قرآن

سال سيزدهم، شماره دوم، پياپي 50، بهار 1401، ص7-22

نوع مقاله: پژوهشی

سال چهاردهم، شماره اول، پياپي 53، زمستان 1401، ص7-26
 

 سال دوازدهم، شماره چهارم، پياپي 48، پاييز 1400، ص25-42
 

نوع مقاله: پژوهشي
* زهره نريماني / استاديار گروه قرآن و تفسير، دانشگاه علوم و معارف قرآن كريم    zohrehnarimani92@yahoo.com
جعفر فيروزمندي بندپي / استاديار گروه زبان و ادبيات عرب، دانشگاه آزاد اسلامي، کرمانشاه، ايران
زينب شهسواري / كارشناس ارشد قرآن و تفسير، دانشگاه علوم و معارف قرآن كريم
دريافت: 1399/10/8 ـ پذيرش: 1400/2/20

سيدحامد عليزاده موسوي / دكتري مطالعات تطبيقي اديان، دانشگاه اديان و مذاهب    hamed.moosavi2@gmail.com
دريافت: 03/07/1398 ـ پذيرش: 28/11/1398
چکیده
قرآن مشتمل بر آموزه‌های اخلاقی فراوانی است. این آموزه‌های اخلاقی، مسلمانان را به رفتار اخلاقی با دیگران ملزم کرده یا از رفتار غیراخلاقی برحذر داشته است. الزامات اخلاقی قرآن، گاه مربوط به گروهی خاص همچون مؤمنان و مسلمانان است و گاه مربوط به مردم به‌صورت عام است. در این مقاله، سعی بر آن است که با بررسی این الزامات اخلاقی و رجوع به تفاسیر شیعی، محدودة این الزامات و دایرة مردم و دیگران، در جایی که به رفتار اخلاقی با مردم و دیگران دستور داده شده است، مشخص گردد و به این پرسش پاسخ داده شود که آیا آموزه‌های اخلاقی اسلام عام‌گرايند و ناهمکیش را نیز شامل می‌شوند یا خاص‌گرايند؟ از جمله آیاتی که مفسران در ذیل آن به بررسی این پرسش پرداخته‌اند، آیة 83 سورة بقره است که این مقاله با تأکید بر این آیه، به بررسی دیدگاه مفسران پرداخته است.
کلیدواژه‌ها: رفتار اخلاقی، ناهمکیش، آموزه‌های اخلاقی، قرآن، تفاسیر شیعی.
 

الهه هاديان رسناني / استاديار گروه قرآن، دانشگاه قرآن و حديث    hadian.e@qhu.ac.ir
دريافت: 02/04/1398 ـ پذيرش: 20/09/1398
چکیده
قرآن کریم تحقق وعدة واگذاری سرزمین مقدس به بنی‌اسرائیل را مشروط به طاعت و بندگی خداوند و صبر و استقامت می‌داند. به عبارت دیگر، این وعده مشروط به التزام بنی‌اسرائیل به پیمان‌ها و تعهداتشان و پیروی از فرمان‌های الهی است. بر اساس تاریخ و آیات قرآن، به‌دليل عدم تحقق این شرایط و عمل نکردن بنی‌اسرائیل به فرمان‌های الهی، این وعده (مالکیت و استخلاف)، جز دوره‌ای محدود (دورة حضرت داود و سلیمان علیه السلام) در دوره‌های بعد تحقق نیافت و این سرزمین بر آنان حرام شد.
این تبیین قرآن کریم، در برابر گزارش تورات است که با وجود گزارش نافرمانی‌های متعدد بنی‌اسرائیل و خشم و غضب خداوند در مقاطع گوناگون، از نوع عملکرد آنان و پیمان‌شکنی‌های فراوان و عدم پایبندی به تعهداتشان، بازهم در نهایت بر مالکیت سرزمین مقدس برای بنی‌اسرائیل ظهور دارد.
کلیدواژه‌ها: سرزمین مقدس، وعدة مشروط خدا، بنی‌اسرائیل، قرآن، عهد عتیق.
 

حسين نقوي / استاديار گروه اديان، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني ره    naqavi@iki.ac.ir
دريافت: 29/08/1398 ـ پذيرش: 24/01/1399
چکیده
تاريخ زندگي پيامبران الهي، در برخي موارد دچار تحريف شده و روايات نادرست و افسانه‌هايي وارد آن شده است. اين نوشتار با رويکرد مجموعه‌نگري درصدد است تا عصمت حضرت يوسف علیه السلام را از منظر روايات اماميه بررسي کند و با عرضة آن به قرآن و نيز مقايسة آن با عهد عتيق، عصمت آن حضرت را اثبات ‌کند. اين نوشتار از اين جنبه و جنبه‌هاي ديگر ـ که در پيشينه بحث آمده ـ بديع و تازه بوده و از نوشته‌هاي مشابه متمايز است. ازآنجایی‌که براهين عقلي مقدم بر نقل هستند و عصمت پيامبران نيز با براهين عقلي اثبات مي‌شود، آيات و روايات متشابه که پندار عدم عصمت حضرت يوسف علیه السلام را به‌وجود آورده‌اند، بازبيني شدند. چهار لغزش به يوسف علیه السلام نسبت داده شده است که به‌ترتيب مربوط به آيات 23، 24، 42، 70، 99 و 100 است. مورد اول قصد زناي محصنه، مورد دوم توسل به غيرخدا، مورد سوم دروغ، و مورد چهارم کوتاهي در احترام به پدر است؛ که با بررسي تطبيقي در اين نوشتار، تمام اين موارد رد مي‌شوند و ساحت حضرت يوسف علیه السلام از اين اتهامات پاک مي‌شود. 
کليدواژه‌ها: عصمت، قرآن، روايات اماميه، عهد عتيق.
 

محمدحسن احمدي / دانشيار علوم قرآن و حديث، دانشگاه تهران    ahmadi_mh@ut.ac.ir
دريافت: 04/06/1398 ـ پذيرش: 12/11/1398
چکیده
مقایسة تفسیر قرآن کریم و کتاب مقدس، یکی از مهم‌ترین موضوعات و درعین‌حال مغفول، در مطالعات الهیات تطبیقی است. از مقولة روش نبودن بسیاری از آنچه تحت عنوان روش در تفسیر قرآن مطرح می‌شود و درعین‌حال دامنة گسترة تألیف کتاب تفسیر در میراث اسلامی از یک سو، و غلبة مباحث هرمنوتیک و فلسفه بر تفسیر کتاب مقدس و هویت‌یافتگی آن پس از دورة نوزایی در غرب از سویی دیگر، از جمله زمینه‌هایی است که انگیزة تکاپو در این نوع مطالعة تطبیقی بین اسلام و مسیحیت را قوت می‌بخشد. در پی‌جویی از برخی شاخصه‌ها، امکان این مقایسه، خود را با وضوح بیشتری نشان می‌دهد. از مهم‌ترين این موارد، عبارت‌اند از: «مرجعیت تفسیری»، «عدم امکان تعمیم در سطح تاریخی»، «مجاز به‌عنوان یک اصل» و «رابطة بین اصالت و تفسیر متن». ارتباط بین تفسیر کتاب مقدس و مباحث فلسفی (از ارسطو تا دکارت) و تفاوت مقولة تفسیر در اسلام و مسیحیت، از جهت مرجعیت نسبتاً مطلق و رسمی کلیسا در تفسیر متون، موجب شده است تا نتیجة این مطالعة تطبیقی تا حدودی به بی‌مبنایی این تطبیق سوق داده شود. این در حالی است که ماهیت تفسیر در سنت اسلامی، بیشتر قالبی از یک رسانة تمدنی است که معارف دینی در ضمن آن انعکاس می‌یافته است.
کلیدواژه‌ها: هرمنوتیک، قرآن، کتاب مقدس، روش تفسیری، الهیات تطبیقی، زبان قرآن.
 

*سيد محمد حاجتي شورکي/ دانشجوي دکتری ادیان و عرفان، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره    Hajati65@chmail.ir
حسين نقوي / استاديار گروه اديان، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
دريافت: 09/04/1398 ـ پذيرش: 07/09/1398
چکیده
آیات قرآن نشان از آن دارند که در تورات ذکر «معاد» آمده است؛ ولی در تورات موجود یادی از معاد نشده است. این نوشتار افزون بر بحث علمی که بررسی دیدگاه قرآن دربارة معادباوری یهودیت است، چرایی ذکر نشدن معاد در تورات فعلی را تحلیل می‌کند و آن به این شیوه است که تحلیل‌های مختلف دربارة توجیه عدم ذکر معاد در تورات را مطرح کرده، سپس دیدگاه برگزیدة خود را بیان می‌کند. دیدگاه برگزیده، تورات را عنوانی برای عهد عتیق و تمام کتاب‌هایی می‌داند که متن مقدس یهودی‌اند، ولی جزو عهد عتیق قرار نگرفته‌اند و با عنوان اپوکریفا و سوداپیگرافا، قانونی درجة اول اعلام نشده‌اند و با بررسی اجمالی برخی از این متون، ذکر معاد در آنها یافت شد. در نتيجة این دیدگاه برگزیده امید مي‌رود مطالبی را که قرآن به تورات نسبت داده است، ولی در عهد عتیق نیست، بتوان در کتب اپوکریفایی و سوداپیگرافایی یافت.
کلیدواژه‌ها: معاد، یهودیت، قرآن، تورات، اپوکریفا، سوداپیگرافا.
 

سال دهم، شماره چهارم، پياپي 40، پاييز 1398

سال دهم، شماره سوم، پياپي 39، تابستان 1398

عليرضا فرهنگ قهفرخي / دانشجوي دکتري مطالعات تطبيقي اديان، دانشگاه اديان و مذاهب    al.re.farhang@gmail.com
سعيد بيناي مطلق / دانشيار دانشگاه اصفهان
دريافت: 29/07/1397 ـ پذيرش: 13/12/1397
چکیده
در اسلام و مسیحیت، مفاهیم و اصطلاحات کتاب مقدسی و الهیاتی مشابهی وجود دارد که انطباق معنایی آنها نیازمند بررسی است. اصطلاح لوگوس در مسیحیت و تعبیر کلمه در قرآن، از جمله اصطلاحاتی‌اند که با توجه به پیشینۀ فلسفی و کاربرد الهیاتی لوگوس، در ابتدا به نظر می‌رسد معنای مشترکی ندارند؛ در حالی‌که با رجوع به متون اولیۀ هر دو دین می‌توان نشان داد قرابت معنایی دارند؛ هرچند ممکن است دقیقاً بر هم منطبق نباشند. این بررسی تطبیقی به ما کمک خواهد کرد به فهم بیشتری از متون مقدس هر دو دین دست پیدا کنیم. هم در قرآن و هم در عهد جدید، ارتباط وثیقی بین «الکلمه» و «روح‌القدس» یا «الروح» وجود دارد. «روح‌القدس» رابطه‌ای دوسویه بین عالم امر الهی و عالم خلق برقرار می‌کند. کلیۀ مقدرات خلقت، در عالم امر الهی مدوّن می‌شوند که همگی در قالب «الکلمه» هستند و «الروح» قادر است که از یک حوزۀ کیهانی گذر کند و در حوزۀ کیهانی دیگر به‌واسطۀ کارگزاران (فرشتگان و سایر وسایط) عمل نماید.
کلیدواژه‌ها: لوگوس، کلمه، قرآن، مسیح، روح‌القدس.