرده‌اند. UR - https://marefateadyan.nashriyat.ir/node/2021666 L1 - https://marefateadyan.nashriyat.ir/sites/marefateadyan.nashriyat.ir/files/article-files/2021666-1723613356.pdf ER -